ඇපලෝ 17 යනු ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ නාසා ආයතනය විසින් ක්රියාත්මක කරන ලද ඇපලෝ වැඩසටහනේ අවසාන චන්ද්ර ගොඩබෑමේ මෙහෙයුමයි. එය සඳ මතට ගොඩබැස්ස වූ හයවන සහ අවසාන මිනිසුන් සහිත යානය වන අතර, 1972 දෙසැම්බර් 7 වන දින දියත් කරන ලදී. මෙම මෙහෙයුම, චන්ද්ර ගවේෂණයේ ස්වර්ණමය යුගයේ කූටප්රාප්තිය සනිටුහන් කළ අතර, විද්යාත්මක සොයාගැනීම් රැසකට මග පෑදීය.
මෙහෙයුම් කණ්ඩායම
ඇපලෝ 17 මෙහෙයුම සඳහා තෝරාගත් කාර්ය මණ්ඩලය විවිධ ක්ෂේත්රවල ප්රවීණයන්ගෙන් සමන්විත විය.
* කමාන්ඩර් (Commander): යුජින් සී. සර්නන් (Eugene Cernan) – මෙතෙක් සඳ මත ඇවිද ගිය අවසාන මිනිසා ලෙස ඉතිහාසයට එක් විය.
* චන්ද්ර මොඩියුල නියමු (Lunar Module Pilot): හැරිසන් එච්. ෂ්මිට් (Harrison Schmitt) – භූ විද්යාඥයෙක් වූ ඔහු, විද්යාඥයෙකු ලෙස සඳ මත ගොඩබැසූ එකම පුද්ගලයා වේ.
* විධාන මොඩියුල නියමු (Command Module Pilot): රොනල්ඩ් ඊ. එවන්ස් (Ronald Evans) – සඳ වටා කක්ෂයේ රැඳී සිටිමින් ගවේෂණ කටයුතු සිදු කළේය.
මෙම කණ්ඩායම, විද්යාත්මක ගවේෂණයට නව මානයන් එක් කරමින්, භූ විද්යාත්මකව වැදගත් ස්ථානයක් වූ ටෝරස්-ලිට්රෝ නිම්නය (Taurus–Littrow valley) ගොඩබෑම සඳහා තෝරා ගත්තේය.
මෙහෙයුමේ අරමුණු සහ විශේෂතා
ඇපලෝ 17 මෙහෙයුම පෙර මෙහෙයුම්වලට වඩා පුළුල් විද්යාත්මක අරමුණු සහිතව සැලසුම් කරන ලදී.
* භූ විද්යාත්මක නියැදි එකතු කිරීම: සඳෙහි විවිධ භූ විද්යාත්මක ලක්ෂණ පිළිබඳව අධ්යයනය කිරීම සඳහා පාෂාණ හා පාංශු සාම්පල රැසක් එකතු කිරීම ප්රධාන අරමුණක් විය. විශේෂයෙන්ම, ගිනි කඳු ක්රියාකාරිත්වයට සාක්ෂි සපයන ද්රව්ය සෙවීම කෙරෙහි අවධානය යොමු විය.
* ALSF (Apollo Lunar Surface Experiments Package - ALSEP) ස්ථාපනය: භූ කම්පන මාපක, තාප ප්රවාහ මිනුම් උපකරණ, චුම්භකමාන වැනි විවිධ විද්යාත්මක උපකරණ සඳ මතුපිට ස්ථාපනය කිරීම මගින් දිගුකාලීන දත්ත ලබා ගැනීමට අපේක්ෂා කරන ලදී.
* චන්ද්ර රෝවර් (Lunar Roving Vehicle - LRV) භාවිතය: LRV භාවිතයෙන් විශාල ප්රදේශයක් ආවරණය කරමින් ගවේෂණ කටයුතු සිදු කරන ලදී. මෙහිදී, ෂ්මිට්ගේ භූ විද්යාත්මක දැනුම මෙහෙයුමේ සාර්ථකත්වයට බෙහෙවින් දායක විය.
* "තැඹිලි පාංශු" සොයාගැනීම: හැරිසන් ෂ්මිට් විසින් ටෝරස්-ලිට්රෝ නිම්නයේදී "තැඹිලි පාංශු" (orange soil) තැන්පතු සොයාගැනීම ඇපලෝ 17 මෙහෙයුමේ කැපී පෙනෙන විද්යාත්මක සොයාගැනීමක් විය. මෙය පුරාණ චන්ද්ර ගිනි කඳු ක්රියාකාරිත්වයේ සාක්ෂියක් ලෙස හඳුනා ගන්නා ලදී.
මෙහෙයුම් කාලය සහ ක්රියාකාරකම්
ඇපලෝ 17 මෙහෙයුම දින 12ක් පුරා පැවති අතර, මෙයින් දින 3ක් සඳ මත ගොඩබැසීම සඳහා වෙන් කරන ලදී.
* දියත් කිරීම: 1972 දෙසැම්බර් 7 වන දින ෆ්ලොරිඩාවේ කෙනඩි අභ්යවකාශ මධ්යස්ථානයෙන් සැටර්න් V (Saturn V) රොකට්ටුවෙන් සාර්ථකව දියත් කරන ලදී.
* සඳ මත ගොඩබෑම: දෙසැම්බර් 11 වන දින චැලෙන්ජර් (Challenger) නමැති චන්ද්ර මොඩියුලය ටෝරස්-ලිට්රෝ නිම්නයට සාර්ථකව ගොඩබැස්සේය.
* අභ්යවකාශ ඇවිදීම් (EVAs): සර්නන් සහ ෂ්මිට් සඳ මත අභ්යවකාශ ඇවිදීම් තුනක් (EVAs) සිදු කළ අතර, මුළු පැය 22කට අධික කාලයක් සඳ මතුපිට ගත කළහ. මේ කාලය තුළ ඔවුන් කිලෝමීටර් 35කට අධික දුරක් LRV මගින් ගමන් කරමින් විද්යාත්මක පරීක්ෂණ සිදු කළ අතර, පාෂාණ හා පාංශු සාම්පල කිලෝග්රෑම් 110කට අධික ප්රමාණයක් එකතු කළහ.
* පෘථිවියට නැවත පැමිණීම: 1972 දෙසැම්බර් 19 වන දින ඇපලෝ 17 යානය සාර්ථකව පෘථිවියට, පැසිෆික් සාගරයට ගොඩබැස්සේය.
වැදගත්කම සහ උරුමය
ඇපලෝ 17 මෙහෙයුම මානව ඉතිහාසයේ සන්ධිස්ථානයක් විය.
* විද්යාත්මක දායකත්වය: මෙම මෙහෙයුම මගින් එකතු කරන ලද දත්ත සහ සාම්පල, සඳෙහි භූ විද්යාත්මක ඉතිහාසය, එහි සම්භවය සහ පරිණාමය පිළිබඳව විද්යාඥයින්ට ගැඹුරු අවබෝධයක් ලබා දුන්නේය. "තැඹිලි පාංශු" සොයාගැනීම සඳෙහි ගිනි කඳු ක්රියාකාරිත්වය පිළිබඳව නව තොරතුරු අනාවරණය කළේය.
* තාක්ෂණික දියුණුව: ඇපලෝ වැඩසටහනේ අති නවීන තාක්ෂණයන්හි කූටප්රාප්තිය ඇපලෝ 17 මෙහෙයුමෙන් විදහා දැක්විණි. එය අභ්යවකාශ ගමන් සඳහා මිනිසාගේ හැකියාවන් පිළිබඳව ලෝකයට පෙන්වා දුන්නේය.
* අනාගත මෙහෙයුම් සඳහා පදනම: ඇපලෝ 17 මෙහෙයුමේ අත්දැකීම් සහ දත්ත, අනාගත චන්ද්ර මෙහෙයුම්, විශේෂයෙන්ම ආටෙමිස් (Artemis) වැනි වැඩසටහන් සැලසුම් කිරීම සඳහා වටිනා පදනමක් සපයයි.
* මානව වර්ගයාගේ අභිලාෂය: මෙම මෙහෙයුම, මිනිසාගේ නොනවතින ගවේෂණ පිපාසය සහ අභ්යවකාශය පිළිබඳ දැනුම සොයා යාමේ අභිලාෂය මැනවින් කියා පෑවේය.
ඇපලෝ 17 යනු මිනිසා සඳ මත තැබූ අවසාන පියවර වුවද, එහි විද්යාත්මක සොයාගැනීම් සහ තාක්ෂණික දියුණුව අභ්යවකාශ ගවේෂණ ඉතිහාසයේ වැදගත් සලකුණක් ලෙස සදහටම පවතිනු ඇත.
- ඇපලෝ 17
විකිපීඩියා, විකි, විශ්වකෝෂය, පොත, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවීම, නොමිලේ බාගත කිරීම, ඇපලෝ 17 පිළිබඳ තොරතුරු, ඇපලෝ 17 යනු කුමක්ද? ඇපලෝ 17 යනු කුමක් දර්ශනය කරන්නේ?