පැපුවා නවගිනියාව (PNG), නිල වශයෙන් ස්වාධීන පැපුවා නවගිනියා රාජ්යය, ඕෂනියාවේ පිහිටි දූපත් රටකි. එය නවගිනියා දූපතේ නැගෙනහිර කොටස සහ ඕස්ට්රේලියාවට උතුරින්, නිරිතදිග පැසිෆික් සාගරයේ පිහිටි මෙලනීසියානු දූපත් වලින් සමන්විත වේ. බටහිරින් ඉන්දුනීසියාව සමඟ ගොඩබිම් මායිමක් ඇති අතර, දකුණින් ඕස්ට්රේලියාව සහ නැගෙනහිරින් සොලමන් දූපත් සමඟ සමුද්ර මායිම් පවතී. එහි අගනුවර පෝර්ට් මෝර්ස්බි ය. රටෙහි වර්ග කිලෝමීටර් 462,840ක (වර්ග සැතපුම් 178,700) විශාල භූමි ප්රදේශයක් සහ දූපත් සිය ගණනක් ඇතුළත් වේ.
පැපුවා නවගිනියාවේ ස්වාධීන රාජ්යය
| |
|---|---|
Flag ජාතික ලාංඡනය | |
| 'උද්යෝග පාඨය: 'විවිධත්වය තුළ එකමුතුකම':52 | |
| ජාතික ගීය: "ඕ සියලු පුත්රයෙනි, නැඟිටින්න" | |
පැපුවා නවගිනියාව (green) හි පිහිටීම | |
| අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | පෝර්ට් මෝර්ස්බි 09°28′44″S 147°08′58″E / 9.47889°S 147.14944°E |
| නිල භාෂා |
|
දේශීය භාෂා' | භාෂා 839ක් |
| ආගම (2011) |
|
| ජාති නාම(ය) | පැපුවාන් |
| රජය | ඒකීය පාර්ලිමේන්තු ව්යවස්ථාමය රාජාණ්ඩුව |
• රාජාණ්ඩුව | III වන චාල්ස් |
• ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල් | බොබ් ඩැඩේ |
• අගමැති | ජේම්ස් මාරපේ |
| ව්යවස්ථාදායකය | ජාතික පාර්ලිමේන්තුව |
| ස්වාධීනත්වය ඕස්ට්රේලියාවෙන් | |
• පරිපාලන සංගමය | 1949 ජූලි 1 |
• ස්වාධීනත්වය | 1975 සැප්තැම්බර් 16 |
| වර්ග ප්රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 462,840 km2 (178,700 sq mi) (54 වෙනි) |
• ජලය (%) | 2 |
| ජනගහණය | |
• 2021 ඇස්තමේන්තුව | 11,781,559 (82 වෙනි) |
• 2011 ජන සංගණනය | 7,257,324 |
• ජන ඝණත්වය | 25.5/km2 (66.0/sq mi) |
| දදේනි (ක්රශසා) | 2025 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඩොලර් බිලියන 41.810 (135 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 3,760 (162 වෙනි) |
| දදේනි (නාමික) | 2025 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඩොලර් බිලියන 32.840 (108 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 2,560 (142 වෙනි) |
| ගිනි (2009) | 41.9 මධ්යම |
| මාසද (2023) | 0.576 මධ්යම · 160 වෙනි |
| ව්යවහාර මුදල | පැපුවා නවගිනියානු කිනා (PGK) |
| වේලා කලාපය | UTC+10, +11 (PNGST) |
| රිය ධාවන මං තීරුව | වම |
| ඇමතුම් කේතය | +675 |
| අන්තර්ජාල TLD | .pg |
පැපුවා නවගිනියාවේ භූමි ප්රදේශය 1880 ගණන්වලදී උතුරේ ජර්මානු නවගිනියාව සහ දකුණේ බ්රිතාන්යයට අයත් පැපුවා ප්රදේශය ලෙස බෙදී ගිය අතර, දෙවැන්න 1902 දී ඕස්ට්රේලියාවට පවරා දෙන ලදී. පළමුවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු වර්තමාන පැපුවා නවගිනියාව ඕස්ට්රේලියානු පාලනය යටතට පත් වූ නමුත් එය වෙනස් භූමි දෙකක් ලෙස පැවතුණි. දෙවන ලෝක යුද්ධයේ නවගිනියා ව්යාපාරය අතරතුර මෙම දූපත් රට දරුණු සටන් පැවති ස්ථානයක් වූ අතර, පසුව එම භූමි දෙක එක්සත් විය. 1975 දී පැපුවා නවගිනියාව ස්වාධීන පොදුරාජ්ය මණ්ඩලීය රාජ්යයක් බවට පත්විය. රජු නියෝජනය කිරීම සඳහා ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල්වරයෙකු සිටින අතර, අගමැතිවරයෙකුගේ නායකත්වයෙන් යුත් රජයක් සමඟ වෙස්ට්මිනිස්ටර් ක්රමය තුළ දේශපාලනය සිදු වේ. ජාතික පාර්ලිමේන්තුවේ සාමාජිකයින් පළාත් නායකයින් ලෙස ද කටයුතු කරති.
ජනගහනය ඉතා ග්රාමීය වන අතර, 2023 වන විට නාගරික මධ්යස්ථානවල ජීවත් වන්නේ 14%ක් පමණි. සාම්ප්රදායික ප්රජාවන් සහ ජීවන රටාවන්ගේ අඛණ්ඩතාව පැපුවා නවගිනියා ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව මගින් පැහැදිලිවම ආරක්ෂා කර ඇත. නිල ජනගහන ඇස්තමේන්තු අනුව ජනගහනය මිලියන 11.8 ක් පමණ වන නමුත්, චන්ද්රිකා දත්ත භාවිතා කරන ඇස්තමේන්තු අනුව එම සංඛ්යාව මිලියන 17 කට ආසන්න වේ. ජනගහනය අතිශයින් විවිධත්වයකින් යුක්තය. දන්නා කථන භාෂා 840 ක් ඇති අතර, එය ලෝකයේ වඩාත්ම භාෂාමය වශයෙන් විවිධ රට බවට පත් කරයි. සංස්කෘතික භාවිතයන් ද ඒ හා සමානව විවිධ වේ. බොහෝ සංස්කෘතික හා භාෂාමය කණ්ඩායම් කුඩා වුවද, ඉංග්රීසි සහ ටොක් පිසින් (Tok Pisin) පොදු භාෂා ලෙස සේවය කරයි. මෙම විවිධත්වය විශේෂයෙන් දේශපාලනයේ ගැටුම්වලට හේතු වී ඇති අතර, කාන්තාවන්ට එරෙහි හිංසනයට එරෙහිව සටන් කිරීමට රජය අරගල කර ඇත. රටේ වැඩි කොටසක් ක්රිස්තියානි වන අතර, විවිධ නිකායන් රාශියක් පවතී.
ග්රාමීය හා විවිධ ජනගහනය, ඉතා කඳුකර භූගෝලීය පිහිටීමක ප්රතිඵලයකි. දන්නා සියලුම විශේෂවලින් 5% ක් පමණ මෙම භූමියේ ජීවත් වන අතර, ස්වභාවික සම්පත් මත පදනම් වූ ආර්ථිකය ද අපනයනය මත රඳා පවතී. පැපුවා නවගිනියාව සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයක් වන අතර, එහි ජනගහනයෙන් 40% කට ආසන්න ප්රමාණයක් මුදල් ආර්ථිකයෙන් සාපේක්ෂව ස්වාධීනව ජීවත් වන යැපුම් ගොවීන් වේ. රට ඕස්ට්රේලියාව සමඟ සමීප සබඳතා පවත්වාගෙන යන අතර, ආසියාව සහ පැසිෆික් කලාපය සමඟ ද සබඳතා වැඩි දියුණු කර ඇත.
නිරුක්තිය
පැපුවා (Papua) යන නම, දැන් නවගිනියා ලෙස හඳුන්වන දූපතේ කොටසකට යොමු වීමට ඉඩ ඇති, අවිනිශ්චිත සම්භවයක් සහිත දේශීය පදයකින් ව්යුත්පන්න වී ඇත. 1526 දී පෘතුගීසි ගවේෂක ජෝර්ජ් ඩි මෙනේසස් විසින් මෙම දූපතට ඉල්හාස් ඩොස් පැපුවාස් ලෙස නම් කරන ලදී. එතැන් පටන් "පැපුවා" යන වචනය නවගිනියාවේ විවිධ ප්රදේශ සඳහා යොදාගෙන ඇති අතර, "පැපුවා නවගිනියා" යන නමට එය ඇතුළත් වූයේ පැපුවා දේශසීමා ප්රදේශය සඳහා එය භාවිත වූ නිසාය.:147:11
"නවගිනියා" (Nueva Guinea) යන නාමය ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක ඉනිගෝ ඔර්ටිස් ඩි රෙටෙස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද්දකි. 1545 දී, ඔහු මෙම දූපතේ මිනිසුන් සහ අප්රිකාවේ ගිනියා වෙරළ දිගේ ඔහු කලින් දැක තිබූ මිනිසුන් අතර සමානකමක් දුටුවේය. ගිනියා යන වචනය ද, පෘතුගීසි වචනයක් වන ගිනි වෙතින් ව්යුත්පන්න වී ඇත. මෙම නම "පිළිස්සුණු මුහුණක් ඇති" හෝ ඒ හා සමාන අර්ථයක් දෙන, එකම නාම මූලයන් ඇති ස්ථාන නාම කිහිපයෙන් එකක් වන අතර, එය වැසියන්ගේ තද පැහැති සමට යොමු වේ. රටේ නාමයේ එය භාවිත වන්නේ ජර්මානු නවගිනියා සහ පසුව පැපුවා දේශසීමා ප්රදේශය සමඟ ඒකාබද්ධ වූ නවගිනියා දේශසීමා ප්රදේශය නිසාය.:147
ඉතිහාසය
පළමු ජනාවාසකරණය
පුරාවිද්යාත්මක සාක්ෂිවලට අනුව, නවීන මිනිසුන් මුලින්ම නවගිනියාවට, ඕස්ට්රේලියාවට සහ බිස්මාර්ක් දූපත් සමූහයට පැමිණ ඇත්තේ මීට වසර 42,000 ත් 45,000 ත් අතර කාලයකට පෙරය. බෝගන්විල් හි ජනාවාස වසර 28,000 කට පමණ පෙර ආරම්භ වූ අතර, වඩාත් දුරස්ථ මැනස් දූපතේ ජනාවාස වසර 20,000 කට පමණ පෙර ආරම්භ විය. මේවා අප්රිකාවේ සිට මිනිසුන්ගේ මුල්ම සංක්රමණවල කොටසක් වූ අතර, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ඇති වූ ජනගහනය පූර්ව ඉතිහාසය පුරාවටම ලෝකයේ සෙසු ප්රදේශවලින් සාපේක්ෂව හුදකලා විය.:11 මීට වසර 10,000 කට පමණ පෙර මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම නිසා නවගිනියාව ඕස්ට්රේලියාවෙන් වෙන් විය. එසේ වුවද, ඕස්ට්රේලියානු ආදිවාසීන් සහ නවගිනියානුවන් මීට වසර 37,000 කට පමණ පෙර සිටම එකිනෙකාගෙන් වෙන් වී සිටියහ.
මීට වසර 7000 කට පමණ පෙර, නවගිනියා කඳුකර ප්රදේශවල ස්වාධීනව කෘෂිකර්මාන්තය දියුණු විය. එමගින් එය ස්වාධීනව ශාක වගා කළ ලෝකයේ ප්රදේශ කිහිපයෙන් එකක් බවට පත් විය. මහා පරිමාණ කෘෂිකර්මාන්තය ආරම්භ කිරීමට පෙර, සාගෝ, කැනේරියම් ඉන්ඩිකම් සහ කරූකා වැනි සමහර ශාක දැනටමත් වගා කර තිබුණි.:13 පුරාවිද්යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ ලැපිටා සංස්කෘතියේ ඔස්ට්රෝනීසියානු භාෂාව කතා කරන ජනතාව මීට වසර 3,300 කට පෙර බිස්මාර්ක් දූපත් සමූහයට පැමිණි බවයි.:252 ඔවුන් එම අවස්ථාවේදී ප්රධාන භූමියේ ද පදිංචි වූවාද යන්න පැහැදිලි නැත, නමුත් ක්රි.පූ. 500 පමණ සිට ඔවුන් වෙරළබඩ ප්රදේශවල සිටි බවට ශක්තිමත් සාක්ෂි තිබේ.:256 මෙම ප්රජාවන් විශාල වෙළඳ ජාලයන් සමඟ අන්තර් ක්රියා කළහ. මෙම වෙළඳ ජාල හරහා කෙසෙල් සහ උක් නවගිනියාවේ සිට ලෝකයේ අනෙකුත් ප්රදේශවලට ගමන් කිරීමට ඉඩ ඇත.:52-53
ක්රි.ව. 300 පමණ වන විට වෙළඳාම දුර්ලභ විය, මන්ද භාණ්ඩ සඳහා වූ ඉල්ලුම මලුකු දූපත් සහ ටිමෝර වෙත මාරු විය. 16 වැනි සියවසේදී මෙම කලාපය කෙරෙහි යුරෝපීය අවධානය වැඩි වීමත් සමඟ, ටිඩෝරේ සුල්තාන් රාජ්යය කෙරෙහි ලන්දේසි බලපෑම වැඩි විය. ලන්දේසි බලධාරීන් නවගිනියාව ගැන වැඩි උනන්දුවක් දැක්වීමත් සමඟ, ඔවුන් බටහිර නවගිනියාවට හිමි සුල්තාන් රාජ්යයේ හිමිකම් තහවුරු කර පුළුල් කළහ.:16-17 17 වැනි සියවසේ අග භාගයේදී ඩැමර් ගම්, මුහුදු පිපිඤ්ඤා, මුතු, කොප්පරා, බෙල්ලන් සහ කුරුලු පිහාටු වැනි භාණ්ඩ සඳහා ඉල්ලුම වැඩි වීමත් සමඟ නැවතත් නැගෙනහිර නවගිනියාවේ වෙළඳාම ව්යාප්ත විය.:18
නවගිනියාවේ ප්රජාවන් ආර්ථික වශයෙන් වෙළඳ ජාල හරහා සම්බන්ධ වී තිබුණි. එසේ වුවද, සමහර දේශපාලන සන්ධාන හැරුණු විට, සෑම ප්රජාවක්ම ස්වාධීනව ක්රියා කළ අතර, ස්වයංපෝෂිත කෘෂිකර්මාන්තය මත රඳා පැවතුනි.:51 භාණ්ඩ බොහෝ විට ස්ථාපිත දාම ඔස්සේ වෙළඳාම් කළ අතර, සමහර ගම්වැසියන් අසල්වැසි ගම්මානවල භාෂා දැන සිටියහ (කෙසේ වෙතත්, භාෂාව පමණක් දේශපාලන පක්ෂපාතිත්වයේ සලකුණක් නොවීය). සාගර ප්රදේශවල පුළුල් වෙළඳ ජාල ද පැවතිණි.:132–133 මිනිසුන් මෙම මාර්ග ඔස්සේ වැඩි දුරක් ගමන් නොකළද, භාණ්ඩ දේශීය හුවමාරු හරහා දිගු දුරක් ගමන් කළ අතර, සංස්කෘතික පිළිවෙත් ද ඒ ඔස්සේ ව්යාප්ත වන්නට ඇත.:19–20 මෙම සම්බන්ධතා තිබියදීත්, යුරෝපීය පාලනය යටතේ විශාල දේශපාලන ඒකක නිර්මාණය කිරීම සඳහා කිසිදු පූර්වාදර්ශයක් නොතිබූ අතර, බොහෝ අවස්ථාවලදී ඓතිහාසික වශයෙන් ප්රතිවිරෝධී සබඳතා හෝ කිසිදු සබඳතාවක් නොතිබූ ප්රජාවන් එකට ගෙන එන ලදී.:11
යුරෝපීය බලපෑම
චීනයෙන් සහ අග්නිදිග ආසියාවෙන් නැව් පැමිණ නවගිනියා ප්රජාවන් සමඟ සම්බන්ධකම් පැවැත්වීමට ඉඩ ඇත.:10 ඇන්ටෝනියෝ ඩි ඇබ්රෙයූ නම් පෘතුගීසි ගවේෂකයා නවගිනියා දූපත සොයාගත් පළමු යුරෝපීයයා විය.:152 පෘතුගීසි වෙළෙන්දෝ දකුණු ඇමරිකානු බතල මොලුකාස් දූපත්වලට හඳුන්වා දුන්හ. එතැන් සිට එය 17 හෝ 18 වැනි සියවසේදී පැපුවා නවගිනියාවට ව්යාප්ත වන්නට ඇත. එය මුලින්ම පැමිණියේ දකුණු වෙරළට වන අතර, පසුව රට අභ්යන්තරයේ කඳුකර ප්රදේශවලට පැතිරී, ප්රධාන ආහාරයක් බවට පත් විය.:165, 282–283 බතල හඳුන්වාදීම, සමහරවිට වෙනත් කෘෂිකාර්මික වෙනස්කම් සමඟ, සාම්ප්රදායික කෘෂිකර්මාන්තය සහ සමාජය පරිවර්තනය කළේය. මෙය "බිග් මෑන්" නම් සමාජ ව්යුහය ව්යාප්ත වීමට හේතු විය. බතල කලින් ප්රධාන ආහාරය වූ තල බොහෝ දුරට ප්රතිස්ථාපනය කළ අතර, කඳුකර ප්රදේශවල ජනගහන වර්ධනයට සැලකිය යුතු ලෙස දායක විය.
1800 ගණන් වන විට ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දීය කොදෙව්වන් සමඟ යම් වෙළඳාමක් පැවතුනි. 1860 ගණන්වලදී, "බ්ලැක්බර්ඩිං" වෙළඳාමේ කොටසක් ලෙස නවගිනියාවේ මිනිසුන් ක්වීන්ස්ලන්තයට සහ ෆීජීවලට වහලුන් ලෙස රැගෙන ගියහ. මෙය 1884 දී නතර කරන ලදී. මෙසේ රැගෙන ගිය බොහෝ දෙනා වෙරළබඩ පැපුවා ප්රදේශයේ අය වූහ. නවගිනියාවට නැවත පැමිණි අය බටහිර සංස්කෘතිය පිළිබඳ ඔවුන්ගේ අත්දැකීම් ගෙන ආ අතර, විශාලතම බලපෑම වූයේ මෙලනීසියානු පිජින් භාෂාවක් වර්ධනය වීමයි, එය පසුව ටොක් පිසින් භාෂාව බවට පත් විය.:9–10
1847 සැප්තැම්බර් 15 වන දින මාරිස්ට් මිෂනාරිවරුන් පිරිසක් වුඩ්ලාර්ක් දූපතට ගිය විට ක්රිස්තියානි ආගම නවගිනියාවට හඳුන්වා දෙන ලදී. ආගම මෙන්ම බටහිර සංස්කෘතියේ ප්රධාන මූලාශ්රය වූයේ මිෂනාරිවරුන් ය.:9 1848 දී දූපතේ බටහිර අර්ධය නෙදර්ලන්තය විසින් ඈඳා ගන්නා ලදී.:278 අසල ඇති ටෝරස් සමුද්ර සන්ධියේ දූපත් 1878 දී ක්වීන්ස්ලන්තය විසින් ඈඳා ගන්නා ලදී.:280 ක්වීන්ස්ලන්තය 1883 දී නවගිනියාවේ කොටසක් ඈඳා ගැනීමට උත්සාහ කළේය.:152:227 1884 දී දූපතේ නැගෙනහිර අර්ධය උතුරේ ජර්මනිය සහ දකුණේ එක්සත් රාජධානිය අතර බෙදී ගියේය.:302 ජර්මානු නවගිනියා සමාගම මුලින් වතු සංවර්ධනය කිරීමට උත්සාහ කළ නමුත්, එය අසාර්ථක වූ විට විනිමය වෙළඳාමේ නිරත වීමට පටන් ගත්තේය.:219–221 බ්රිතාන්ය ප්රදේශයේ 1895 දී මම්බාරේ ගඟ අසල රත්රන් සොයා ගන්නා ලදී.
1888 දී බ්රිතාන්ය ආරක්ෂක ප්රදේශය බ්රිතාන්යය විසින් ඈඳා ගන්නා ලදී. 1902 දී, පැපුවා නව බ්රිතාන්ය ආධිපත්යයක් වූ ඕස්ට්රේලියාවේ අධිකාරියට මාරු කරන ලදී. 1905 පැපුවා පනත සම්මත කිරීමත් සමඟ, මෙම ප්රදේශය නිල වශයෙන් පැපුවා දේශසීමා ප්රදේශය ලෙස නම් කරන ලද අතර,:227 1906 දී ඕස්ට්රේලියානු පාලනය විධිමත් වූ අතර, පැපුවා සම්පූර්ණයෙන්ම ඕස්ට්රේලියානු දේශසීමා ප්රදේශයක් ලෙස ඈඳා ගන්නා ලදී.:225
යුරෝපීය පාලනය යටතේ නවගිනියානු ජනගහනය අතර සමාජ සබඳතා වෙනස් විය. ගෝත්රික සටන් අඩු වූ අතර, මුදල් භෝග ආර්ථිකයට සම්බන්ධ වීම නිසා නව නාගරික ප්රදේශවල වැඩි මිශ්ර වීමක් ඇති විය. යටත් විජිත පාලකයන් සහ ප්රදේශවාසීන් අතර පැවති විශාල අසමානතාවය නිසා යටත් විජිත ආණ්ඩු "කාගෝ කල්ට්ස්" ලෙස හැඳින්වූ දේ බිහි වීමට හේතු විය.:52–53 වැදගත්ම බලපෑමක් වූයේ දේශීය සංචාරක රටාවල වෙනස්කම් ය. යටත් විජිත බලධාරීන් ගෝත්රික යුද්ධ තහනම් කළ අතර, වැඩ සඳහා ගමන් කිරීම සාමාන්ය දෙයක් බවට පත් වූ අතර, මාර්ග මගින් අභ්යන්තර ප්රදේශ අතර සම්බන්ධතාව වැඩි විය.:20–22
යටත් විජිත බලධාරීන් සාමාන්යයෙන් තනි ගම් නියෝජිතයන් සමඟ කටයුතු කළද, ජර්මානු හෝ බ්රිතාන්ය බලධාරීන් ඵලදායී වක්ර පාලන ක්රමයක් වර්ධනය නොකළහ.:209–210 ජර්මානු නවගිනියාවේදී, ටොක් පිසින් භාෂාව ප්රාදේශීය ජනතාව අතර ව්යාප්ත වීමට පටන් ගත් අතර, ජර්මානු බලධාරීන් එය අකමැත්තෙන් වුවද භාවිත කළහ.:135–137 බ්රිතාන්ය සහ පසුව ඕස්ට්රේලියානු පාලනය යටතේ පැවති ප්රදේශවල, මෝටු භාෂාවේ පිජින් අනුවාදයක් වන හිරි මෝටු තථ්ය නිල භාෂාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය.:137–139
1914 දී පළමු ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වීමෙන් පසු, ඕස්ට්රේලියානු හමුදා ජර්මානු නවගිනියාව අල්ලා ගත් අතර යුද්ධය පුරා එය අත්පත් කර ගත්හ. යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසු, ජාතීන්ගේ සංගමය විසින් 1921 මැයි 9 සිට මෙම ප්රදේශය "C" පන්තියේ ජාතීන්ගේ සංගමයේ බලය පවරන ලද භූමියක් ලෙස පාලනය කිරීමට ඕස්ට්රේලියාවට අවසර දුන් අතර, එය නවගිනියා දේශසීමා ප්රදේශය බවට පත් විය.:152:228 පැපුවා දේශසීමා ප්රදේශය සහ නව නවගිනියා භාරකාර ප්රදේශය වෙන වෙනම පාලනය කරන ලදී. 1920 ගණන්වලදී බුලෝලෝහි රත්රන් සොයා ගත් අතර, රන් ගවේෂකයන් දූපතේ අනෙකුත් ප්රදේශවල සෝදිසි කිරීම් සිදු කළහ. 1930 ගණන්වලදී, කඳුකර නිම්න ගවේෂණය කරන ලද අතර, එහි මිලියනයකට අධික ජනතාවක් වාසය කරන බව සොයා ගන්නා ලදී.
දෙවන ලෝක යුද්ධය සහ ඕස්ට්රේලියානු පාලනය
දෙවන ලෝක යුද්ධය සමයේ, ජපන් හමුදා පෝට් මෝර්ස්බි අල්ලා ගැනීමට උත්සාහ කළ අතර, 1942 මැද භාගයේදී ගොඩබිමෙන් ආක්රමණය කරමින් කොකෝඩා ට්රැක් මෙහෙයුම ඔස්සේ දකුණට ගමන් කළහ. ඕස්ට්රේලියානු හමුදා පසුබැසීමේදී ප්රතිරෝධක ක්රියාමාර්ග ගණනාවක් සිදු කළ අතර, සැප්තැම්බර් මාසයේදී ඕස්ට්රේලියානු ප්රති-ප්රහාරයක් ආරම්භ විය. මෙම මෙහෙයුම අතරතුර, දේශීය සොල්දාදුවන් සහ සහායකයින්ගෙන් ඕස්ට්රේලියානු හමුදාවට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් ලැබුණි. මේ අතරතුර, ජපන්වරු මිල්න් බොක්ක සටන දියත් කළ අතර, ඔවුන්ගේ ප්රහාරය ඕස්ට්රේලියානු සහ ඇමරිකානු හමුදා විසින් මැඩපවත්වන ලදී. මෙම සිදුවීම්, අසල පැවති ගුවාඩල්කනල් මෙහෙයුම සමඟ එක්ව, පැසිෆික් යුද්ධයේ හැරවුම් ලක්ෂ්යයක් සනිටුහන් කළේය. 1944 වන තෙක් පැවති ඛාදන යුද්ධය අවසානයේ මිත්ර පාක්ෂික හමුදා පැපුවා සහ නවගිනියාව සම්පූර්ණයෙන් අත්පත් කර ගත්හ. සමස්තයක් ලෙස, නවගිනියා මෙහෙයුම නිසා ජපන්, ඕස්ට්රේලියානු සහ ඇමරිකානු සෙබළුන් 216,000 ක් පමණ මිය ගියහ.
යුද්ධය අතරතුර, භූමි ප්රදේශ දෙකෙහිම සිවිල් පාලනය අත්හිටුවා ඒකාබද්ධ හමුදා රජයක් මගින් ප්රතිස්ථාපනය කරන ලදී.:228 දෙවන ලෝක යුද්ධය ප්රදේශවාසීන් සහ විදේශිකයන් අතර පැවති වෙනස්කම් පිළිබඳ මිථ්යාව බිඳ දැමූ අතර, ජනගහනයට පුළුල් ලෝකය සහ නවීන සමාජ හා ආර්ථික අදහස්වලට නිරාවරණය වීමට අවස්ථාව සැලසීය.:53 සන්නිවේදනය පහසු කිරීම සඳහා ටොක් පිසින් සහ හිරි මෝටු යන භාෂා බහුලව භාවිත වූ අතර, ගුවන්විදුලි විකාශන සඳහා ද භාවිතා කරන ලදී.:139 යුද්ධය පැපුවාහි ටොක් පිසින් භාෂාව පුළුල් ලෙස ව්යාප්ත වූ පළමු අවස්ථාව විය.:149, 152 යුද්ධය අතරතුර ස්ථාපිත කරන ලද භූමි ප්රදේශ දෙකෙහිම ඒකාබද්ධ පාලනය යුද්ධයෙන් පසුව ද පවත්වාගෙන ගියේය.:134:302
1946 දී, නවගිනියාව ඕස්ට්රේලියානු පාලනය යටතේ එක්සත් ජාතීන්ගේ භාරකාර භූමියක් ලෙස ප්රකාශයට පත් කරන ලදී. 1949 දී, පැපුවා ජනතාව ඕස්ට්රේලියානු පුරවැසියන් බවට පත් වූ අතර, ඕස්ට්රේලියාව විසින් පැපුවා සහ නවගිනියාව පැපුවා සහ නවගිනියා දේශසීමා ප්රදේශය ලෙස විධිමත් ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.:223 පැපුවා සහ නවගිනියා ව්යවස්ථාදායක සභාව 1951 නොවැම්බර් මාසයේදී පිහිටුවන ලදී. 1949 සිට පැපුවා සහ නවගිනියාව යන දෙකෙහිම ගම් සභා පිහිටුවීම ආරම්භ වූ අතර, ඒවායේ සංඛ්යාව වසර ගණනාවක් පුරා ක්රමයෙන් වැඩි විය.:174–175 මෙම සභා මගින් විකල්ප බල ව්යුහයන් නිර්මාණය වූ අතර, සමහර විට සාම්ප්රදායික නායකයන් විසින් ඒවා මෙහෙයවූවත්, පරිපාලන හෝ ව්යාපාරික අත්දැකීම් සහිත නායකයන් දෙසට මාරුවීමක් දක්නට ලැබුණි.:211
ඕස්ට්රේලියානු පාලනයේ දේශපාලන අරමුණු අවිනිශ්චිත වූ අතර, ස්වාධීනත්වය සහ ඕස්ට්රේලියානු ප්රාන්තයක් බවට පත්වීම යන දෙකම විය හැකි අනාගතයන් ලෙස සැලකේ.:303–305 1960 සහ 1970 දශක වලදී ජනගහනයෙන් වැඩි පිරිසක් විධිමත් ආර්ථිකයට සහභාගී වීමට පටන් ගත් අතර, එය දේශීය නිලධාරිවාදයක් වර්ධනය වීමට හේතු විය. මේ සමඟම, ඕස්ට්රේලියානු පරිපාලකයින් විසින් පොදු ජාතික අනන්යතාවක් ප්රවර්ධනය කරන ලදී.:57 ඕස්ට්රේලියානු බලධාරීන් විසින් ඉංග්රීසි භාෂාව ඒකාබද්ධ භාෂාවක් ලෙස හඳුන්වා දුන් අතර, බොහෝ පැපුවා නවගිනියානුවන් එය ගෞරවනීය භාෂාවක් ලෙස සැලකූහ.:150
1950 ගණන්වලදී ගුවන් සමීක්ෂණ මගින් කඳුකරයේ තවත් ජනාවාස සහිත නිම්න සොයා ගන්නා ලදී. යුද්ධයෙන් පසු ඕස්ට්රේලියානු පාලනය නැවත පිහිටුවීමෙන් අනතුරුව, කලින් පාලනයෙන් තොරව තිබූ කඳුකර ප්රදේශ ද ඇතුළුව, ඔවුන්ගේ පාලනය පුළුල් කරන ලදී.:134:303 සමහර ගෝත්රිකයන් 1960 සහ 1970 ගණන් වන තුරු බටහිර ජාතීන් සමඟ සම්බන්ධ නොවී සිටියහ.:149 කඳුකර ප්රදේශවල පරිපාලනය, කලාපයේ කෝපි වගාව විශාල වශයෙන් ව්යාප්ත වීමට හේතු විය.:303 1964 සහ 1968 මැතිවරණ දේශපාලන ක්රමය හඳුන්වාදීමේ ව්යාපාර සමඟ සමගාමීව සිදු විය.:107 1968 මැතිවරණයට පෙර පළමු දේශපාලන පක්ෂය වූ පාංගු පටි පිහිටුවන ලදී.:306
1964 දී රියෝ ටින්ටෝ සමාගම විසින් බෝගන්විල්හි පතල් කැණීම් ගවේෂණය ආරම්භ කරන ලදී. සමහර දේශීය ඉඩම් හිමියන්ගේ විරෝධය නොතකා, බෝගන්විල් කොපර් සමාගම පිහිටුවා විශාල පතලක් ක්රියාත්මක කිරීමට පටන් ගත්තේය. මෙම ප්රතිරෝධය වැඩි ස්වාධීනත්වයක් සඳහා වූ ආශාව සමඟ බැඳී තිබුණි. බෝගන්විල් භූගෝලීය වශයෙන් බ්රිතාන්ය සොලමන් දූපත්වලට සමීප වූ අතර, එහි ජනතාව සංස්කෘතික වශයෙන් සොලමන් දූපත්වාසීන් සමඟ වැඩි සම්බන්ධතාවක් දැක්වූහ. කෙසේ වෙතත්, මෙම පතල පැපුවා නවගිනියාවේ ආර්ථික පදනම කෘෂිකර්මාන්තයෙන් පමණක් විවිධාංගීකරණය කිරීම සඳහා ඉතා වැදගත් ලෙස සැලකේ.:306
ඕස්ට්රේලියානු විපක්ෂ නායක ගෝෆ් විට්ලම් 1969 දී පැපුවා නවගිනියාවට පැමිණියේය. විට්ලම් මෙම භූමියේ ස්වයං පාලනය මැතිවරණ ප්රශ්නයක් බවට පත් කළ අතර, 1972 තරම් ඉක්මනින් ස්වයං පාලනයක් ඉල්ලා සිටියේය. 1971 මාර්තු මාසයේදී මහා සභාව විසින් භූමිය ඊළඟ පාර්ලිමේන්තුවේදී ස්වයං පාලනයක් අපේක්ෂා කරන ලෙස නිර්දේශ කළ අතර, එය ඕස්ට්රේලියාව විසින් එකඟ විය.:110–111 1971 ජූනි මාසයේදී ධජය සහ ලාංඡනය සම්මත කරන ලදී.:229 ජූලි මාසයේදී, "සහ" යන වචනය ඉවත් කර භූමිය සරලව "පැපුවා නවගිනියා" ලෙස නම් කරන ලදී.
විට්ලම්ගේ පළමු සංචාරයෙන් පසු, සැලකිය යුතු සමාජ වෙනස්කම් සමඟ දේශපාලන විවාදය ද සැලකිය යුතු ලෙස තීව්ර විය.:306 1972 ජූලි මාසයේ පැවති පැපුවා නවගිනියානු මහ මැතිවරණයේදී, මයිකල් සොමාරේ ප්රධාන අමාත්යවරයා ලෙස තේරී පත් විය.:17 සොමාරේ කලාපීය ව්යාපාර සමඟ වඩා හොඳ සබඳතා අපේක්ෂා කළ අතර, එය දේශීය කණ්ඩායම් සංඛ්යාව වැඩි කළ නමුත්, ඔවුන්ගේ කැපී පෙනීම අඩු කර ජාතික දේශපාලන පද්ධතියට එක්වීමට ඔවුන් දිරිමත් කළේය.:75–77 දෙසැම්බර් මාසයේදී, විට්ලම් 1972 ඕස්ට්රේලියානු ෆෙඩරල් මැතිවරණයෙන් අගමැති ලෙස තේරී පත් විය. ඉන් පසුව විට්ලම් රජය 1973 අගභාගයේදී ස්වයං පාලනය ස්ථාපිත කළේය. 1975 අප්රේල් මාසයේදී කිනා වෙනම මුදල් ඒකකයක් ලෙස හඳුන්වා දෙන ලදී.:377
ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ තල්ලුව ප්රධාන වශයෙන් විට්ලම් රජයේ අභ්යන්තර ප්රතිපත්ති මගින් මෙහෙයවන ලදී.:224 "රටක්" යන සංකල්පය භූමියේ බොහෝ දෙනෙකුට ආගන්තුක වූ අතර, ශක්තිමත් පොදු ජාතික අනන්යතාවක් නොතිබුණි.:229 1970 ගණන්වල මුල් භාගයේදී ස්වාධීනත්වය විශාල ගෝත්රවලට අන් අය ආධිපත්යය දැරීමට ඉඩ සලසනු ඇතැයි සහ විදේශීය ඉඩම් අත්පත් කර ගැනීමේ අවදානම වැඩි කරනු ඇතැයි යන බියක් පැවතුණි. කෙසේ වෙතත්, ස්වාධීනත්වය සඳහා දේශීය එකඟතාවක් ඇති වීම දේශීය දේශපාලන නායකයන්ගේ ක්රියා හේතුවෙන් සිදු විය. 1975 සැප්තැම්බර් 1 වන දින, පැපුවා නවගිනියානු ස්වාධීනත්වයට දින කිහිපයකට පෙර, බෝගන්විල් රජය විසින්ම ස්වාධීනත්වය ප්රකාශ කළේය.:72:45 ඊට ප්රතිචාර වශයෙන් පළාතට ගෙවීම් අත්හිටුවන ලදී. ස්වාධීනත්වයට පෙර අනෙකුත් කලාපීය ව්යාපාර ද මතු විය. පැපුවා බෙසේනා පක්ෂය පැපුවා භූමිය නවගිනියාවෙන් වෙන් කිරීමට උත්සාහ කළ අතර, හයිලන්ඩ්ස් විමුක්ති පෙරමුණ වෙරළබඩ ප්රදේශ විසින් කඳුකර ප්රදේශ ආධිපත්යය දැරීම වැළැක්වීමට උත්සාහ කළේය.:72–74 එසේ වුවද, 1975 පැපුවා නවගිනියා ස්වාධීනත්ව පනත 1975 සැප්තැම්බර් මාසයේදී සම්මත වූ අතර, සැප්තැම්බර් 16 ස්වාධීනත්ව දිනය ලෙස නියම කරන ලදී.:45 සොමාරේ රටේ පළමු අගමැති ලෙස දිගටම කටයුතු කළේය.
ස්වාධීනත්වය
ස්වාධීනත්වය ලැබීමෙන් පසු, ඕස්ට්රේලියානු නිලධාරීන් (කෘෂිකර්ම, ආර්ථික, අධ්යාපන සහ වෛද්ය කාර්ය මණ්ඩලය ඇතුළුව) බොහෝ දෙනෙක් රට හැර ගිය අතර, ඔවුන්ගේ අනුප්රාප්තිකයින් සඳහා ප්රමාණවත් පුහුණුවක් ලබා දී නොතිබුණි. මෙය රාජ්ය සේවයේ ප්රතිව්යුහගත කිරීමට සහ කාර්යක්ෂමතාව අඩුවීමට හේතු විය, විශේෂයෙන්ම ග්රාමීය ප්රදේශවල සේවා සැපයීමේදී.:18 1980 ගණන් වන විට සිවිල් සේවය සහ හමුදාව දේශපාලනීකරණය වීම නිසා ඔවුන්ගේ කාර්යක්ෂමතාව සහ වගවීම තවදුරටත් පහත වැටුණි.:13
පැහැදිලිව අර්ථ දක්වා ඇති දේශපාලන පක්ෂ සහිත දෙපක්ෂ ක්රමයක් වර්ධනය කිරීමට දැරූ අසාර්ථක උත්සාහයක් ලෙස ඡන්ද ක්රමය වෙනස් කරන ලදී.:3 ජාතික රජයන් ව්යවස්ථාමය ක්රමවේදයන්ට අනුව වෙනස් විය. 1977 මැතිවරණයෙන් පසුව අගමැති ධුරය දැරූ සොමාරේ, 1980 දී විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් ඉවත් කරන ලද අතර, ඒ වෙනුවට ජුලියස් චාන් පත් විය. 1982 මැතිවරණයෙන් නැවතත් අගමැති වූ සොමාරේ, 1985 දී තවත් විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් පරාජයට පත් විය.:18, 20
1976 අගෝස්තු මාසයේදී ජාතික රජය සමඟ ඇති කරගත් එකඟතාවකින් ස්වාධීනත්වය පිළිබඳ මුල් ප්රකාශය විසඳා ගත්තද,:45 බෝගන්විල් ගැටලුව ස්වාධීනත්වයෙන් පසුව ද පැවතුණි. 1975-76 දී බෝගන්විල් දූපතේ ඇති වූ වෙන්වීමේ ව්යාපාරය හේතුවෙන් පැපුවා නවගිනියා ව්යවස්ථාව වෙනස් කර, පළාත් රජය පිළිබඳ කාබනික නීතිය මගින් පළාත් 19 කට නීත්යානුකූලව බලය පවරන ලදී.:179:26 කෙසේ වෙතත්, පළාත් රජයන්ගේ දුර්වල කළමනාකරණය හේතුවෙන් සොමාරේ විසින් ඔවුන්ගේ බලය අඩු කිරීමට ගත් යෝජනාවට රටේ සමහර දූපත් පළාත්වලින් වෙන්වීමේ තර්ජන එල්ල විය.:189:27:257
ඕස්ට්රේලියානු පාලනය යටතේ සටන් සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වුවද, 1970 ගණන්වල කඳුකර ප්රදේශවල ගෝත්රික ගැටුම් වැඩි විය. මෙම ප්රදේශ බාහිර පාලනය යටතේ පැවතියේ අඩු කාලයක් නිසා, පැරණි ගෝත්රික ගැටුම් සිහිපත් කරමින් ස්වාධීනත්වයෙන් පසුව ඒවා නැවත ආරම්භ විය. එහි පළමු හදිසි අවස්ථාව 1979 දී ප්රකාශයට පත් කරන ලද නමුත්, එය සහ ඒ හා සමාන මැදිහත්වීම් ප්රචණ්ඩත්වය මැඩපැවැත්වූයේ නැත. නගරවල විරැකියාව සහ අසමාන ස්ත්රී පුරුෂ අනුපාතය හේතුවෙන් ගෝත්රික ගැටුම් කල්ලි බිහිවීම දක්වා වර්ධනය විය. කල්ලි ප්රචණ්ඩත්වය නිසා 1984 දී පෝට් මෝර්ස්බිහි හදිසි තත්ත්වයක් ප්රකාශයට පත් කරන ලද අතර, එය පැපුවා නවගිනියා ආරක්ෂක බලකායේ (PNGDF) මැදිහත්වීමට හේතු විය. මෙම යෙදවීමේ සාර්ථකත්වය නිසා වෙනත් තැන්වලටද පොලිස් සහ හමුදා මැදිහත්වීම් සිදුවිය. පොලීසිය සහ හමුදාව යන දෙකම දේශපාලනීකරණය වී විනය අඩු විය. ඊට ප්රතිචාර වශයෙන් පුද්ගලික ආරක්ෂාව සඳහා ඇති ඉල්ලුම වැඩි වූ අතර, විදේශ ආයෝජන අධෛර්යමත් විය.:29, 32:8–9:260–261, 264, 270:239–241 1995 දී පළාත් රජයන් ප්රතිසංස්කරණය කරන ලද අතර, ඒවා අදාළ ජාතික මන්ත්රීවරුන්ගෙන් සහ පත් කරන ලද සාමාජිකයන් ගණනාවකින් සමන්විත විය. ඔවුන්ගේ වගකීම් සමහරක් පළාත් පාලන ආයතන වෙත පවරන ලදී. මෙම හැකියාවේ ඌනතාවය නිසා ජාතික මන්ත්රීවරුන් දේශීය මට්ටමින් සැලකිය යුතු බලතල ලබා ගත්හ.:174:11
බෝගන්විල් පතලේ ඉදිකිරීම් අවසන් වීමෙන් පසු රැකියා අවශ්යතා අඩු වූ අතර, තරුණ පුද්ගලයන්ට පතලෙන් ලැබුණු ප්රතිලාභ අඩු විය. බෝගන්විල්හි නව නැගිටීමක් 1988 දී ආරම්භ වූ අතර, එය බෝගන්විල් රජයට සහ ජාතික රජයට එරෙහිව සටන් කළේය. 1989 මැයි මාසයේදී පතල වසා දැමීමෙන් පසු, බෝගන්විල් විප්ලවවාදී හමුදාව (BRA) ස්වාධීනත්වය ප්රකාශ කළ අතර, ජාතික රජය 1990 දී ඉවත් වී පළාත අවහිර කළ විට, ගැටුම සංකීර්ණ අභ්යන්තර සිවිල් යුද්ධයක් බවට පත් විය. ජාතික ආරක්ෂක හමුදා 1990 අගභාගයේදී නැවත දූපතට ඇතුළු වූ අතර, දේශීය සගයන් සමඟ එක්ව සෙමින් වැඩි පාලනයක් ලබා ගත්හ.:266–267 1994 ඔක්තෝබර් මාසයේදී රජය සහ සමහර කැරලිකරුවන් අතර එකඟතාවකට පැමිණි අතර, 1995 දී අන්තර්වාර බෝගන්විල් රජයක් පිහිටුවන ලදී, නමුත් BRA සමඟ සටන් දිගටම පැවතුණි. 1997 දී, කුලී හේවායන් බඳවා ගැනීම සම්බන්ධ සැන්ඩ්ලයින් සිද්ධිය හේතුවෙන් ජාතික රජය බිඳ වැටුණි. නවසීලන්තය මැදිහත් වූ සාම සාකච්ඡා වලින් පසුව, 1998 ජනවාරි මාසයේදී සටන් විරාමයක් ඇති විය.:12
ස්වාධීනත්වයේ පළමු දශකය මන්දගාමී නමුත් ස්ථාවර ආර්ථික වර්ධනයක් දුටුවේය. ඔක් ටෙඩි පතල 1982 දී විවෘත කරන ලදී. 1975 දී රජයේ ආදායමෙන් 40% ක් වූ ඕස්ට්රේලියානු දායකත්වය 1988 වන විට 17% දක්වා පහත වැටුණද, වැඩිදියුණු කළ බදුකරණය රජයේ වියදම් පවත්වා ගැනීමට ඉඩ සැලසීය.:312–313 කෙසේ වෙතත්, බෝගන්විල් පතල වසා දැමීම රජයේ මූල්ය කටයුතුවලට ගැටලු ඇති කළ නමුත්, තෙල්, ඛනිජ සහ වන නිෂ්පාදන අපනයනය පුළුල් කිරීම 1990 ගණන්වල මුල් භාගයේදී ආර්ථිකය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට හේතු විය. මෙම වර්ධනය අසමානතාවය අඩු කළේ නැත, තවද රජයේ සේවාවන් පහත වැටුණි.:263–264 රජයේ වියදම් වැඩිවීම සහ ඊට හේතු වූ ණය වැඩිවීම සැලකිය යුතු ආර්ථික ගැටලු ඇති කළේය..:313–314 පැපුවා නවගිනියානු කිනා 1994 දී අවප්රමාණය කර පාවෙන විනිමය අනුපාතයකට යටත් කරන ලද අතර, රට 1995 දී ලෝක බැංකුවෙන් හදිසි ණයක් ලබා ගත්තේය.
1997 මැතිවරණයේදී, අපේක්ෂකයින් 4 දෙනෙකු පමණක් සමස්ත බහුතරයක් දිනා ගත් අතර, ජයග්රාහකයන්ගෙන් 95 දෙනෙකුට (87%) ඡන්දවලින් 30% කට වඩා අඩු ප්රමාණයක් ලැබුණි. 1999 දී රජය පාර්ලිමේන්තුවේ මැදදී වෙනස් වීමෙන් පසු, දේශපාලන ප්රතිසංස්කරණ සඳහා ව්යවස්ථාමය සංවර්ධන කොමිසමක් පිහිටුවන ලදී. එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ඇති වූ දේශපාලන පක්ෂ සහ අපේක්ෂකයන්ගේ අඛණ්ඩතාව පිළිබඳ කාබනික නීතිය මගින් ලියාපදිංචි පක්ෂ සඳහා රජයේ අරමුදල් සම්පාදනය කිරීම, කාන්තා අපේක්ෂකයින් තෝරා ගැනීමට දිරිගැන්වීම සහ පක්ෂ මාරු කිරීමට දඬුවම් නියම කිරීම සිදු කරන ලදී. එය ස්වාධීන මන්ත්රීවරුන්ට අගමැතිට ඡන්දය දීම හෝ අගමැතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීමට පෙර සන්ධානවලට සම්බන්ධ වීම තහනම් කළේය.:3–7 තවත් පියවරක් වූයේ "first past the post" ක්රමයේ සිට සීමිත මනාප ඡන්ද ක්රමයක් (LPV) වෙත මාරුවීමයි.:17:2
බෝගන්විල් සාම ගිවිසුම 2001 දී අත්සන් කරන ලද අතර, ඒ යටතේ බෝගන්විල්ට අනෙකුත් පළාත්වලට වඩා වැඩි ස්වාධීනත්වයක් ලැබෙන අතර, අනාගතයේදී ස්වාධීනත්වය පිළිබඳ ජනමත විචාරණයක් පවත්වනු ඇත. 2002 මැතිවරණයේදී ප්රචණ්ඩත්වය වැඩි විය. 2004 දී පැපුවා නවගිනියා පොලීසිය පුහුණු කිරීම සඳහා ඕස්ට්රේලියානු පොලීසිය රටට ගෙන්වා ගන්නා ලදී. ශ්රේෂ්ඨාධිකරණ තීන්දුවකින් පසු බොහෝ දෙනෙක් ඊළඟ වසරේ පිටව ගියද, මෙය රටේ ඕස්ට්රේලියානු පොලිසියේ දිගුකාලීන පැවැත්මක් ආරම්භ කළේය. 2009 දී, පාර්ලිමේන්තුව විසින් අමතර පළාත් දෙකක් නිර්මාණය කිරීමට අනුමැතිය දුන්නේය: පවතින දකුණු කඳුකර පළාතේ කොටසකින් සමන්විත හෙලා පළාත සහ බටහිර කඳුකර පළාත බෙදීමෙන් පිහිටුවන ලද ජිවකා පළාත.
2011 දී, පාර්ලිමේන්තුව විසින් තේරී පත් වූ අගමැති පීටර් ඕ'නීල් සහ අගමැති ධුරය දැරීමට ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් තීන්දු කරන ලද සොමාරේ අතර ව්යවස්ථාමය අර්බුදයක් ඇති විය. පාර්ලිමේන්තුව ඉදිරි මැතිවරණ කල් දැමීමට ඡන්දය දුන්නද, ඔවුන්ට ඒ සඳහා ව්යවස්ථාමය බලයක් නොතිබූ අතර, පැපුවා නවගිනියා මැතිවරණ කොමිසම දිගින් දිගටම සූදානම් විය.:207–211 2012 ජාතික මැතිවරණය නියමිත පරිදි පැවැත්වුණු අතර, ඕ'නීල් නැවත වරක් පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරයකින් අගමැති ලෙස තේරී පත් විය. සොමාරේ ඕ'නීල්ගේ රජයට එක් වූ අතර, සොමාරේට සහාය දුන් උසාවි විනිසුරුවන්ට එරෙහි චෝදනා ඉවත් කරන ලදී.:207–211
දියර ස්වභාවික වායු අපනයනය 2014 දී ආරම්භ වූ නමුත්, මිල පහත වැටීම මෙන්ම අඩු තෙල් මිල ගණන් හේතුවෙන් රජයේ ආදායම අපේක්ෂා කළාට වඩා අඩු විය. ණය-දළ දේශීය නිෂ්පාදිත අනුපාතය ඉහළ ගිය අතර, 2019 වන විට, පැපුවා නවගිනියාවේ මානව සංවර්ධන දර්ශක (HDI) ශ්රේණිගත කිරීම පැසිෆික් කලාපයේ අඩුම අගය විය.:4 2015 මාර්තු මාසයේදී බෝගන්විල් පතල් පනත මගින් පතල් කැණීම් පිළිබඳ පාලනය ජාතික රජයෙන් බෝගන්විල් රජයට මාරු කරන ලදී. එය ඛනිජ සම්පත් රාජ්යයට නොව, සාම්ප්රදායික ඉඩම් හිමියන්ට අයත් බව ද ප්රකාශ කළ අතර, අනාගත කැණීම් සඳහා ඉඩම් හිමියන්ට නිෂේධ බලය ලබා දුන්නේය.
2012-2017 ඕ'නීල් රජයට දූෂණ සෝලියෙන් මිදීමට නොහැකි විය. 2017 මහ මැතිවරණයෙන් ඕ'නීල් නැවත අගමැති ලෙස පත් වුවද, මුලින් කුඩා සන්ධානයක් සමඟ ඔහු බලයට පත් විය. මෙම මැතිවරණයේදී සමහර ප්රදේශවල පුළුල් ලෙස ඡන්දදායකයින්ට බිය ගැන්වීම් සහ ආසන ප්රතිඵල වාර්තා කිරීම ප්රමාද වීම දක්නට ලැබුණි.:253–255 මූල්ය වංචා මෙන්ම APEC පැපුවා නවගිනියා 2018 රැස්වීම සඳහා මිල අධික මෝටර් රථ මිලදී ගැනීම පිළිබඳ විවේචන ද ඕ'නීල්ට පීඩනයක් ඇති කළ අතර, රජයෙන් ඉවත් වීම් වලට හේතු විය.:255–258 2019 මැයි මාසයේදී ඕ'නීල් අගමැති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස් වූ අතර, ඔහුගේ අනුප්රාප්තිකයා ලෙස ජේම්ස් මාරපේ පත් විය.
බෝගන්විල් ස්වයං පාලන කලාපයේ බැඳීම් රහිත ස්වාධීනත්ව ජනමත විචාරණයක් සඳහා 2019 නොවැම්බර් 23 දින ඡන්දය දීමේ දිනය ලෙස රජය විසින් නියම කරන ලදී. ඡන්දදායකයින් අති බහුතරයකින් (98.31%) ස්වාධීනත්වය සඳහා ඡන්දය දුන්හ. අගමැති ජේම්ස් මාරපේගේ පාංගු පක්ෂය 2022 මැතිවරණයේදී වැඩිම ආසන සංඛ්යාවක් ලබා ගත් අතර, ඔහුට පැපුවා නවගිනියාවේ අගමැති ලෙස දිගටම කටයුතු කිරීමට හැකි විය.
රජය සහ දේශපාලනය
III වන චාල්ස්
2022 සැප්තැම්බර් 9 සිට
බොබ් ඩැඩේ
2017 පෙබරවාරි 28 සිට
ජේම්ස් මාරපේ
2019 මැයි 30 සිට
විකිපීඩියා, විකි, විශ්වකෝෂය, පොත, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවීම, නොමිලේ බාගත කිරීම, පැපුවා නවගිනියාව පිළිබඳ තොරතුරු, පැපුවා නවගිනියාව යනු කුමක්ද? පැපුවා නවගිනියාව යනු කුමක් දර්ශනය කරන්නේ?