භෞමික ග්රහලෝක, භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක, පෘථිවි-සදෘශ ග්රහලෝක හෝ පාෂාණී ග්රහලෝක යනු ප්රාථමික වශයෙන් සිලිකේට් පාෂාණයන්ගෙන් සමන්විත ග්රහලෝක වේ. සෞර ග්රහ මණ්ඩලය තුල, භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝකයන් වන්නේ සූර්යයා ට කිට්ටුවෙන් පිහිටා ඇති අන්තහ් ග්රහලෝක වෙති. භූමිෂ්ඨ යන්නට වූ ටෙරෙස්ට්රියල් යන ඉංග්රීසි වදනද පෘථිවි-සදෘශ යන්නට වූ ටෙලියුරික් යන ඉංග්රීසි වදනද බිඳී ඇත්තේ පෘථිවිය සඳහා වූ ලතින් වචන (ටෙරා සහ ටෙලියුස්) වලින් වන අතර, විකල්ප අර්ථදැකුමක් ලෙසින් මෙම ග්රහලෝක සියල්ල, යම් සංගණ්ය ආකාරයකට, "පෘථිවි-සදිසි" බවක් දැක්විය හැක.
භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක, බොහෝ විට ඝන පෘෂ්ඨයකට හිමි කමක් නොමැති විය හැකි හා විවිධ භෞතික කලාපයන් හි පැවැතිය හැකි හයිඩ්රජන්, හීලියම්, සහ ජලය යන්නෙහි කිසියම් සංයෝජනයක් ලෙසින් බොහෝ ලෙසින් පවතින වායුමය ග්රහලෝකයන් ගෙන් බෙහෙවින් වෙනස් වෙති.
ව්යුහය
සියලු භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක හිමි කම් කියන එකම දළ ව්යුහය: එය වටා පිහිටන සිලිකේට් ප්රාචාරයකින් සහ වැඩි වශයෙන්ම යකඩ වලින් සමන්විත, මධ්යගත ලෝහමය මධ්යයකි. සඳ සමාකාර වුවද, යකඩ මධ්යයක් විරහිත වෙයි. භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක අගාධයන්, ආවාටයන්, කඳු, සහ යමහල් වලින් යුතු වෙති. භුමිෂ්ඨ ග්රහලෝක සතු වන්නේ ද්විතීයික වායුගෝල — අන්තහ් යමහල් විදාරණයන් හෝ ධූමකේතු ගැටුම් හේතුවෙන් ජනනය වූ වායුගෝලයන්— වන අතර, මීට හාත්පසින්ම ප්රතිවිරුද්ධ ලෙසින් වායුමය යෝධයන් සතුවන්නේ, ප්රාථමික වායුගෝලයන් — මුල් සෞර නීහාරිකාව වෙතින් සෘජුව ඩැහැ ගත් වායුගෝලයන් — වෙති.
සිලිකන් සංයෝගයන් ප්රමුඛත්වය ගන්නා එකක් සහ, අංගාරමය කොන්ඩ්රොයිට් ග්රහකයන් හි අයුරින් කාබන් සංයෝගයන් ප්රමුඛත්වය ගන්නා තවෙකක් වශයෙන්, භූමිෂ්ඨ හෝ පාෂෘණී ග්රහලෝක දෙවර්ගයක් සෛද්ධාන්තිකව පවතිති. මේවා පිළිවෙලින්, සිලිකේට් ග්රහලෝක සහ කාබන් ග්රහලෝක (නොහොත් "දියමන්ති ග්රහලෝක") වෙති.
සෞර භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක
පෘථිවියෙහි සෞර ග්රහ මණ්ඩලය සතු වන්නේ භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක සතරකි: බුධ, සිකුරු, පෘථිවිය, අඟහරු, සහ එක් භූමිෂ්ඨ වාමන ග්රහලෝකයක් වන, සෙරෙස්. ඝන පෘෂ්ඨයක් සතු වීම නිසාවෙන්, ප්ලූටෝ වැනි වස්තූන්, භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝකයන්ට සමතාවයක් දක්වතත්, ඒවා සමන්විත වන්නේ බොහෝ අයිස්මය ද්රව්යයන්ගෙනි (බලන්න අයිස් වාමනයා). සෞර ග්රහ මණ්ඩලය නිර්මාණය වීමේදී, සමහරවිට මීට වඩා බොහෝ (ග්රහපිණ්ඩ) පවතින්නට ඇති මුත්, සෞර නීහාරිකාවෙහි ඉතිරි ලෝක සතර හා සංයුක්ත වී හෝ ඒවා නිසා විනාශ වී හෝ යන්නට ඇත. භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක අතුරින් එකක් පමණක්, එනම් පෘථිවිය, සක්රීය ජලගෝලයකට හිමි කම් කියන බවට ප්රත්යක්ෂ වී ඇත.
ඝනත්ව නැඹුරුතාවන්
සෞර භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝකයන්, සෙරස් සහ ක්ෂුද්රග්රහයන් අතුරින් විශාලතම ද්වයය යන සියල්ල සැලකූ කල්හී ඒවායේ අසම්පීඩිත ඝනත්වය සාමාන්ය ප්රවණතාවක් වශයෙන් සූර්යයා සිට දුර වැඩිවත්ම ඝනත්වය අඩුවීමක් කරා නැඹුරු වන බවක් පෙන්නුම් කරයි.
| වස්තුව | මධ්යන්ය ඝනත්වය | අසම්පීඩිත ඝනත්වය | අර්ධ-මහා අක්ෂය |
|---|---|---|---|
| බුධ | 5.4 ග්රෑම්/සෙමී³ | 5.3 ග්රෑම්/සෙමී³ | 0.39 නඒ |
| සිතුරු | 5.2 ග්රෑම්/සෙමී³ | 4.4 ග්රෑම්/සෙමී³ | 0.72 නඒ |
| පෘථිවිය | 5.5 ග්රෑම්/සෙමී³ | 4.4 ග්රෑම්/සෙමී³ | 1.0 නඒ |
| සඳ | 3.3 ග්රෑම්/සෙමී³ | 3.3 ග්රෑම්/සෙමී³ | 1.0 නඒ |
| අඟහරු | 3.9 ග්රෑම්/සෙමී³ | 3.8 ග්රෑම්/සෙමී³ | 1.5 නඒ |
| වෙස්ටා | 3.4 ග්රෑම්/සෙමී³ | 3.4 ග්රෑම්/සෙමී³ | 2.3 නඒ |
| පලාස් | 2.8 ග්රෑම්/සෙමී³ | 2.8 ග්රෑම්/සෙමී³ | 2.8 නඒ |
| සෙරස් | 2.1 ග්රෑම්/සෙමී³ | 2.1 ග්රෑම්/සෙමී³ | 2.8 නඒ |
මෙම රීතියට ප්රධාන ව්යතිරේකය වන්නේ සඳෙහි ඝනත්වය වන අතර, තම අඩු ඝනත්වයට එය හිමි කම් කියනුයේ එහි අසාමාන්ය සම්භවය නිසාවෙනි. බහිෂ්-සෞර භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝකයන් ද මෙම නැඹුරුව අනුව යන්නේද යන වග ගැන අනාවැකි පල කෙරුමට සාධක ප්රමාණවත් නොවේ.
බහිෂ්-සෞර භූමිෂ්ඨ ග්රහලෝක
- මෙයද බලන්න: සුපිරි-පෘථිවිය සහ ස්පන්ද ග්රහලෝකය
ඒවායේ සත්කාරක තාරකාවන්හී විශාල වෙවුලුම් ඇතිකිරීමට සමත් බවක් නිරීක්ෂණය කෙරුම ඔස්සේ, අපගේ සෞර ග්රහ මණ්ඩලයෙන් පිටත ග්රහලෝකයන් බහුතරයක් වායුමය යෝධයන් බවට නිර්ණය කර ගෙන ඇත. කෙසේවෙතත්, බහිෂ්-සෞර ග්රහලෝකයන් ගෙන් කිහිපයක් හෝ භූමිෂ්ඨ බවට අනුමාන කෙරේ.
1990 ගණන් වල මුල් භාගයෙහිදී, පෘථිවියෙහි මෙන් 0.02, 4.3, සහ 3.9 ගුණයක ස්කන්ධයන් සහිත වූ පළමු බහිෂ්-සෞර ග්රහලෝකයන් සොයා ගැනුනේ PSR B1257+12 ස්පන්ද තාරකාව වටා පරිභ්රමණය වෙමින් තිබියදීය. ඒවා සොයාගැනුනේ අහම්බෙනි: ඒවායේ සංක්රාන්තිය නිසාවෙන් ස්පන්ද තාරකාවෙහි රේඩියෝ තරංග සම්ප්රේෂණයට බාධිත ඇති විය (ස්පන්ද තාරකාවක් වටා පරිභ්රමණය නොවන්නට, ඒවා කිසිදා සොයා නොගැනුමට ඉඩ තිබිණි).
පළමු භෞමික ග්රහයා වන 51 Pegasib තාරකාවක් අවට දි සොයා ගැනුනු අතර එය ඉතා විශාල භෞමික ග්රහයකු බවට තාරකා විද්යාඥයින් ඇස්තමේන්තු කළේ 51 Pegasib තරම් තාරකාවකට ළඟින් වෙන කිසිඳු වායු යෝධයකුට සිටිය නොහැකි බව විශ්වාස කල බැවිනි. කෙසේ නමුත් HD 2094586 නම් එවැනිම භෞමික ග්රහයකුගේ විෂ්කම්භයන් මිනුම් කල විට පෙනී ගියේ මේවා ඇත්තෙන්ම වායු යෝධයින් බවයි.
2005 වසරේ ජුනි මාසයේදී Fusing තරුවක් වටා හමුවුනු ප්රථම ග්රහයා Red dwarf star Gliese 876 වටා භ්රමණය වනු දක්නට ලැබුණි. එය පෘථිවි ස්කන්ධය මෙන් 5 සිට 7 ගුණයක් දක්වා වන අතර භ්රමණ කාලය පෘථිවි දින 2 කට සීමා වේ.
වර්ගීකරණය
- සිලිකේට් ග්රහලෝක (Silicate planet)
- යකඩ ග්රහලෝක (Iron planet)
- හර රහිත ග්රහලෝක (Core-less planet)
- කාබන් ග්රහලෝක (දියමන්ති ග්රහලෝක)(Carbon planet)
- සුපිරි පෘථිවි (Super-Earth)
ආශ්රිත
- Chthonian planet
- Earth analog
- List of potentially habitable exoplanets
- Planetary habitability
- Venus zone
- List of gravitationally rounded objects of the Solar System
මූලාශ්ර
- ආචාර්යය. ජේම්ස් ස්කොම්බර්ට් (2004). "ප්රයිමරි ඇට්මොස්ෆියර්ස් (තාරකා විද්යාව 121: දේශනය 14 ටෙරෙස්ට්රියල් ප්ලැනට් ඇට්මොස්ෆියර්ස්)". භෞතික විද්යා අධ්යයනංශය ඔරිගන් විශ්වවිද්යාලයය. සම්ප්රවේශය 2009-12-22.
{{cite web}}: External link in|author=
විකිපීඩියා, විකි, විශ්වකෝෂය, පොත, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවීම, නොමිලේ බාගත කිරීම, භෞමික ග්රහලෝක පිළිබඳ තොරතුරු, භෞමික ග්රහලෝක යනු කුමක්ද? භෞමික ග්රහලෝක යනු කුමක් දර්ශනය කරන්නේ?