වෙනිසියුලාව, නිල වශයෙන් වෙනිසියුලාවේ බොලිවේරියානු ජනරජය, යනු දකුණු ඇමරිකාවේ උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටි රටකි, එය මහාද්වීපික භූමි ප්රමාණයකින් සහ කැරිබියානු මුහුදේ බොහෝ දූපත් සහ දූපත් වලින් සමන්විත වේ. එය කිලෝමීටර 916,445 (වර්ග සැතපුම් 353,841) ක භූමි ප්රමාණයකින් සමන්විත වන අතර 2022 දී එහි ජනගහනය මිලියන 29 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. අගනුවර සහ විශාලතම නාගරික සමූහකරණය කැරකස් නගරයයි. මහාද්වීපික භූමිය උතුරින් කැරිබියන් මුහුද සහ අත්ලාන්තික් සාගරයෙන් ද, බටහිරින් කොලොම්බියාවෙන් ද, දකුණින් බ්රසීලයෙන් ද, ඊසාන දෙසින් ට්රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝවෙන් ද, නැගෙනහිරින් ගයනාවෙන් ද මායිම් වී ඇත. වෙනිසියුලාව යනු ප්රාන්ත 23 කින්, අගනුවර දිස්ත්රික්කයෙන් සහ වෙනිසියුලාවේ අක්වෙරළ දූපත් ආවරණය වන ෆෙඩරල් යැපීම් වලින් සමන්විත ජනාධිපති ජනරජයකි. ලතින් ඇමරිකාවේ වඩාත්ම නාගරීකරණය වූ රටවල් අතර වෙනිසියුලාව ද වේ; වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් අතිමහත් බහුතරයක් උතුරේ සහ අගනුවර නගරවල ජීවත් වෙති.
වෙනිසියුලාවේ බොලිවේරියානු ජනරජය República Bolivariana de Venezuela (ස්පාඤ්ඤ) | |
|---|---|
ජාතික ධජය රාජ්ය ලාංඡනය | |
| උද්යෝග පාඨය: Dios y Federación ("දෙවියන් සහ සම්මේලනය") | |
| ජාතික ගීය: Gloria al Bravo Pueblo (ස්පාඤ්ඤ) ("නිර්භීත ජනතාවට මහිමය") | |
වෙනිසියුලාව විසින් පාලනය කරනු ලබන භූමිය තද කොළ පැහැයෙන් දක්වා ඇත; හිමිකම් කියන නමුත් පාලනය නොකළ භූමිය ලා කොළ පැහැයෙන් දක්වා ඇත. | |
| අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | කැරකස් 10°28′50″N 66°54′13″W / 10.48056°N 66.90361°W |
| නිල භාෂා(ව) | ස්පාඤ්ඤ[b] |
| පිළිගත් ප්රාදේශීය භාෂා(ව) | භාෂා 26ක්
|
| ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් (2011) |
|
| ආගම (2020) |
|
| ජාති නාම(ය) | වෙනිසියුලානු |
| රජය | ඒකාධිපතිවාදය යටතේ ෆෙඩරල් ජනාධිපති ජනරජය ඒකාධිපතිත්වය |
• ජනාධිපති | නිකොලස් මදුරෝ |
• උප ජනාධිපති | ඩෙල්සි රොඩ්රිගස් |
| ව්යවස්ථාදායකය | ජාතික සභාව |
| ස්පාඤ්ඤය වෙතින් නිදහස | |
• ප්රකාශ කරන ලද්දේ | 1811 ජූලි 5 |
• ග්රාන් කොලොම්බියාවෙන් | 1830 ජනවාරි 13 |
• හඳුනා ගන්නා ලද්දේ | 1845 මාර්තු 29 |
• වත්මන් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව | 1999 දෙසැම්බර් 20 |
| වර්ග ප්රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 916,445 km2 (353,841 sq mi) (32 වෙනි) |
• ජලය (%) | 3.2%[d] |
| ජනගහණය | |
• 2023 ඇස්තමේන්තුව | 30,518,260 (53 වෙනි) |
• ජන ඝණත්වය | 32/km2 (82.9/sq mi) (184 වෙනි) |
| දදේනි (ක්රශසා) | 2025 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඩොලර් බිලියන 223.984 (77 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 8,397 (133 වෙනි) |
| දදේනි (නාමික) | 2025 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඩොලර් බිලියන 108.511 (69 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 4,068 (127 වෙනි) |
| ගිනි (2013) | 44.8 මධ්යම |
| මාසද (2023) | 0.709 ඉහළ · 121 වෙනි |
| ව්යවහාර මුදල | වෙනිසියුලානු බොලිවාර් (VED) (නිල) එක්සත් ජනපද ඩොලරය (USD) (තථ්ය ලෙස පිළිගත්, නිල නොවන) |
| වේලා කලාපය | UTC−04:00 (VET) |
| දින ආකෘති | දිදි/මාමා/වවවව |
| රිය ධාවන මං තීරුව | දකුණ |
| ඇමතුම් කේතය | +58 |
| අන්තර්ජාල TLD | .ve |
| |
1522 දී ස්වදේශික ජනතාවගේ විරෝධය මධ්යයේ වෙනිසියුලාවේ භූමිය ස්පාඤ්ඤය විසින් යටත් විජිතකරණය කරන ලදී. 1811 දී, එය ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ප්රකාශ කළ සහ පළමු ෆෙඩරල් කොලොම්බියා ජනරජයේ (ග්රාන් කොලොම්බියාව) කොටසක් වූ පළමු ස්පාඤ්ඤ-ඇමරිකානු භූමි ප්රදේශවලින් එකක් බවට පත්විය. එය 1830 දී පූර්ණ ස්වෛරී රටක් ලෙස වෙන් විය. 19 වන සියවසේදී, වෙනිසියුලාව දේශපාලන කැලඹීම් සහ ඒකාධිපති පාලනයකට ගොදුරු වූ අතර, 20 වන සියවසේ මැද භාගය දක්වා කලාපීය හමුදා ඒකාධිපතියන් විසින් ආධිපත්යය දැරීය. 1958 සිට, රට තුළ ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩු මාලාවක් පැවති අතර, කලාපයේ වැඩි කොටසක් හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන් විසින් පාලනය කරන ලද අතර, එම කාල පරිච්ඡේදය ආර්ථික සමෘද්ධියෙන් සංලක්ෂිත විය.
1980 සහ 1990 දශකවල ඇති වූ ආර්ථික කම්පන ප්රධාන දේශපාලන අර්බුද සහ පුළුල් සමාජ නොසන්සුන්තාවයන්ට හේතු විය. 1989 මාරාන්තික කැරකාසෝ කෝලාහල, 1992 දී කුමන්ත්රණ දෙකක් සහ 1993 දී මහජන මුදල් වංචා කිරීමේ චෝදනා මත ජනාධිපතිවරයෙකුට එරෙහිව දෝෂාභියෝගයක් ඉදිරිපත් කිරීම ද ඒ අතර විය. පවතින පක්ෂ කෙරෙහි විශ්වාසය බිඳ වැටීමත් සමඟ 1998 වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරණය සිදුවිය. එය බොලිවේරියානු විප්ලවය සඳහා උත්ප්රේරකයක් වූ අතර එය 1999 ව්යවස්ථාදායක සභාවක් සමඟ ආරම්භ වූ අතර එහිදී වෙනිසියුලාවේ නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් පැනවීය. තෙල් මිල ඉහළ යාම, තාවකාලිකව සමාජ වියදම් වැඩි කිරීම, සහ පාලන තන්ත්රයේ මුල් වසරවල ආර්ථික අසමානතාවය සහ දරිද්රතාවය අඩු කිරීම මගින් රජයේ ජනප්රිය සමාජ සුභසාධන ප්රතිපත්ති ශක්තිමත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, 2010 ගණන්වල දරිද්රතාවය වේගයෙන් වැඩි වීමට පටන් ගත්තේය. 2013 වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරණය පුළුල් ලෙස මතභේදයට තුඩු දුන් අතර එය අද දක්වාම පවතින තවත් ජාතික අර්බුදයක් ඇති කළේය.
වෙනිසියුලාව නිල වශයෙන් ෆෙඩරල් ජනාධිපති ජනරජයක් වන නමුත් චාවේස් සහ මධුරෝ පරිපාලනය යටතේ ප්රජාතන්ත්රවාදී පසුබෑමකට ලක්ව ඒකාධිපති රාජ්යයකට මාරු වී ඇත. මාධ්ය නිදහස, සිවිල් නිදහස සහ දූෂණ පාලනය පිළිබඳ ජාත්යන්තර මිනුම්වල එය පහළ ස්ථානයක සිටී. වෙනිසියුලාව සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටක් වන අතර, ලොව විශාලතම දන්නා තෙල් සංචිත ඇති අතර, ලොව ප්රමුඛතම තෙල් අපනයනකරුවන්ගෙන් එකකි. මීට පෙර, රට කෝපි සහ කොකෝවා වැනි කෘෂිකාර්මික භාණ්ඩවල ඌන සංවර්ධිත අපනයනකරුවෙකු වූ නමුත් තෙල් ඉක්මනින් අපනයන සහ රජයේ ආදායම ආධිපත්යය දැරීය. වත්මන් රජයේ අතිරික්තයන් සහ දුර්වල ප්රතිපත්ති නිසා වෙනිසියුලාවේ සමස්ත ආර්ථිකයම බිඳවැටුණි. රට වාර්තාගත අධි උද්ධමනය, මූලික භාණ්ඩ හිඟය, විරැකියාව, දරිද්රතාවය, රෝග, ඉහළ ළමා මරණ, මන්දපෝෂණය, පාරිසරික ගැටළු, දරුණු අපරාධ සහ පුළුල් දූෂණය සමඟ පොරබදයි. එක්සත් ජනපද සම්බාධක සහ විදේශයන්හි වෙනිසියුලානු වත්කම් අත්පත් කර ගැනීම නිසා රටට ඩොලර් බිලියන 24–30ක් අහිමි වී ඇත. මෙම සාධක වෙනිසියුලානු සරණාගත අර්බුදයට හේතු වී ඇති අතර, 2024 ජුනි මාසය වන විට මිලියන 7.7 කට වැඩි පිරිසක් රටින් පලා ගොස් තිබුණි. 2017 වන විට, ණය ශ්රේණිගත කිරීමේ ආයතන විසින් ණය ගෙවීම් සම්බන්ධයෙන් වෙනිසියුලාව පැහැර හැර ඇති බව ප්රකාශ කරන ලදී. වෙනිසියුලාවේ අර්බුදය මානව හිමිකම් තත්ත්වය වේගයෙන් පිරිහීමට හේතු වී තිබේ.
නිරුක්තිය
වඩාත්ම ජනප්රිය සහ පිළිගත් අනුවාදයට අනුව, 1499 දී, ඇලොන්සෝ ද ඔජෙඩා විසින් මෙහෙයවන ලද ගවේෂණයක් වෙනිසියුලානු වෙරළ තීරයට පැමිණියේය. මාරකයිබෝ විල ප්රදේශයේ ඇති කුළුණු නිවාස ඉතාලි නාවිකයෙකු වන ඇමරිගෝ වෙස්පුචිට ඉතාලියේ වැනීසිය නගරය මතක් කර දුන් බැවින් ඔහු එම ප්රදේශය වෙනිසියෝලා හෙවත් "කුඩා වැනීසිය" ලෙස නම් කළේය. වෙනිසියෝලා හි ස්පාඤ්ඤ අනුවාදය වෙනිසියුලාවයි.
වෙස්පුචි සහ ඔජෙඩා කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකු වන මාටින් ෆර්නැන්ඩෙස් ඩි එන්සිසෝ වෙනස් විස්තරයක් ලබා දුන්නේය. ඔහුගේ කෘතියක් වන සුම්මා ද භූගෝල විද්යාවේ, ඔහු පවසන්නේ කාර්ය මණ්ඩලය තමන් වෙනිසියුලා ලෙස හැඳින්වූ ආදිවාසී ජනයා සොයා ගත් බවයි. මේ අනුව, "වෙනිසියුලාව" යන නම ස්වදේශීය වචනයෙන් පරිණාමය වන්නට ඇත.
මීට පෙර, නිල නාමය Estado de Venezuela (1830-1856), República de Venezuela (1856-1864), Estados Unidos de Venezuela (1864-1953) සහ නැවතත් República de Venezuela (19953-1999) විය.
ඉතිහාසය
පූර්ව-කොලොම්බියානු ඉතිහාසය
වර්තමානයේ වෙනිසියුලාව ලෙස හඳුන්වන ප්රදේශයේ වසර 15,000 කට පමණ පෙර සිට මිනිස් වාසයක් පැවති බවට සාක්ෂි පවතී. බටහිර වෙනිසියුලාවේ රියෝ පෙඩ්රෙගල් හි ඉහළ ගංගා ටෙරස් මත මෙවලම් සොයාගෙන ඇත. හෙල්ල ඉඟි ඇතුළු පසුකාලීන ප්ලයිස්ටොසීන දඩයම් කෞතුක වස්තු, වයඹදිග වෙනිසියුලාවේ සමාන ස්ථාන මාලාවකින් සොයාගෙන ඇත; විකිරණශීලී කාබන් කාල නිර්ණයට අනුව, මේවා ක්රි.පූ. 13,000 සිට 7,000 දක්වා දිව යයි.
ස්පාඤ්ඤ ආක්රමණයට පෙර වෙනිසියුලාවේ කොපමණ පිරිසක් ජීවත් වූවාද යන්න නොදනී; එය මිලියනයක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත. අද දන්නා ආදිවාසී ජනයාට අමතරව, ජනගහනයට කලීනා (කැරිබ්වරු), අවුකේ, කැකෙටියෝ, මැරිචේ සහ ටිමෝටෝ–කුයිකාස් වැනි කණ්ඩායම් ඇතුළත් විය. පූර්ව-කොලොම්බියානු වෙනිසියුලාවේ වඩාත්ම සංකීර්ණ සමාජය වූයේ ටිමෝටෝ–කුයිකා සංස්කෘතියයි, පූර්ව සැලසුම් කළ ස්ථිර ගම්මාන, වාරිමාර්ග, ටෙරස් කළ කෙත්වලින් වටවී තිබුණි. ඔවුන්ගේ නිවාස ගල් හා ලී වලින් සාදා තිබුණේ පිදුරු සෙවිලි කළ වහලවල් සමඟිනි. ඔවුන් සාමකාමී වූ අතර වගා කරන භෝග මත යැපුණි. කලාපීය භෝග අතර අර්තාපල් සහ උලුකෝස් ඇතුළත් විය. ඔවුන් කලාව, විශේෂයෙන් මානවරූපී පිඟන් මැටි, නමුත් ප්රධාන ස්මාරක කිසිවක් ඉතිරි කළේ නැත. ඔවුන් නිවාස සඳහා රෙදිපිළි සහ පැදුරු බවට වියන ලද එළවළු කෙඳි. වෙනිසියුලානු ආහාරවල ප්රධාන ආහාරයක් වන අරේපා සොයා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ට ගෞරවය හිමි වේ.
යටත් කර ගැනීමෙන් පසු, ජනගහනය සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටුණි, ප්රධාන වශයෙන් යුරෝපයෙන් බෝවන රෝග පැතිරීම හරහාය. පූර්ව-කොලොම්බියානු ජනගහනයේ ප්රධාන උතුරු-දකුණු අක්ෂ දෙකක් සිටියහ, ඔවුන් බටහිරින් බඩ ඉරිඟු සහ නැගෙනහිරින් මඤ්ඤොක්කා වගා කළහ. ලැනෝස් වලින් විශාල කොටස් වගා කරන ලද්දේ කප්පාදු කිරීම සහ පිළිස්සීම සහ ස්ථිර පදිංචි වූ කෘෂිකර්මාන්තයේ එකතුවක් හරහාය.
ජනපදකරණය
1498 දී, ඇමරිකාවට ඔහුගේ තුන්වන ගමනේදී, ක්රිස්ටෝපර් කොලොම්බස් ඔරිනෝකෝ ඩෙල්ටාව අසල යාත්රා කර පරියා බොක්කෙහි ගොඩ බැස්සේය. නැගෙනහිර දෙසට තම ගමන් මග හරවා ගත් මහා වෙරළබඩ මිරිදිය ධාරාව ගැන මවිතයට පත් කොලොම්බස්, ඉසබෙලා සහ ෆර්ඩිනන්ඩ් වෙත ලිපියක් යවමින් ඔහු පෘථිවියේ ස්වර්ගයට (භූමිෂ්ඨ පාරාදීසයට) ළඟා වී ඇති බව ප්රකාශ කළේය:
භූමිෂ්ඨ පාරාදීසයේ මේවා විශිෂ්ට සලකුණු... මක්නිසාද යත්, ලුණු ජලය තුළ සහ එයට ආසන්නව මෙතරම් විශාල මිරිදිය ප්රමාණයක් ඇති බව මම කිසි විටෙකත් කියවා හෝ අසා නැත; ඉතා මෘදු සෞම්යතාවය ද මෙය සනාථ කරයි; මා කතා කරන ජලය පාරාදීසයෙන් ගලා නොයන්නේ නම්, එය ඊටත් වඩා විශාල ආශ්චර්යයකි, මන්ද මෙතරම් විශාල හා ගැඹුරු ගංගාවක් මේ ලෝකයේ කිසිදා පවතින බව මම විශ්වාස නොකරමි.
ස්පාඤ්ඤයේ වෙනිසියුලාවේ ප්රධාන භූමියේ ජනපදකරණය 1522 දී ආරම්භ වූ අතර, වර්තමාන කුමානා නගරයේ එහි පළමු ස්ථිර දකුණු ඇමරිකානු ජනාවාස ස්ථාපිත කළේය.
ජර්මානු යටත් විජිතකරණය
16 වන සියවසේදී, ස්පාඤ්ඤයේ රජු ජර්මානු වෙල්සර් පවුලට සහනයක් ලබා දුන්නේය. ක්ලයින්-වෙනෙඩිග් 1528 සිට 1546 දක්වා ඇමරිකාවේ ජර්මානු යටත් විජිතකරණයේ වඩාත්ම පුළුල් මුලපිරීම බවට පත්විය. වෙල්සර්වරු හැබ්ස්බර්ග්වරුන්ගේ බැංකුකරුවන් සහ ස්පාඤ්ඤයේ රජු වූ ශුද්ධ රෝම අධිරාජ්යයා වූ පස්වන චාල්ස්ගේ මූල්යකරුවන් වූ අතර ඔහුගේ අධිරාජ්ය මැතිවරණය සඳහා අල්ලස් ගෙවීමට ඔවුන්ගෙන් විශාල වශයෙන් ණයට ගත්හ.
1528 දී, පස්වන චාල්ස් වෙල්සර්වරුන්ට භූමිය ගවේෂණය කිරීමට, පාලනය කිරීමට සහ යටත් විජිතකරණය කිරීමට මෙන්ම මිථ්යාදෘෂ්ටික එල් ඩොරාඩෝ නගරය සෙවීමට අයිතිය ලබා දුන්නේය. පළමු ගවේෂණය මෙහෙයවනු ලැබුවේ 1529 දී මාරකයිබෝ ස්ථාපිත කළ ඇම්බ්රෝසියස් එහෙන්ගර් විසිනි. පළමු එහෙන්ගර් (1533), පසුව නිකොලස් ෆෙඩර්මන් සහ ජෝර්ජ් වොන් ස්පෙයර් (1540) ගේ මරණින් පසු, පිලිප් වොන් හටන් අභ්යන්තරය ගවේෂණය කිරීමේ නිරත විය. පළාතේ අගනුවරින් වොන් හටන් නොමැති විට, ස්පාඤ්ඤයේ කිරීටය ආණ්ඩුකාරවරයෙකු පත් කිරීමේ අයිතිය ඉල්ලා සිටියේය. 1546 දී හටන් අගනුවර වන සැන්ටා ඇනා ඩි කොරෝ වෙත ආපසු පැමිණි විට, ස්පාඤ්ඤ ආණ්ඩුකාර ජුවාන් ද කාර්වාජල් විසින් හටන් සහ VI වන බර්තොලමියස් පත් කරන ලදී. වෙල්සර් ඝාතනය කරන ලදී. පසුව, චාල්ස් V වෙල්සර්ගේ සහනය අවලංගු කරන ලදී. වෙල්සර්වරු උක් වගාවන් වගා කිරීම සඳහා අප්රිකානු වහලුන් 4,000 කට අමතරව ජර්මානු පතල් කම්කරුවන් ජනපදයට ප්රවාහනය කළහ. බොහෝ ජර්මානු යටත් විජිතවාදීන් නිවර්තන රෝගවලින් මිය ගිය අතර, ඔවුන්ට කිසිදු ප්රතිශක්තියක් නොතිබුණි, නැතහොත් ආදිවාසී වැසියන් සමඟ යුද්ධ හරහා මිය ගියහ.
15 වන සියවසේ අගභාගයේ සිට 17 වන සියවසේ මුල් භාගය දක්වා
ගුවායිකයිපුරෝ (1530-1568) සහ තමනාකෝ (1573 මිය ගිය) වැනි ස්වදේශික කැසික් (නායකයින්) ස්පාඤ්ඤ ආක්රමණයන්ට ප්රතිරෝධය දැක්වීමට උත්සාහ කළ නමුත් නවකයින් අවසානයේ ඔවුන්ව යටත් කර ගත්හ.
16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමයේදී, කලීනාගෙන් පැවත එන මරිචස් වැනි ස්වදේශික ජනයා රෝමානු කතෝලික ආගමට හරවන ලදී. කැරකස්, චාකාඕ සහ ලොස් ටෙක්ස් ඇතුළු ස්ථාන නාමවලින් සමහරක් ප්රතිරෝධී ගෝත්ර හෝ නායකයින් අනුස්මරණය කරනු ලැබේ. මුල් යටත් විජිත ජනාවාස උතුරු වෙරළ තීරය කේන්ද්ර කර ගත් නමුත්, 18 වන සියවසේ මැද භාගයේදී, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ඔරිනෝකෝ ගඟ දිගේ තවත් රට අභ්යන්තරයට තල්ලු විය. මෙහිදී, 1775–76 දී යෙ'කුවානා ප්රතිරෝධය සංවිධානය කළේය.
ස්පාඤ්ඤයේ නැගෙනහිර වෙනිසියුලානු ජනාවාස නිව් ඇන්ඩලූසියා පළාතට ඇතුළත් කරන ලදී. 16 වන සියවසේ මුල් භාගයේ සිට සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝහි රාජකීය ඕඩියන්සියා විසින් පරිපාලනය කරන ලද වෙනිසියුලාවේ වැඩි කොටසක් 18 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී නිව් ග්රැනඩාවේ උපරාජිකත්වයේ කොටසක් බවට පත් වූ අතර පසුව 1777 සිට ස්වාධීන කපිතාන්සි ජෙනරාල්වරයෙකු ලෙස ප්රතිසංවිධානය කරන ලදී. 1567 දී මධ්යම වෙරළබඩ කලාපයේ ආරම්භ කරන ලද කැරකස්, ප්රධාන ස්ථානයක් බවට පත්වීමට සුදුසු ස්ථානයක් වූ අතර, ලා ගුයිරා වෙරළබඩ වරාය අසල සහ නිම්නයක, කඳු වැටියක පිහිටා තිබූ අතර, මුහුදු කොල්ලකරුවන්ට එරෙහිව ආරක්ෂක ශක්තියක් සහ වඩාත් සාරවත් හා සෞඛ්ය සම්පන්න දේශගුණයක් සපයයි.
නිදහස සහ 19 වන සියවස
අසාර්ථක නැගිටීම් වලින් පසුව, ඇමරිකානු සහ ප්රංශ විප්ලවයන්හි සටන් කළ වෙනිසියුලානු මාෂල්වරයෙකු වූ ෆ්රැන්සිස්කෝ ද මිරැන්ඩාගේ නායකත්වය යටතේ වෙනිසියුලාව 1811 ජූලි 5 වන දින පළමු වෙනිසියුලානු ජනරජය ලෙස නිදහස ප්රකාශයට පත් කළේය. මෙය වෙනිසියුලානු නිදහස් යුද්ධය ආරම්භ කළේය. 1812 කැරකස් භූමිකම්පාවක් සහ වෙනිසියුලානු ලැනෙරෝස් කැරැල්ල ජනරජය බිඳ දැමීමට උපකාරී විය. ස්වාධීනවාදී හමුදාවන්ගේ නව නායක සයිමන් බොලිවර්, 1813 දී නිව් ග්රැනඩාවේ සිට ඔහුගේ ප්රශංසනීය ව්යාපාරය දියත් කළ අතර, බොහෝ ප්රදේශ නැවත අත්පත් කරගෙන එල් ලිබර්ටඩෝර් ("විමුක්තිකරු") ලෙස ප්රකාශයට පත් කරන ලදී. වෙනිසියුලාවේ දෙවන ජනරජයක් 1813 අගෝස්තු 7 වන දින ප්රකාශයට පත් කරන ලද නමුත් රාජකීය කෞඩිලෝ ජෝස් ටොමස් බෝව්ස් සහ ඔහුගේ පුද්ගලික ලැනෙරෝස් හමුදාව විසින් තලා දැමීමට පෙර මාස කිහිපයක් පමණක් පැවතුනි.
1814 දී ස්පාඤ්ඤයේ නිජබිම ප්රංශ ආක්රමණය අවසන් වීමත් සමඟ, වෙනිසියුලාවේ සහ නිව් ග්රනාඩාවේ අහිමි වූ භූමිය නැවත ලබා ගැනීමේ අරමුණින්, ජෙනරාල් පැබ්ලෝ මොරිලෝ යටතේ විශාල ගවේෂණ හමුදාවක් පැමිණීමට හැකි විය. 1817 දී යුද්ධය ඇණහිටීමකට ලක් වූ විට, බොලිවර් තවමත් දේශප්රේමීන් විසින් පාලනය කරන ලද භූමියේ, ප්රධාන වශයෙන් ගුවායානා සහ ලැනොස් ප්රදේශවල, තුන්වන වෙනිසියුලානු ජනරජය නැවත ස්ථාපිත කළේය. මෙම ජනරජය කෙටි කාලීන විය, මන්ද වසර දෙකකට පසුව, 1819 ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී, වෙනිසියුලාව සහ නිව් ග්රනාඩාව ඒකාබද්ධ කිරීම කොලොම්බියා ජනරජය පිහිටුවීමට නියෝග කරන ලදී. 1821 ජුනි 24 වන දින කැරබෝබෝ සටනින් පසු පූර්ණ ජයග්රහණය සහ ස්වෛරීභාවය ලබා ගන්නා තෙක් යුද්ධය පැවතුනි. 1823 ජූලි 24 වන දින, ජෝස් ප්රුඩෙන්සියෝ පැඩිල්ලා සහ රෆායෙල් උර්ඩනෙටා මාරකයිබෝ විල සටනේදී ඔවුන්ගේ ජයග්රහණයෙන් වෙනිසියුලානු නිදහස මුද්රා තැබීමට උදව් කළහ. නිව් ග්රනාඩා සම්මේලනය බොලිවර්ට ග්රැනේඩියානු හමුදාවේ පාලනය ලබා දුන්නේය; එයට නායකත්වය දෙමින් ඔහු රටවල් කිහිපයක් නිදහස් කර කොලොම්බියා ජනරජය (ග්රාන් කොලොම්බියාව) ආරම්භ කළේය.
සුක්රේ ඉක්වදෝරය නිදහස් කර බොලිවියාවේ දෙවන ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය. 1830 වන තෙක් වෙනිසියුලාව ග්රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස පැවතුනි, ජෝස් ඇන්ටෝනියෝ පේස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් කැරැල්ලක් සැප්තැම්බර් 22 වන දින අලුතින් ස්වාධීන වෙනිසියුලාවක් ප්රකාශයට පත් කිරීමට ඉඩ සලසන තෙක්; පේස් නව වෙනිසියුලානු රාජ්යයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය. මෙම දශක දෙකක යුද්ධයේදී වෙනිසියුලාවේ ජනගහනයෙන් හතරෙන් එකක් සහ තුනෙන් එකක් අතර ප්රමාණයක් අහිමි විය (යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති වෙනිසියුලානුවන්ගෙන් අඩක් පමණ ඇතුළුව), එය 1830 වන විට 800,000 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. වෙනිසියුලාවේ ධජයේ, කහ පැහැය ඉඩම් ධනය නියෝජනය කරයි, නිල් පැහැය වෙනිසියුලාව ස්පාඤ්ඤයෙන් වෙන් කරන මුහුද සඳහා වන අතර රතු පැහැය නිදහසේ වීරයන් විසින් වැගිරවූ රුධිරය සඳහා වේ.
වෙනිසියුලාවේ වහල්භාවය 1854 දී අහෝසි කරන ලදී. වෙනිසියුලාවේ 19 වන සියවසේ ඉතිහාසයේ වැඩි කොටසක් දේශපාලන කැලඹිලි සහ ඒකාධිපති පාලනයෙන් සංලක්ෂිත වූ අතර, නිදහස් නායක ජෝස් ඇන්ටෝනියෝ පේස් ද ඇතුළුව, ඔහු තුන් වතාවක් ජනාධිපති ධුරයට පත් වූ අතර 1830 සහ 1863 අතර වසර 11 ක් සේවය කළේය. මෙය ෆෙඩරල් යුද්ධයෙන් (1859–63) අවසන් විය. සියවසේ අග භාගයේදී, තවත් කෞඩිලෝවරයෙකු වූ ඇන්ටෝනියෝ ගුස්මාන් බ්ලැන්කෝ, 1870 සහ 1887 අතර වසර 13 ක් සේවය කළ අතර, තවත් ජනාධිපතිවරුන් තිදෙනෙකු අතරමැදි විය.
1895 දී, බ්රිතාන්යය බ්රිතාන්ය ගයනාවේ කොටසක් ලෙස සහ වෙනිසියුලාව වෙනිසියුලානු භූමියක් ලෙස සැලකූ එසෙක්විබෝ භූමිය සම්බන්ධයෙන් මහා බ්රිතාන්යය සමඟ දිගු කලක් තිස්සේ පැවති ආරවුලක් 1895 වෙනිසියුලා අර්බුදය දක්වා වර්ධනය විය. වෙනිසියුලාවේ ලොබිකරුවෙකු වන විලියම් එල්. ස්ක්රග්ස්, මෙම ගැටලුව සම්බන්ධයෙන් බ්රිතාන්ය හැසිරීම 1823 එක්සත් ජනපදයේ මොන්රෝ මූලධර්මය උල්ලංඝනය කරන බවට තර්ක කිරීමට උත්සාහ කළ විට සහ වොෂින්ටන් ඩී.සී. හි ඔහුගේ බලපෑම භාවිතා කරමින් මෙම කාරණය ඉදිරියට ගෙන ගිය විට ආරවුල රාජ්ය තාන්ත්රික අර්බුදයක් බවට පත්විය. ඉන්පසු, එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ග්රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ් අර්ධගෝලය තුළ ඕනෑම කාරණයක් සම්බන්ධයෙන් ඇමරිකානු උනන්දුවක් ප්රකාශ කළ මූලධර්මය පිළිබඳ පුළුල් අර්ථකථනයක් අනුගමනය කළේය. අවසානයේ බ්රිතාන්යය බේරුම්කරණය පිළිගත් නමුත් එහි නියමයන් පිළිබඳ සාකච්ඡා වලදී බොහෝ විස්තර සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජනපදය ඒත්තු ගැන්වීමට සමත් විය. ගැටලුව තීරණය කිරීම සඳහා 1898 දී පැරිසියේ රැස්වූ විනිශ්චය සභාවක් සහ 1899 දී මතභේදාත්මක භූමියෙන් වැඩි කොටසක් බ්රිතාන්ය ගයනාවට ප්රදානය කරන ලදී.
1899 දී, සිප්රියානෝ කැස්ත්රෝ ඔහුගේ මිතුරා වූ ජුවාන් විසෙන්ටේ ගෝමස්ගේ සහාය ඇතිව කැරකස්හි බලය අල්ලා ගත්තේය. කැස්ත්රෝ වෙනිසියුලාවේ සැලකිය යුතු විදේශ ණය ගෙවීම පැහැර හැර ඇති අතර වෙනිසියුලාවේ සිවිල් යුද්ධවලට හසු වූ විදේශිකයන්ට වන්දි ගෙවීම ප්රතික්ෂේප කළේය. මෙය 1902-1903 වෙනිසියුලා අර්බුදයට හේතු වූ අතර, එහිදී බ්රිතාන්යය, ජර්මනිය සහ ඉතාලිය නාවික අවහිරයක් පැනවූ අතර, නව ස්ථිර බේරුම්කරණ අධිකරණයේ ජාත්යන්තර බේරුම්කරණයට එකඟ විය. 1908 දී, නෙදර්ලන්තය සමඟ තවත් ආරවුලක් ඇති වූ අතර, කැස්ත්රෝ ජර්මනියේ වෛද්ය ප්රතිකාර සඳහා පිටත්ව ගිය විට සහ ජුවාන් විසෙන්ට් ගෝමස් (1908-35) විසින් වහාම බලයෙන් පහ කරන ලද විට එය විසඳන ලදී.
20 වන සියවස
පළමු ලෝක යුද්ධ සමයේදී මාරකයිබෝ විලෙහි දැවැන්ත තෙල් නිධි සොයා ගැනීම වෙනිසියුලාවට තීරණාත්මක බව ඔප්පු වූ අතර කෘෂිකාර්මික අපනයන මත දැඩි ලෙස යැපීමෙන් එහි ආර්ථිකය පරිවර්තනය කළේය. එය 1980 ගණන් දක්වා පැවති උත්පාතයක් ඇති කළේය; 1935 වන විට, වෙනිසියුලාවේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ලතින් ඇමරිකාවේ ඉහළම අගය විය. දූෂණය සමෘද්ධිමත් වූ විට ගෝමස් මෙයින් ඉතා වාසිදායක ලෙස ප්රතිලාභ ලැබීය, නමුත් ඒ සමඟම, නව ආදායම් මාර්ගය ඔහුට රාජ්යය මධ්යගත කිරීමට සහ එහි අධිකාරිය වර්ධනය කිරීමට උපකාරී විය.
ගෝමස් 1935 දී මිය යන තුරුම වෙනිසියුලාවේ බලවත්ම පුද්ගලයා ලෙස රැඳී සිටියේය. ගෝමසිස්ටා ඒකාධිපතිත්වය (1935–1945) ක්රමය බොහෝ දුරට එලියාසර් ලෝපෙස් කොන්ට්රෙරාස් යටතේ පැවතුනද, 1941 සිට ඉසාස් මෙඩිනා ඇන්ගරිටා යටතේ ලිහිල් කරන ලදී. සියලුම දේශපාලන පක්ෂ නීතිගත කිරීම ඇතුළු ප්රතිසංස්කරණ මාලාවක් ඇන්ගරිටා විසින් ලබා දෙන ලදී. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු, දකුණු යුරෝපයෙන් සහ දුප්පත් ලතින් ඇමරිකානු රටවලින් සංක්රමණය වීම වෙනිසියුලානු සමාජය කැපී පෙනෙන ලෙස විවිධාංගීකරණය කළේය.
1945 දී, සිවිල්-මිලිටරි කුමන්ත්රණයක් මෙඩිනා ඇන්ගරිටා බලයෙන් පහ කර, මහජන සාමාජික පක්ෂයක් වන ඩිමොක්රටික් ඇක්ෂන් යටතේ ප්රජාතන්ත්රවාදී පාලන කාල පරිච්ඡේදයක් (1945–1948) ආරම්භ කළේය, මුලින් රොමුලෝ බෙටන්කෝට් යටතේ, රොමුලෝ ගැලෙගෝස් 1947 වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරණය ජයග්රහණය කරන තෙක් (වෙනිසියුලාවේ පළමු නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණය). 1948 වෙනිසියුලානු කුමන්ත්රණයේදී ත්රිත්වයේ Luis Felipe Llovera Páez, මාකෝස් පෙරෙස් ජිමිනෙස් සහ ගැලෙගොස් හි ආරක්ෂක අමාත්ය කාලෝස් ඩෙල්ගාඩෝ චාල්බෝඩ් විසින් නායකත්වය දුන් හමුදා ජුන්ටාවක් විසින් පෙරලා දමන තෙක් Gallegos පාලනය කරන ලදී.
මිලිටරි ජුන්ටාවෙහි (1948-58) බලවත්ම පුද්ගලයා වූයේ පෙරේස් ජිමිනෙස් වන අතර 1950 දී පැහැර ගැනීමකින් මිය ගිය චල්බවුඩ්ගේ මරණය පිටුපස ඔහු සිටි බවට සැක කෙරුණි. ජුන්ටාව අනපේක්ෂිත ලෙස 1952 ජනාධිපතිවරණයෙන් පරාජයට පත් වූ විට, එය ප්රතිඵල නොතකා ජිමිනෙස් විසින් ජනාධිපති ධුරයට පත් කරන ලදී. 1958 ජනවාරි 23 වන දින ජිමිනෙස්ව බලහත්කාරයෙන් නෙරපා හරින ලදී. තරුණ ප්රජාතන්ත්රවාදයක් තහවුරු කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස, ප්රධාන දේශපාලන පක්ෂ තුන (Acción Democrática (AD), COPEI සහ Unión Republicana Democrática (URD), වෙනිසියුලාවේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය හැර), පුන්ටොෆිජෝ ගිවිසුම බලය බෙදා ගැනීමේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. AD සහ COPEI දශක හතරක් දේශපාලන භූ දර්ශනය ආධිපත්යය දැරීය.
රොමුලෝ බෙටන්කෝට් (1959–64, ඔහුගේ දෙවන වාරය) සහ රාවුල් ලියොනි (1964–69) යන අයගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ, සැලකිය යුතු ගරිල්ලා ව්යාපාර ඇති විය. බොහෝ දෙනෙක් රෆායෙල් කල්දේරාගේ පළමු ජනාධිපති ධුර කාලය (1969–74) යටතේ ආයුධ බිම තැබූහ. කල්දේරා 1968 COPEI මැතිවරණය ජයග්රහණය කර තිබුණි, ඩිමොක්රටික් ඇක්ෂන් හැර වෙනත් පක්ෂයක් ප්රජාතන්ත්රවාදී මැතිවරණයක් හරහා ජනාධිපති ධුරයට පත් වූ පළමු අවස්ථාව මෙයයි. නව ප්රජාතන්ත්රවාදී පිළිවෙලට එහි විරුද්ධවාදීන් සිටියහ. 1960 දී ඩොමිනිකන් ඒකාධිපති රෆායෙල් ටෘජිලෝ විසින් සැලසුම් කරන ලද ප්රහාරයකට බෙටන්කෝට් ගොදුරු වූ අතර, ගිවිසුමෙන් බැහැර කරන ලද වාමාංශිකයින් කොමියුනිස්ට් පක්ෂය සහ ෆිදෙල් කැස්ත්රෝගේ අනුග්රහය ඇතිව ජාතික විමුක්තියේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ට සංවිධානය වීමෙන් කැරැල්ලක් ආරම්භ කළහ. 1962 දී ඔවුන් අසාර්ථක කැරලි සමඟ හමුදා බලකාය අස්ථාවර කිරීමට උත්සාහ කළහ. බෙටන්කෝට් විදේශ ප්රතිපත්තියක්, බෙටන්කෝට් ධර්මය ප්රවර්ධනය කරන ලද අතර, එහිදී ඔහු මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූ ආණ්ඩු පමණක් පිළිගත්තේය.
1973 කාලෝස් ඇන්ඩ්රෙස්ගේ වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරණය පෙරෙස් තෙල් අර්බුදයක් සමඟ සමපාත වූ අතර, එහිදී තෙල් මිල ඉහළ යාමත් සමඟ වෙනිසියුලාවේ ආදායම පුපුරා ගියේය; 1976 දී තෙල් කර්මාන්ත ජනසතු කරන ලදී. මෙය රාජ්ය වියදම්වල දැවැන්ත වැඩිවීමකට හේතු වූ අතර, 1980 ගණන්වල තෙල් මිල පහත වැටීම ආර්ථිකය අඩපණ කරන තෙක් බාහිර ණයවල වැඩිවීමක් ද ඇති කළේය. 1983 දී රජය තම මූල්ය බැඳීම්වලට මුහුණ දීම සඳහා මුදල් අවප්රමාණය කිරීමට පටන් ගත් විට, ජීවන තත්වයන් නාටකාකාර ලෙස පහත වැටුණි. අසාර්ථක ආර්ථික ප්රතිපත්ති සහ රජයේ වැඩිවන දූෂණය දරිද්රතාවය සහ අපරාධ වැඩිවීමට, සමාජ දර්ශක නරක අතට හැරීමට සහ දේශපාලන අස්ථාවරත්වය වැඩි කිරීමට හේතු විය.
1980 ගණන්වලදී, රාජ්ය ප්රතිසංස්කරණ සඳහා වූ ජනාධිපති කොමිසම (COPRE) දේශපාලන නවෝත්පාදන යාන්ත්රණයක් ලෙස මතු විය. වෙනිසියුලාව එහි දේශපාලන ක්රමය විමධ්යගත කර එහි ආර්ථිකය විවිධාංගීකරණය කරමින් රාජ්යයේ ප්රමාණය අඩු කළේය. ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රමයේ ප්රධාන ක්රියාකාරීන් විසින් මහජන සාකච්ඡාවෙන් බැහැර කරන ලද දේශපාලන න්යාය පත්රයට ගැටළු ඇතුළත් කිරීමෙන් COPRE නවෝත්පාදන යාන්ත්රණයක් ලෙස ක්රියාත්මක විය. වඩාත්ම සාකච්ඡා කරන ලද මාතෘකා පොදු න්යාය පත්රයට ඇතුළත් කරන ලදී: විමධ්යගතකරණය, දේශපාලන සහභාගීත්වය, නාගරිකකරණය, අධිකරණ නියෝග ප්රතිසංස්කරණ සහ නව ආර්ථික උපාය මාර්ගයක රාජ්යයේ කාර්යභාරය. සමාජ යථාර්ථය නිසා වෙනස්කම් යෙදීම දුෂ්කර විය.
1980 සහ 1990 ගණන්වල ආර්ථික අර්බුද දේශපාලන අර්බුදයකට තුඩු දුන්නේය. 1989 දී කාලෝස් ඇන්ඩ්රෙස් පෙරෙස්ගේ දෙවන ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ (1989–1993) සහ ආර්ථික කප්පාදු පියවර ක්රියාත්මක කිරීමෙන් පසු කැරකාසෝ කෝලාහලවලදී ආරක්ෂක හමුදා සහ හමුදාව විසින් සිය ගණනක් මිනිසුන් ඝාතනය කරන ලදී. 1982 දී ද්විපාර්ශ්වික ආණ්ඩු බලයෙන් පහ කිරීමට පොරොන්දු වූ හියුගෝ චාවේස්, 1992 පෙබරවාරි මාසයේ කුමන්ත්රණ උත්සාහයක් සාධාරණීකරණය කිරීම සඳහා ආර්ථික කප්පාදු පියවර කෙරෙහි වැඩෙන කෝපය භාවිතා කළේය; නොවැම්බර් මාසයේදී දෙවන කුමන්ත්රණ උත්සාහයක් සිදු විය. ජනාධිපති කාලෝස් ඇන්ඩ්රෙස් පෙරෙස් (1988 දී නැවත තේරී පත් විය) 1993 දී වංචා චෝදනා යටතේ දෝෂාභියෝගයට ලක් කරන ලද අතර, එය රාමන් හෝසේ වේලස්කේස් (1993–1994) ගේ අන්තර්කාලීන ජනාධිපති ධුරයට හේතු විය. කුමන්ත්රණ නායක චාවේස්ට 1994 මාර්තු මාසයේදී ජනාධිපති රෆායෙල් කල්දේරා (1994–1999, ඔහුගේ දෙවන ධුර කාලය) විසින් සමාව දෙන ලදී. පිරිසිදු ලේඛනයක් සහ ඔහුගේ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් නැවත ස්ථාපිත කරන ලද අතර, චාවේස්ට 1999 සිට 2013 දී ඔහුගේ මරණය දක්වා අඛණ්ඩව ජනාධිපති ධුරය ජයග්රහණය කර පවත්වාගෙන යාමට ඉඩ සැලසීය. චාවේස් 1998, 2000, 2006 සහ 2012 මැතිවරණ සහ 2004 ජනාධිපති ජනමත විචාරණය ජයග්රහණය කළේය.
චාවේස් යටතේ බොලිවේරියානු රජය: 1999–2013
පවතින පක්ෂ කෙරෙහි විශ්වාසය බිඳ වැටීම 1998 දී හියුගෝ චාවේස් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වීමටත්, පසුව නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් ලිවීම සඳහා 1999 ව්යවස්ථාදායක සභාවකින් ආරම්භ වූ "බොලිවේරියානු විප්ලවය" දියත් කිරීමටත් හේතු විය. 1997 දී පස්වන ජනරජ ව්යාපාරය සහ 2007 දී වෙනිසියුලාවේ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂය ආරම්භ කළ චාවේස් විසින් මෙහෙයවන ලද වාමාංශික ජනතාවාදී සමාජ ව්යාපාරයක් සහ දේශපාලන ක්රියාවලියක් මෙම විප්ලවය මගින් සඳහන් වේ. "බොලිවේරියානු විප්ලවය" සයිමන් බොලිවාර්ගේ නමින් නම් කර ඇත. චාවේස් සහ අනෙකුත් ආධාරකරුවන්ට අනුව, "බොලිවේරියානු විප්ලවය" බොලිවේරියානුවාදය ක්රියාත්මක කිරීම සඳහා මහජන ව්යාපාරයක් ගොඩනැගීමට උත්සාහ කළේය - ජනප්රිය ප්රජාතන්ත්රවාදය, ආර්ථික ස්වාධීනත්වය, ආදායම් සාධාරණ ලෙස බෙදා හැරීම සහ දේශපාලන දූෂණය අවසන් කිරීම. ඔවුන් බොලිවාර්ගේ අදහස් ජනප්රිය දෘෂ්ටිකෝණයකින්, සමාජවාදී වාචාලකම භාවිතා කරමින් අර්ථකථනය කරයි. මෙය අද දක්වාම පවතින පස්වන වෙනිසියුලානු ජනරජය, පොදුවේ බොලිවේරියානු ජනරජය ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය අද දක්වාම පවතී. 1999 නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව සම්මත කිරීමෙන් පසු වෙනිසියුලාව බොලිවේරියානු ජනරජයක් ලෙස සැලකේ. චාවේස්ගේ මැතිවරණයෙන් පසු, වෙනිසියුලාවේ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂය විසින් ආධිපත්යය දරන ප්රමුඛ පක්ෂ ක්රමයක් බවට වෙනිසියුලාව වර්ධනය විය. 2002 අප්රේල් මාසයේදී, ඔහුගේ විරුද්ධවාදීන්ගේ ජනප්රිය විරෝධතා හේතුවෙන් 2002 වෙනිසියුලානු කුමන්ත්රණ උත්සාහයේදී චාවේස් කෙටි කලකට බලයෙන් නෙරපා හරින ලදී, නමුත් දුප්පත් චාවේස් ආධාරකරුවන්ගේ විරෝධතා සහ හමුදාවේ ක්රියාමාර්ග හේතුවෙන් දින දෙකකට පසු චාවේස් නැවත පැමිණියේය. 2002 දෙසැම්බර් සිට 2003 පෙබරවාරි දක්වා පැවති සම්පූර්ණ ජාතික වැඩ වර්ජනයකින් පසුව චාවේස් බලයේ රැඳී සිටියේය, එයට රාජ්ය තෙල් සමාගමක් වන PDVSA හි වැඩ වර්ජනයක් / ලොකවුට් කිරීමක් ද ඇතුළත් විය. වැඩ වර්ජනයට පෙර සහ අතරතුර ප්රාග්ධන ගුවන් ගමන මුදල් පාලනය නැවත පැනවීමට හේතු විය. ඊළඟ දශකය තුළ, රජයට මුදල් අවප්රමාණය කිරීමට බල කෙරුනි. මෙම අවප්රමාණය කිරීම් ආනයනික නිෂ්පාදන හෝ ආනයනික යෙදවුම් මත යැපෙන දේශීයව නිෂ්පාදනය කරන ලද නිෂ්පාදන මත යැපෙන ජනතාවගේ තත්ත්වය වැඩිදියුණු කළේ නැත, නමුත් ඩොලර් වලින් නම් කරන ලද තෙල් අලෙවිය අපනයනයෙන් බහුතරයක් සඳහා හේතු වේ. තෙල් නිෂ්පාදනය පවත්වා ගැනීමට අවශ්ය ආයෝජන වෙනුවට "සමාජ ඉංජිනේරු විද්යාව" සහ දූෂණය හේතුවෙන් තෙල් කර්මාන්තයේ ලාභ අහිමි වී ඇත.
චාවේස් 2004 අගෝස්තු මාසයේ නැවත කැඳවීමේ ජනමත විචාරණයක් ඇතුළුව තවත් දේශපාලන පරීක්ෂණවලින් බේරී ඇත. ඔහු 2006 දෙසැම්බර් මාසයේදී තවත් වාරයක් සඳහා සහ 2012 ඔක්තෝබර් මාසයේදී තුන්වන වාරයක් සඳහා තේරී පත් විය. කෙසේ වෙතත්, වෛද්ය සංකූලතා හේතුවෙන් ඔහු කිසි විටෙකත් දිවුරුම් දුන්නේ නැත; ඔහු 2013 මාර්තු මාසයේදී මිය ගියේය.
මදුරෝ යටතේ බොලිවේරියානු රජය: 2013–වර්තමානය
2013 අප්රේල් මාසයේ පැවති ජනාධිපතිවරණය, 1999 දී චාවේස් බලයට පත්වීමෙන් පසු ඔහුගේ නම ඡන්ද පත්රිකාවේ සඳහන් නොවූ පළමු අවස්ථාවයි. බොලිවේරියානු රජය යටතේ, වෙනිසියුලාව ලතින් ඇමරිකාවේ ධනවත්ම රටවලින් එකක් වීමේ සිට දුප්පත්ම රටවලින් එකක් බවට පත් විය. හියුගෝ චාවේස්ගේ තෙල් අලෙවිය සහ භාණ්ඩ ආනයනය මත යැපීමේ සමාජ ආර්ථික ප්රතිපත්ති හේතුවෙන් වෙනිසියුලාවේ විශාල ණය ප්රමාණයක් ඇති වූ අතර දූෂණයට කිසිදු වෙනසක් සිදු නොවූ අතර වෙනිසියුලාවේ අර්බුදයක් දක්වා අවසන් විය. එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස, ලතින් ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ විශාලතම ජන සංක්රමණය වූ වෙනිසියුලානු සරණාගත අර්බුදය, ඇති වූ අතර, මිලියන 7 කට අධික පිරිසක් - රටේ ජනගහනයෙන් 20% ක් පමණ - සංක්රමණය විය. චාවේස් දුප්පතුන්ට උපකාර කිරීම අරමුණු කරගත් බොලිවේරියානු මෙහෙයුම්, වැඩසටහන් ආරම්භ කළේය.
2010 ගණන්වල දී දරිද්රතාවය වැඩි වීමට පටන් ගත්තේය. චාවේස් විසින් ඔහුගේ අනුප්රාප්තිකයා ලෙස නිකොලස් මධුරෝ තෝරා ගන්නා ලද අතර, 2013 දී ඔහු උප ජනාධිපති ලෙස පත් කරන ලදී.
චාවේස්ගේ අභාවයෙන් පසු ජනාධිපතිවරණයෙන් 51% ක ඡන්ද ප්රතිශතයක් ලබා ගනිමින් හෙන්රික් කැප්රිල්ස්ට එරෙහිව 49% ක ඡන්ද ප්රතිශතයක් ලබා ගනිමින් මධුරෝ 2013 අප්රේල් 14 වන දින සිට වෙනිසියුලාවේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස කටයුතු කර ඇත. ප්රජාතන්ත්රවාදී එක්සත් වටමේසය මධුරෝගේ මැතිවරණය වංචාවක් ලෙස ඉදිරිපත් කළ නමුත් ඡන්දවලින් 56% ක විගණනයකින් කිසිදු විෂමතාවයක් නොපෙන්වූ අතර, වෙනිසියුලාවේ ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය මධුරෝ නීත්යානුකූල ජනාධිපතිවරයා බව තීන්දු කළේය. විපක්ෂ නායකයින් සහ සමහර ජාත්යන්තර මාධ්ය මධුරෝගේ රජය ඒකාධිපතිත්වයක් ලෙස සලකයි. 2014 පෙබරවාරි මාසයේ සිට, රජයේ ප්රතිපත්ති හේතුවෙන් ඉහළ මට්ටමේ අපරාධ ප්රචණ්ඩත්වය, දූෂණය, අධි උද්ධමනය සහ මූලික භාණ්ඩවල නිදන්ගත හිඟය සම්බන්ධයෙන් ලක්ෂ සංඛ්යාත පිරිසක් විරෝධතා දක්වා තිබේ. චාවිස්ටාස් සහ විපක්ෂ විරෝධතාකරුවන් අතර ඇති වූ නොසන්සුන්තාවයේ දී විරෝධතා සහ කෝලාහල හේතුවෙන් 40 කට අධික පිරිසක් මිය ගොස් ඇති අතර ලියෝපෝල්ඩෝ ලෝපෙස් සහ ඇන්ටෝනියෝ ලෙඩෙස්මා ඇතුළු විපක්ෂ නායකයින් අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත. මානව හිමිකම් කණ්ඩායම් ලෝපෙස් අත්අඩංගුවට ගැනීම හෙළා දුටුවේය. 2015 වෙනිසියුලානු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී විපක්ෂය බහුතරයක් ලබා ගත්තේය.
2013 පෙබරවාරි මාසයේදී වෙනිසියුලාව තම මුදල් ඒකකය අවප්රමාණය කළේ, කිරි සහ අනෙකුත් අවශ්යතා ඇතුළුව ඉහළ යන හිඟයන් නිසාය. මෙය විශේෂයෙන් ළමුන් අතර මන්දපෝෂණය වැඩි වීමට හේතු විය. ආර්ථිකය තෙල් අපනයනය මත රඳා පැවතුන අතර, අපනයනවලින් 86% ක් බොරතෙල් වලින් වන අතර, සහ සමාජ වැඩසටහන් සඳහා සහාය වීම සඳහා බැරලයකට ඉහළ මිලක් නියම කරන ලදී. 2014 සිට තෙල් මිල ඩොලර් 100 සිට ඩොලර් 40 දක්වා පහත වැටුණි. මෙය ආර්ථිකය මත පීඩනයක් ඇති කළ අතර, එය තවදුරටත් විශාල සමාජ වැඩසටහන් දරාගත නොහැකි විය. රජය රාජ්ය තෙල් සමාගම වන PDVSA වෙතින් වැඩි මුදලක් ලබා ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ක්ෂේත්ර සහ සේවකයින් සඳහා නැවත ආයෝජනය කිරීමේ ඌනතාවයක් ඇති විය. නිෂ්පාදනය දිනකට බැරල් මිලියන 3 සිට 1 දක්වා (ඝන මීටර් 480 සිට 160 දහසක් දක්වා) උසකින් අඩු විය. 2014 දී වෙනිසියුලාව අවපාතයකට අවතීර්ණ වූ අතර, 2015 දී ලෝකයේ ඉහළම උද්ධමනය 100% ඉක්මවා ගියේය. 2017 දී ඩොනල්ඩ් ට්රම්ප්ගේ පරිපාලනය PDVSA සහ වෙනිසියුලානු නිලධාරීන්ට එරෙහිව තවත් ආර්ථික සම්බාධක පැනවීය. ආර්ථික ගැටළු මෙන්ම අපරාධ ද 2014–වර්තමාන වෙනිසියුලානු විරෝධතාවලට හේතු විය. 2014 සිට, දළ වශයෙන් මිලියන 5.6 ක ජනතාවක් වෙනිසියුලාවෙන් පලා ගොස් ඇත.
2016 ජනවාරි මාසයේදී, මධුරෝ "ආර්ථික හදිසි අවස්ථාවක්" නියම කළ අතර, එමඟින් අර්බුදයේ තරම හෙළි වූ අතර ඔහුගේ බලතල පුළුල් විය. 2016 ජූලි මාසයේදී, වෙනිසියුලානු ජාතිකයින්ට ආහාර සහ මූලික සෞඛ්ය ද්රව්ය මිලදී ගැනීමට ඉඩ සැලසෙන පරිදි කොලොම්බියානු දේශසීමා හරස් මාර්ග තාවකාලිකව විවෘත කරන ලදී. 2016 සැප්තැම්බර් මාසයේදී, අධ්යයනයකින් පෙන්නුම් කළේ වෙනිසියුලානු ජාතිකයින්ගෙන් 15% ක් "වාණිජ ආයතන විසින් ඉවතලන ආහාර අපද්රව්ය" අනුභව කරන බවයි. 2016 ඔක්තෝබර් වන විට බන්ධනාගාර කැරලි 200 ක් සිදුවී තිබුණි.
විපක්ෂය පාලනය භාරගත් දා සිට ජාතික සභා තීරණ අවලංගු කරමින් සිටි මධුරෝ-පෙළගැස්වූ උත්තරීතර විනිශ්චය සභාව, සභාවේ කාර්යයන් භාර ගනිමින් 2017 වෙනිසියුලානු ව්යවස්ථා අර්බුදය නිර්මාණය කළේය. 2017 අගෝස්තු මාසයේදී, 2017 ව්යවස්ථාදායක ජාතික සභාව තේරී පත් වූ අතර ජාතික සභාවෙන් එහි බලතල ඉවත් කරන ලදී. මැතිවරණය නැගී එන ඒකාධිපතිත්වයක් පිළිබඳ කනස්සල්ල මතු කළේය. 2017 දෙසැම්බර් මාසයේදී, නගරාධිපති මැතිවරණය වර්ජනය කිරීමෙන් පසු විරුද්ධ පක්ෂ ඊළඟ වසරේ ජනාධිපති ඡන්දයෙන් තහනම් කරන බව මධුරෝ ප්රකාශ කළේය.
2018 මැතිවරණයෙන් 68% ක ඡන්ද ප්රතිශතයකින් මධුරෝ ජයග්රහණය කළේය. ප්රතිඵලය අභියෝගයට ලක් කළ ආර්ජන්ටිනාව, චිලී, කොලොම්බියාව, බ්රසීලය, කැනඩාව, ජර්මනිය, ප්රංශය සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය එය වංචනික ලෙස සැලකූ අතර ජුවාන් ගුයිඩෝ ජනාධිපති ලෙස පිළිගත්තේය. අනෙකුත් රටවල් මධුරෝව පිළිගැනීම දිගටම කරගෙන ගියද, චීනය, තම ස්ථාවරය සම්බන්ධයෙන් මූල්ය පීඩනයකට මුහුණ දෙමින්, ණය අඩු කිරීම, හවුල් ව්යාපාර අවලංගු කිරීම සහ සියලු පාර්ශවයන් සමඟ වැඩ කිරීමට ඇති කැමැත්ත සංඥා කිරීම මගින් ආරක්ෂාව සැලසීමට පටන් ගත්තේය. 2019 අගෝස්තු මාසයේදී ට්රම්ප් වෙනිසියුලාවට එරෙහිව ආර්ථික සම්බාධක පැනවීය. 2020 මාර්තු මාසයේදී ට්රම්ප් මධුරෝ සහ වෙනිසියුලානු නිලධාරීන්ට මත්ද්රව්ය ජාවාරම, මත්ද්රව්ය ත්රස්තවාදය සහ දූෂණ චෝදනා මත චෝදනා එල්ල කළේය.
2020 ජුනි මාසයේදී, 2018–19 කාලය තුළ සිදු වූ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් වාර්තා කළ වාර්තාවක්. දේශපාලන රැඳවියන් බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් 724 ක් වාර්තා විය. ආරක්ෂක හමුදා වින්දිතයින්ට වධහිංසා පමුණුවන බව වාර්තාවේ සඳහන් විය. රජය විරුද්ධවාදීන් සහ අනෙකුත් විවේචනාත්මක හඬවල් නිහඬ කිරීම සඳහා බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් භාවිතා කළ බව වාර්තාවේ සඳහන් විය.
2024 ජනාධිපතිවරණයේදී මධුරෝ අඛණ්ඩව තුන්වන වරටත් තරඟ කළ අතර, හිටපු රාජ්ය තාන්ත්රික එඩ්මන්ඩෝ ගොන්සාලෙස් උරුටියා ප්රධාන විපක්ෂ දේශපාලන සන්ධානය වන ඒකීය වේදිකාව (ස්පාඤ්ඤ: ප්ලැටෆෝමා යුනිටේරියා ප්රජාතන්ත්රවාදී; PUD) නියෝජනය කළේය. මැතිවරණයට පෙර පවත්වන ලද මත විමසුම්වලින් පෙනී ගියේ ගොන්සාලෙස් පුළුල් පරතරයකින් ජයග්රහණය කරනු ඇති බවයි. රජය විසින් පාලනය කරන ලද ජාතික මැතිවරණ කවුන්සිලය (CNE) ජූලි 29 වන දින පටු මධුරෝ ජයග්රහණයක් පෙන්නුම් කරන අර්ධ ප්රතිඵල ප්රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසුව, ලෝක නායකයින් ප්රධාන වශයෙන් ප්රකාශිත ප්රතිඵල පිළිබඳව සැක පහළ කළ අතර CNE ප්රකාශයන් හඳුනා නොගත්හ සමහර ව්යතිරේක සමඟ පමණි. ගොන්සාලෙස් සහ මධුරෝ යන දෙදෙනාම තමන් මැතිවරණයේ ජයග්රාහකයින් බව ප්රකාශ කළහ. මැතිවරණ ප්රතිඵල කාටර් මධ්යස්ථානය සහ ඇමරිකානු රාජ්ය සංවිධානය විසින් පිළි නොගත් අතර, එය අතිවිශිෂ්ට ජයග්රහණයක් බව ප්රකාශ කළ විපක්ෂය විසින් මතභේදයට ලක් කරන ලද අතර, බහුතර ඡන්ද මධ්යස්ථානවලින් ඡන්ද නිරීක්ෂකයින් විසින් එකතු කරන ලද ඡන්ද ගණන් කිරීමේ තොරතුරු සාක්ෂි ලෙස නිකුත් කරන ලදී.
මැතිවරණ බලධාරීන් විසින් ප්රතිඵල ප්රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසුව, රට පුරා විරෝධතා ඇති විය.
භූගෝලය
වෙනිසියුලාව දකුණු ඇමරිකාවේ උතුරේ පිහිටා ඇත; භූ විද්යාත්මකව, එහි ප්රධාන භූමිය දකුණු ඇමරිකානු තහඩුව මත පිහිටා ඇත. එහි මුළු භූමි ප්රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 916,445 (353,841 වර්ග සැතපුම්) සහ භූමි ප්රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 882,050 (340,560 වර්ග සැතපුම්) වන අතර එමඟින් වෙනිසියුලාව ලෝකයේ 33 වන විශාලතම රට බවට පත්වේ. එය පාලනය කරන භූමිය අක්ෂාංශ 0° සහ 16°N සහ දේශාංශ 59° සහ 74°W අතර පිහිටා ඇත.
දළ වශයෙන් ත්රිකෝණයක හැඩයෙන් යුත් මෙම රටට උතුරේ කිලෝමීටර් 2,800 (සැතපුම් 1,700) ක වෙරළ තීරයක් ඇති අතර එයට කැරිබියන් සහ ඊසාන දෙසින් උතුරු අත්ලාන්තික් සාගරයට මායිම් වන දූපත් රාශියක් ඇතුළත් වේ. බොහෝ නිරීක්ෂකයින් වෙනිසියුලාව තරමක් හොඳින් අර්ථ දක්වා ඇති භූ විද්යාත්මක කලාප හතරක් අනුව විස්තර කරයි: වයඹ දෙසින් මැරකයිබෝ පහත් බිම්, උතුරු කැරිබියන් වෙරළ තීරය දිගේ කොලොම්බියානු දේශසීමාවේ සිට පුළුල් නැගෙනහිර-බටහිර චාපයක් දක්වා විහිදෙන උතුරු කඳු, මධ්යම වෙනිසියුලාවේ පුළුල් තැනිතලා සහ ගිනිකොන දෙසින් ගයනා උස්බිම්.
උතුරු කඳු යනු දකුණු ඇමරිකාවේ ඇන්ඩීස් කඳු වැටියේ අන්ත ඊසානදිග දිගුවන් වේ. ජාතියේ උසම ස්ථානය වන පිකෝ බොලිවර්, මීටර් 4,979 (අඩි 16,335) මෙම කලාපයේ පිහිටා ඇත. දකුණට, විසුරුවා හරින ලද ගයනා කඳුකරයේ ඇමසන් ද්රෝණියේ උතුරු මායිම් සහ ලොව උසම දිය ඇල්ල වන ඒන්ජල් දිය ඇල්ල මෙන්ම ටෙපුයිස්, විශාල මේස වැනි කඳු අඩංගු වේ. රටේ කේන්ද්රය ලානෝස් මගින් සංලක්ෂිත වන අතර ඒවා ඈත බටහිරින් කොලොම්බියානු මායිමේ සිට නැගෙනහිරින් ඔරිනෝකෝ ගංගා ඩෙල්ටාව දක්වා විහිදෙන පුළුල් තැනිතලා වේ. පොහොසත් ඇලුවියල් පස සහිත ඔරිනෝකෝ, රටේ විශාලතම හා වැදගත්ම ගංගා පද්ධතිය බැඳ තබයි; එය ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම ජල පෝෂක ප්රදේශයකින් ආරම්භ වේ. කැරොනි සහ අපූර් අනෙකුත් ප්රධාන ගංගා වේ.
වෙනිසියුලාව බටහිරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් ගයනාව සහ දකුණින් බ්රසීලය මායිම් කරයි. ට්රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝ, ග්රෙනාඩා, කුරකාවෝ, අරුබා සහ ලීවර්ඩ් ඇන්ටිලස් වැනි කැරිබියානු දූපත් වෙනිසියුලානු වෙරළ තීරයට ආසන්නව පිහිටා ඇත. වෙනිසියුලාවට කලින් එක්සත් රාජධානිය ලෙස හැඳින්වූ ගයනාව සමඟ භෞමික ආරවුල් තිබේ, බොහෝ දුරට එසෙක්විබෝ ප්රදේශය සම්බන්ධයෙන් සහ වෙනිසියුලා බොක්ක සම්බන්ධයෙන් කොලොම්බියාව සමඟ. දේශසීමා ආරවුල විසඳීමට වසර ගණනාවක් රාජ්ය තාන්ත්රික උත්සාහයන්ගෙන් පසුව, 1895 දී එසෙක්විබෝ ගංගා දේශ සීමාව පිළිබඳ ආරවුල ඇවිළී ගියේය. එය "මධ්යස්ථ" කොමිසමකට (බ්රිතාන්ය, ඇමරිකානු සහ රුසියානු නියෝජිතයින්ගෙන් සමන්විත සහ සෘජු වෙනිසියුලානු නියෝජිතයෙකු නොමැතිව) ඉදිරිපත් කරන ලදී, එය 1899 දී බොහෝ දුරට වෙනිසියුලාවේ ප්රකාශයට එරෙහිව තීරණය කළේය.
දේශගුණය
වෙනිසියුලාව සම්පූර්ණයෙන්ම සමකයට ඉහළින් 12° N පමණ දක්වා නිවර්තන කලාපයේ පිහිටා ඇත. එහි දේශගුණය තෙතමනය සහිත අඩු උන්නතාංශ තැනිතලා වල සිට සාමාන්ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය 35°C (95.0°F) දක්වා ඉහළ අගයක් ගන්නා අතර සාමාන්ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය 8°C (46.4°F) සහිත ග්ලැසියර සහ උස්බිම් (පැරමෝස්) දක්වා වෙනස් වේ. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය වයඹ දෙසින් පිහිටි අර්ධ ශුෂ්ක කොටස්වල මිලිමීටර් 430 (අඟල් 16.9) සිට ඈත පෙරදිග ඔරිනෝකෝ ඩෙල්ටාවේ සහ දකුණේ ඇමසෝනියානු වනාන්තරයේ මිලිමීටර් 1,000 (අඟල් 39.4) දක්වා වෙනස් වේ. අගෝස්තු සිට අප්රේල් දක්වා කාලය තුළ වර්ෂාපතන මට්ටම අඩු වේ. මෙම කාල පරිච්ඡේද උණුසුම්-තෙත් සහ සීතල-වියළි සෘතු ලෙස හැඳින්වේ. දේශගුණයේ තවත් ලක්ෂණයක් වන්නේ නැගෙනහිර සිට බටහිරට රට හරහා ගමන් කරන "කෝඩිලෙරා ඩි ලා කොස්ටා" නම් කඳු වැටියක් පැවතීම මගින් රට පුරා මෙම විචලනයයි. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් මෙම කඳුකරයේ ජීවත් වෙති.
රට ප්රධාන වශයෙන් උන්නතාංශය මත පදනම්ව තිරස් උෂ්ණත්ව කලාප හතරකට වැටේ, නිවර්තන, වියළි, සෞම්ය වියළි ශීත සහ ධ්රැවීය (ඇල්පයින් ටුන්ඩ්රා) දේශගුණයන් ඇත. නිවර්තන කලාපයේ - මීටර් 800 (අඩි 2,625) ට අඩු - උෂ්ණත්වය උණුසුම් වන අතර වාර්ෂික සාමාන්යය 26 සහ 28 °C (78.8 සහ 82.4 °F) අතර පරාසයක පවතී. සෞම්ය කලාපය මීටර් 800 ත් 2,000 ත් (අඩි 2,625 ත් 6,562 ත්) අතර පරාසයක පවතින අතර සාමාන්යය 12 සිට 25 °C (53.6 සිට 77.0 °F) දක්වා වේ; අගනුවර ඇතුළුව වෙනිසියුලාවේ බොහෝ නගර මෙම කලාපයේ පිහිටා ඇත. 9 සිට 11 °C (48.2 සිට 51.8 °F) දක්වා උෂ්ණත්වයක් සහිත සීතල තත්වයන් මීටර් 2,000 ත් 3,000 ත් (අඩි 6,562 සහ 9,843 ත්) අතර සිසිල් කලාපයේ දක්නට ලැබේ, විශේෂයෙන් වෙනිසියුලානු ඇන්ඩීස් හි, වාර්ෂික සාමාන්යය 8 °C (46 °F) ට අඩු තණබිම් සහ ස්ථිර හිම බිම් පැරමෝස් හි මීටර් 3,000 (අඩි 9,843) ට වැඩි භූමිය ආවරණය කරයි.
මැචික්ස් හි වාර්තා වූ ඉහළම උෂ්ණත්වය 42 °C (108 °F) වූ අතර, වාර්තා වූ අඩුම උෂ්ණත්වය −11 °C (12 °F) වූ අතර එය පැරමෝ ඩි පියෙඩ්රාස් බ්ලැන්කස් (මෙරිඩා ප්රාන්තය) හි ජනාවාස නොවූ ඉහළ උන්නතාංශයකින් වාර්තා විය.
ජෛව විවිධත්වය සහ සංරක්ෂණය
වෙනිසියුලාව නියෝට්රොපිකල් රාජධානිය තුළ පිහිටා ඇත; රටේ විශාල කොටස් මුලින් තෙතමනය සහිත පළල් පත්ර සහිත වනාන්තරවලින් වැසී තිබුණි. මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන වෙනිසියුලාවේ වාසස්ථාන බටහිරින් ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ සිට දකුණේ ඇමසන් ද්රෝණියේ වැසි වනාන්තරය දක්වා, මධ්යයේ පුළුල් ලැනෝස් තැනිතලා සහ කැරිබියන් වෙරළ තීරය සහ නැගෙනහිරින් ඔරිනෝකෝ ගංගා ඩෙල්ටාව හරහා විහිදේ. ඒවාට වයඹ දෙසින් පිහිටි සෙරික් පඳුරු බිම් සහ ඊසාන දෙසින් වෙරළබඩ කඩොලාන වනාන්තර ඇතුළත් වේ. එහි වලාකුළු වනාන්තර සහ පහත්බිම් වැසි වනාන්තර විශේෂයෙන් පොහොසත් ය.
වෙනිසියුලාවේ සතුන් විවිධාකාර වන අතර මැනටීස්, ඇඟිලි තුනේ අලසකම, ඇඟිලි දෙකේ අලසකම, ඇමසන් ගංගා ඩොල්ෆින් සහ ඔරිනෝකෝ කිඹුලන් ඇතුළත් වන අතර ඒවා දිග මීටර් 6.6 (අඩි 22) දක්වා ළඟා වන බව වාර්තා වේ. වෙනිසියුලාවේ මුළු පක්ෂි විශේෂ 1,417 ක් සිටින අතර ඉන් 48 ක් ආවේණික වේ. වැදගත් පක්ෂීන් අතරට අයිබීස්, ඔස්ප්රේ, කිංෆිෂර්, සහ ජාතික පක්ෂියා වන කහ-තැඹිලි වෙනිසියුලානු ට්රූපියල් ඇතුළත් වේ. කැපී පෙනෙන ක්ෂීරපායින් අතර යෝධ ඇන්ටීටර්, ජගුවාර් සහ ලොව විශාලතම මීයන් වන කැපිබරා ඇතුළත් වේ. වෙනිසියුලානු කුරුළු සහ ක්ෂීරපායී විශේෂවලින් අඩකට වඩා ඔරිනෝකෝට දකුණින් පිහිටි ඇමසෝනියානු වනාන්තරවල දක්නට ලැබේ.
දිලීර සඳහා, R.W.G. ඩෙනිස් විසින් ගිණුමක් සපයන ලද අතර එය ඩිජිටල්කරණය කර ඇති අතර සයිබර්ට්රෆල් රොබිගාලියා දත්ත සමුදායේ කොටසක් ලෙස මාර්ගගතව ලබා ගත හැකි වාර්තා ඇත. එම දත්ත ගබඩාවේ වෙනිසියුලාවෙන් වාර්තා වී ඇති දිලීර විශේෂ 3,900 කට ආසන්න ප්රමාණයක් ඇතුළත් වේ, නමුත් එය සම්පූර්ණයෙන් බොහෝ දුරස් වන අතර, ලොව පුරා ඇති සියලුම දිලීර වලින් 7% ක් පමණ මේ දක්වා සොයාගෙන ඇති බවට පොදුවේ පිළිගත් ඇස්තමේන්තුව අනුව, වෙනිසියුලාවෙන් දැනටමත් දන්නා දිලීර විශේෂ සංඛ්යාව බොහෝ විට වැඩි විය හැකිය.
වෙනිසියුලාවේ ශාක අතර, උඩවැඩියා විශේෂ 25,000 කට අධික ප්රමාණයක් රටේ වළාකුළු වනාන්තරවල සහ පහතරට වැසි වනාන්තර පරිසර පද්ධතිවල දක්නට ලැබේ. මේවාට ජාතික පුෂ්පය වන ෆ්ලෝර් ඩි මායෝ ඕකිඩ් (Cattleya mossiae) ඇතුළත් වේ. වෙනිසියුලාවේ ජාතික ගස අරගුවානි වේ. ටෙපුයිස් මුදුන් මාෂ් පිචර් ශාකය, හීලියම්ෆෝරා, සහ කෘමි භක්ෂක බ්රොමිලියඩ්, බ්රොකීනියා රිඩක්ටා ඇතුළු මාංශ භක්ෂක ශාක කිහිපයක් ද නිවහන වේ.
ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටවල් 20 අතර වෙනිසියුලාව ද සිටී. එහි සතුන් අතර, උරග විශේෂවලින් 23% ක් සහ ට්රිනිඩෑඩ් විෂ ගෙම්බා ඇතුළු උභයජීවී විශේෂවලින් 50% ක් ආවේණික වේ. පවතින තොරතුරු තවමත් ඉතා කුඩා වුවද, වෙනිසියුලාවට ආවේණික දිලීර විශේෂ ගණන ඇස්තමේන්තු කිරීමට පළමු උත්සාහයක් ගෙන ඇත: දිලීර විශේෂ 1334 ක් තාවකාලිකව ආවේණික විය හැකි බව හඳුනාගෙන ඇත. වෙනිසියුලාවෙන් දන්නා ශාක විශේෂ 21,000 කට වඩා 38% ක් පමණ රටට අනන්ය වේ.
වෙනිසියුලාව පෘථිවියේ ජෛව විවිධත්වයෙන් වැඩිම රටවල් 10 න් එකක් වන නමුත් ආර්ථික හා දේශපාලන සාධක හේතුවෙන් වන විනාශයේ ප්රමුඛයා වේ. සෑම වසරකම, දළ වශයෙන් හෙක්ටයාර 287,600 ක වනාන්තර ස්ථිරවම විනාශ වන අතර, අනෙකුත් ප්රදේශ පතල් කැණීම්, තෙල් නිස්සාරණය සහ දැව කැපීම් මගින් හායනය වේ. 1990 සහ 2005 අතර, වෙනිසියුලාවට නිල වශයෙන් එහි වනාන්තර ආවරණයෙන් 8.3% ක් අහිමි වූ අතර එය හෙක්ටයාර මිලියන 4.3 ක් පමණ වේ. ඊට ප්රතිචාර වශයෙන්, තීරණාත්මක වාසස්ථාන සඳහා ෆෙඩරල් ආරක්ෂණ ක්රියාත්මක කරන ලදී; උදාහරණයක් ලෙස, වනාන්තර ඉඩම් වලින් 20% සිට 33% දක්වා ආරක්ෂා කර ඇත. රටේ ජෛවගෝල රක්ෂිතය ලෝක ජෛවගෝල රක්ෂිත ජාලයේ කොටසකි; තෙත්බිම් පහක් රැම්සාර් සම්මුතිය යටතේ ලියාපදිංචි කර ඇත. 2003 දී, ජාතික වනෝද්යාන 43ක් ඇතුළුව ආරක්ෂිත ප්රදේශ 200කට අධික සංඛ්යාවක ජාතියේ ඉඩම්වලින් 70%ක් සංරක්ෂණ කළමනාකරණය යටතේ පැවතුනි. වෙනිසියුලාවේ ජාතික වනෝද්යාන 43 අතරට කැනයිමා ජාතික වනෝද්යානය, මොරොකෝයි ජාතික වනෝද්යානය සහ මොචිමා ජාතික වනෝද්යානය ඇතුළත් වේ. ඈත දකුණේ රටේ යානොමාමි ගෝත්රිකයන් සඳහා රක්ෂිතයක් ඇත. වර්ග සැතපුම් 32,000 (වර්ග කිලෝමීටර් 82,880) ආවරණය වන පරිදි, මෙම ප්රදේශය ගොවීන්ට, පතල්කරුවන්ට සහ යානොමාමි නොවන සියලුම පදිංචිකරුවන්ට සීමා නොවේ.
COP21 හි INDC එකකට ඇතුළත් නොවූ රටවල් කිහිපයෙන් එකක් වෙනිසියුලාව විය. බොහෝ භූමිෂ්ඨ පරිසර පද්ධති වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති බව සැලකේ, විශේෂයෙන් රටේ උතුරු ප්රදේශවල වියළි වනාන්තර සහ කැරිබියානු වෙරළ තීරයේ කොරල් පර.
වෙනිසියුලාවේ ආරක්ෂිත ප්රදේශ 105 ක් ඇති අතර ඒවා රටේ මහාද්වීපික, සමුද්ර සහ දූපත් මතුපිටින් 26% ක් පමණ ආවරණය කරයි.
ජල විද්යාව
රට ගංගා ද්රෝණි තුනකින් සමන්විත වේ: කැරිබියන් මුහුද, අත්ලාන්තික් සාගරය සහ වැලෙන්සියා විල, එය එන්ඩෝර්හයික් ද්රෝණියක් සාදයි.
අත්ලාන්තික් පැත්තෙන් එය වෙනිසියුලාවේ ගංගා ජලයෙන් වැඩි ප්රමාණයක් බැහැර කරයි. මෙම ප්රදේශයේ විශාලතම ද්රෝණිය වන්නේ පුළුල් ඔරිනෝකෝ ද්රෝණියයි එහි මතුපිට වර්ගඵලය, කිලෝමීටර මිලියනයකට ආසන්න වන අතර, එය මුළු වෙනිසියුලාවටම වඩා විශාල වේ, නමුත් එය රට තුළ 65% ක පැවැත්මක් ඇත.
මෙම ද්රෝණියේ ප්රමාණය - ඩැනියුබ් ගඟට සමානයි - එය දකුණු ඇමරිකාවේ තුන්වන විශාලතම ගංගාව බවට පත් කරන අතර, එය 33,000 m3/s පමණ ගලායාමක් ඇති කරයි, ඔරිනෝකෝ ලෝකයේ තුන්වන විශාලතම ගංගාව බවට පත් කරයි, එසේම පුනර්ජනනීය ස්වාභාවික සම්පත් අතින් වඩාත්ම වටිනා එකක් ද වේ. රියෝ හෝ බ්රසෝ කැසිකියාර් ලෝකයේ අද්විතීය වන්නේ එය ඔරිනෝකෝ හි ස්වාභාවික ව්යුත්පන්නයක් වන අතර, එය කිලෝමීටර 500 ක් පමණ දිගින් යුක්ත වන අතර එය ඇමසන් ගඟේ අතු ගංගාවක් වන නීග්රෝ ගඟට සම්බන්ධ කරයි.
ඔරිනෝකෝ ගඟට සෘජුව හෝ වක්රව වෙන්ටුආරි, කෞරා, කැරොනි, මෙටා, අරවුකා, අපූර් සහ තවත් බොහෝ ගංගා ලැබේ. අත්ලාන්තික් සාගරයට ගලා යන අනෙකුත් වෙනිසියුලානු ගංගා වන්නේ සැන් ජුවාන් සහ කුයුනි ද්රෝණිවල ජලයයි. අවසාන වශයෙන්, ඇමසන් ගඟ ඇත, එයට ගුවානියා, නීග්රෝ සහ අනෙකුත් ඒවා ලැබේ. අනෙකුත් ද්රෝණි වන්නේ පරියා බොක්ක සහ එසෙක්විබෝ ගඟයි. දෙවන වැදගත්ම ජල පෝෂක ප්රදේශය වන්නේ කැරිබියානු මුහුදයි. මෙම කලාපයේ ගංගා සාමාන්යයෙන් කෙටි වන අතර හිඟ සහ අක්රමවත් ගලා යාමක් ඇති අතර, කොලොම්බියාවෙන් ආරම්භ වී මාරකයිබෝ විල ද්රෝණියට ගලා යන කැටටුම්බෝ වැනි සමහර ව්යතිරේක ඇත. මාරකයිබෝ විල ද්රෝණියට ළඟා වන ගංගා අතර චාමා, එස්කලන්ට්, කැටටුම්බෝ සහ ටොකුයෝ, යාරකුයි, නෙවර් සහ මැන්සනරස් ගංගාවල කුඩා ද්රෝණිවල දායකත්වයන් වේ.
වැලෙන්සියා විල ද්රෝණියට අවම ජලාපවහනයක් ඇත. ගංගාවල මුළු දිගුවෙන් කිලෝමීටර 5400 ක් යාත්රා කළ හැකිය. සඳහන් කළ යුතු අනෙකුත් ගංගා වන්නේ අපූර්, අරවුකා, කෞරා, මෙටා, බැරිමා, පෘතුගීසි, වෙන්ටුආරි සහ සුලියා යනාදියයි.
රටේ ප්රධාන විල් වන්නේ මරකයිබෝ විලයි -දකුණු ඇමරිකාවේ විශාලතම - ස්වාභාවික නාලිකාව හරහා මුහුදට විවෘතව ඇති නමුත් මිරිදිය ජලය සහිත වන අතර වැලෙන්සියාව විල එහි එන්ඩොර්හයික් පද්ධතියයි. අනෙකුත් සැලකිය යුතු ජල කඳන් වන්නේ ගුරිය, ඇල්ටග්රැසියා කලපුව, කැමටගුවා ජලාශය සහ ඇන්ඩීස් හි මුකුබාජි කලපුවයි.
ඔරිනෝකෝ ගඟට සෘජුව හෝ වක්රව වෙන්ටුආරි, කෞරා, කැරොනි, මෙටා, අරවුකා, අපූර් සහ තවත් බොහෝ ගංගා ගලා යයි. අත්ලාන්තික් සාගරයට ගලා යන අනෙකුත් වෙනිසියුලානු ගංගා වන්නේ සැන් ජුවාන් සහ කුයුනි ද්රෝණිවල ජලයයි. අවසාන වශයෙන්, ගුවානියා, නීග්රෝ සහ අනෙකුත් ඒවා ලැබෙන ඇමසන් ගඟ ඇත. අනෙකුත් ද්රෝණි වන්නේ පැරියා බොක්ක සහ එසෙක්විබෝ ගඟයි. දෙවන වැදගත්ම ජල පෝෂක ප්රදේශය කැරිබියානු මුහුදයි. මෙම කලාපයේ ගංගා සාමාන්යයෙන් කෙටි වන අතර හිඟ සහ අක්රමවත් ගලා යාමක් ඇති අතර, කොලොම්බියාවෙන් ආරම්භ වී මාරකයිබෝ විල් ද්රෝණියට ගලා යන කැටටුම්බෝ වැනි සමහර ව්යතිරේක ඇත. මාරකයිබෝ විල් ද්රෝණියට ළඟා වන ගංගා අතර චාමා, එස්කලන්ට්, කැටටුම්බෝ සහ ටොකුයෝ, යාරකුයි, නෙවර් සහ මැන්සනරස් ගංගාවල කුඩා ද්රෝණිවල දායකත්වයන් වේ.
වැලෙන්සියා විල ද්රෝණියට අවම ජලාපවහනයක්. ගංගාවල මුළු දිග ප්රමාණයෙන් කිලෝමීටර 5400 ක් පමණ යාත්රා කළ හැකිය. සඳහන් කළ යුතු අනෙකුත් ගංගා වන්නේ අපූර්, අරූකා, කෞරා, මෙටා, බැරිමා, පෘතුගීසි, වෙන්ටුආරි සහ සුලියා යනාදියයි.
රටේ ප්රධාන විල් වන්නේ මරකයිබෝ විල - දකුණු ඇමරිකාවේ විශාලතම - ස්වාභාවික නාලිකාව හරහා මුහුදට විවෘත නමුත් මිරිදිය ජලය ඇති අතර, එහි එන්ඩොර්හයික් පද්ධතිය සහිත වැලෙන්සියා විල ය. අනෙකුත් කැපී පෙනෙන ජල කඳන් වන්නේ ගුරි ජලාශය, ඇල්ටග්රේෂියා කලපුව, කැමටගුවා ජලාශය සහ ඇන්ඩීස් හි මුකුබාජි කලපුවයි.
භූ විෂමතාව
වෙනිසියුලානු ස්වාභාවික භූ දර්ශනය යනු පැලියෝසොයික් යුගයේ සිට එහි වර්තමාන පෙනුමට දායක වූ භූ තැටි අන්තර්ක්රියාවේ ප්රතිඵලයකි. සාදන ලද ව්යුහයන් මත, භෞතික-ස්වාභාවික ඒකක හතක් ආකෘතිගත කර ඇත, ඒවායේ සහන සහ ස්වාභාවික සම්පත් වලින් වෙනස් කර ඇත.
වෙනිසියුලාවේ සහනය පහත ලක්ෂණ වලින් සමන්විත වේ: අර්ධද්වීප කිහිපයක් සහ දූපත් සහිත වෙරළ තීරය, ඇන්ඩීස් කඳු වැටියේ ඇඩිනා (උතුරු සහ වයඹ), මැරකයිබෝ විල (වෙරළ තීරයේ දාමයන් අතර); ඔරිනෝකෝ ගංගා ඩෙල්ටා, පෙනෙප්ලේන් සහ සානු (ටෙපුයි, ඔරිනෝකෝට නැගෙනහිරින්) කලාපය එක්ව ගයනාස් ස්කන්ධය (රටේ ගිනිකොන දෙසින් සානුව) සාදයි.
දකුණු ඇමරිකාවේ පැරණිතම පාෂාණ සැකැස්ම ගයනාස් කඳුකරයේ සංකීර්ණ බිම් මහලේ දක්නට ලැබේ සහ වෙනිසියුලාවේ සමුද්රීය සහ කෝඩිලෙරා ස්කන්ධවල ස්ඵටික රේඛාවේ. ගයනාස් ඇල්ටිප්ලානෝ හි වෙනිසියුලානු කොටස වැලිගල් සහ ෂේල් මැටි යටින් ඇති ස්ථර සහිත ග්නිස් සහ අනෙකුත් ස්ඵටිකරූපී ආචියන් පාෂාණ විශාල ග්රැනයිට් කුට්ටියකින් සමන්විත වේ.
ග්රැනයිට් සහ කෝඩිලෙරා වල හරය බොහෝ දුරට ක්රිටේසියස් යුගයේ අවසාදිත ස්ථර වලින් වටවී ඇති අතර, ප්රති-රේඛා ව්යුහයක නැවී ඇත. මෙම භූගෝලීය පද්ධති අතර තෘතියික සහ චතුර්ථක ස්ථර බොරළු, වැලි සහ මැටි මාර්ල් වලින් වැසී ඇති තැනිතලා ඇත. අවපාතයේ කලපු සහ විල් අඩංගු වන අතර, ඒවා අතර මැරකයිබෝ ද ඇතුළත් වන අතර, මතුපිටින්, චතුර්ථකයෙන් ඇලුවියල් තැන්පතු දක්නට ලැබේ.
- වෙරළබඩ කඳු වැටි
කෝඩිලෙරා ඩි ලා කොස්ටා ලෙසද හැඳින්වෙන මෙය වෙනිසියුලාවේ උතුරු වෙරළ තීරය දිගේ විහිදේ. මෙම කලාපය එහි සශ්රීක නිවර්තන වැසි වනාන්තර, විශ්මයජනක වෙරළබඩ දර්ශන සහ පොහොසත් විවිධ ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ සඳහා ප්රසිද්ධය. කඳු වැටි අතර අන්තර් කඳු අවපාත හෝ නිම්න බොහෝ විට සාරවත් කෘෂිකාර්මික ඉඩම් සහ විචිත්රවත් ප්රජාවන්ට නිවහන වේ. මෙම නිම්න වෙරළ තීරයෙන් නාටකාකාර ලෙස නැඟී සිටින රළු කඳු වලට වඩා තියුණු වෙනසක් ලබා දෙයි.
- ලාරා-ෆැල්කන් කඳුකරය
වයඹදිග වෙනිසියුලාවේ පිහිටා ඇති ලාරා-ෆැල්කන් කඳුකරය සානු සහ පෙරළෙන කඳු මගින් අර්ථ දක්වා ඇති භූමි ප්රදේශයක් ප්රදර්ශනය කරයි. මෙම උස්බිම් අවට පහත් බිම් සහ වෙරළබඩ ප්රදේශවලට සැලකිය යුතු වෙනසක් සපයයි. මෙම සහනය කෝපි සහ කොකෝවා වගාව ඇතුළු කෘෂිකර්මාන්තයට සහාය වන මෘදු බෑවුම් සහිත සානුවලින් සංලක්ෂිත වේ. මෙම කලාපයේ අර්ධ ශුෂ්ක දේශගුණය සහ මනරම් භූ දර්ශන එය වැදගත් කෘෂිකාර්මික සහ සංචාරක මධ්යස්ථානයක් බවට පත් කරයි.
- මාරකයිබෝ විල පහත් බිම්
මාරකයිබෝ විලෙහි ද්රෝණිය සහ වෙනිසියුලා බොක්ක වටා ඇති තැනිතලා ආවරණය කරයි. මෙම කලාපය වෙනස් තැනිතලා දෙකක් ඉදිරිපත් කරයි - උතුරු එක සාපේක්ෂව වියළි වන අතර දකුණු එක තෙතමනය සහිත සහ වගුරු බිම් වලින් පිරී ඇත. මෙහි සහනය ප්රධාන වශයෙන් පැතලි භූමි ප්රදේශයකින් සංලක්ෂිත වේ, විල අසල සමහර උස් ප්රදේශ හැර. මාරකයිබෝ විල තෙල්වලින් පොහොසත් ඉඩම් සහ ඵලදායී කෘෂිකාර්මික ප්රදේශ වලින් වට වූ අවපාතයක පිහිටා ඇත.
- ඇන්ඩීස්
පුළුල් ඇන්ඩීස් කඳු වැටියේ කොටසක් වන වෙනිසියුලානු ඇන්ඩීස්, උස් කඳු මුදුන්, ගැඹුරු නිම්න සහ සාරවත් අන්තර් කඳු ද්රෝණි සමඟ කැපී පෙනෙන සහනයක් ලබා දෙයි. වෙනිසියුලාවේ උසම කඳු මුදුන වන බොලිවර් කඳු මුදුන ඇතුළු මෙම තරබාරු කඳු වැටිවලින් ආධිපත්යය දරන කලාපයේ රළු සහ මනරම් භූ දර්ශන එහි ඉහළ උන්නතාංශ භූමි ප්රදේශය මගින් අර්ථ දක්වා ඇත.
මෙම ප්රදේශයේ අද්විතීය සහනය එහි මූලාරම්භය සොයා ගන්නේ අවසාන ග්ලැසියර යුගයේ වන අතර, එහිදී නැවත නැවතත් ග්ලැසියර දියුණුව සහ පසුබැසීම් වල අන්තර් ක්රියාකාරිත්වය සීතල, ඉහළ උන්නතාංශ දේශගුණයෙන් හැඩගස්වා ඇති භූ දර්ශනය මූර්තිමත් කළේය. මෙම ග්ලැසියර උරුමය කල්පවත්නා සලකුණක් තබා ඇති අතර, ග්ලැසියර ගැඹුරු නිම්න කැටයම් කර රළු කඳු මුදුන් ඔප දමමින්, ආරක්ෂිත අභ්යන්තර කඳු නිම්න සාරවත් පස සහ සෞම්ය ක්ෂුද්ර ක්ලයිමේට් ලබා දෙන අතර කෘෂිකර්මාන්තයට සහ මිනිස් ජනාවාස සඳහා කදිම තත්වයන් නිර්මාණය කරයි.
- ලොස් ලැනෝස්
ලොස් ලැනෝස් නොහොත් "තැනිතලා" යනු ප්රධාන වශයෙන් පැතලි සහන මගින් සංලක්ෂිත පුළුල් අවසාදිත ද්රෝණි වේ. කෙසේ වෙතත්, නැගෙනහිර ලැනෝස්හි මීසා ඛාදනය හරහා නිර්මාණය වූ පහත් සානු සහ උනාරේ අවපාතය ඇති අතර එය භූමි ප්රදේශයට විවිධත්වයක් එක් කරයි. මෙම කලාපය සෘතුමය ගංවතුරට යටත් වන අතර, වැසි සමයේදී පැතලි තැනිතලා විශාල තෙත් බිමක් බවට පරිවර්තනය කරයි. මෙහි ඇති සහනය පුළුල් තෘණ බිම් සහ බහුල වන ජීවීන් ඇතුළුව කලාපයේ අද්විතීය පරිසර පද්ධතිවලට බලපෑම් කරයි.
- ගයානා පලිහ
ගයානා පලිහ වසර මිලියන ගණනක් පුරා භූ විද්යාත්මක ක්රියාවලීන් මගින් හැඩගස්වා ඇති විවිධාකාර සහනයක් ගැන පුරසාරම් දොඩයි. මෙම කලාපය අර්ධ තැනිතලා, රළු කඳු වැටි, කඳු පාමුල සහ නිරූපිත ටෙපුයිස් හෝ මේස මුදුන් කඳු ආවරණය කරයි. ටෙපුයිස් අවට භූමි ප්රදේශයෙන් නාටකාකාර ලෙස නැඟී සිටින හුදකලා, පැතලි මුදුන් සානු ලෙස පවතී. මෙම අද්විතීය සහනය කලාපයේ කැපී පෙනෙන ජෛව විවිධත්වයට සහ විද්යාත්මක වැදගත්කමට දායක වේ.
- ඔරිනෝකෝ ඩෙල්ටාව
ඔරිනෝකෝ ඩෙල්ටාවේ සහනය සංකීර්ණ ඉඩම් සහ ජල පද්ධතියකින් සංලක්ෂිත වේ. එය බොහෝ නාලිකා, දූපත් සහ මාරු වන අවසාදිත තැන්පතු වලින් සමන්විත වේ. සහනය සාපේක්ෂව ඒකාකාරී ලෙස පෙනුනද, එය සෘතුමය ගංවතුර සහ අවසාදිත තැන්පත් වීමෙන් බලපෑමට ලක් වූ ගතික පරිසරයක් සඟවයි. මෙම සංකීර්ණ ඩෙල්ටා සහනය විවිධ ජලජ ජීවීන්ට සහ එහි නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන භූ දර්ශනවලට අනුවර්තනය වූ ආදිවාසී ප්රජාවන්ගේ ජීවනෝපායන්ට සහාය වේ.
නිම්න
නිම්න නිසැකවම වෙනිසියුලානු භූමියේ වඩාත්ම වැදගත් භූ දර්ශනය වේ, ඒවායේ අවකාශීය ව්යාප්තිය නිසා නොව, රටේ ජනගහනය සහ ආර්ථික ක්රියාකාරකම් බොහොමයක් සංකේන්ද්රණය වී ඇති පරිසරය නිසා. අනෙක් අතට, ලැනොස් හි මහා අවසාදිත ද්රෝණි සහ මරකයිබෝ විලෙහි අවපාතය හැර, ඇමසෝනියානු අර්ධ තැන්න හැර, ජාතික අවකාශය පුරා පාහේ නිම්න තිබේ. ඒවායේ ආකෘති නිර්මාණය අනුව, වෙනිසියුලානු භූමියේ නිම්න ප්රධාන වශයෙන් වර්ග දෙකකට අයත් වේ: ගංගා වර්ගයේ නිම්න සහ ග්ලැසියර වර්ගයේ නිම්න. බොහෝ විට, පළමුවැන්න බොහෝ දුරට දෙවැන්න ආධිපත්යය දරන අතර ඒවා ඇන්ඩීස් හි ඉහළම කොටස් වලට සීමා වේ. එපමණක් නොව, බොහෝ ග්ලැසියර නිම්න යනු අතීත භූ විද්යාත්මක යුගයක ධාතු වන අතර එය වසර 10,000 සිට 12,000 දක්වා පමණ පෙර අවසන් විය.
ගැඹුරු සහ පටු ඇන්ඩියන් නිම්න, කෝඩිලෙරා ඩි ලා කොස්ටා හි අරගුවා සහ කැරබෝබෝ හි පුළුල් අවපාතවලට වඩා හෝ මෙසාස් ඩි මොනාගස් හි පිහිටා ඇති නිම්නවලට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් ය. මෙම උදාහරණවලින් පෙනී යන්නේ කලාපීය නිම්න වර්ග හඳුනා ගැනීමේදී දේශීය සහනවල වින්යාසය තීරණාත්මක බවයි. ඒ හා සමානව, ඒවායේ උණුසුම් දේශගුණය නිසා, ගුවායානා නිම්න සෞම්ය හෝ සීතල ඇන්ඩියන් නිම්නවලින් වෙන්කර හඳුනා ගන්නේ ඒවායේ තෙතමනය සහිත පරිසරයෙනි. අනෙක් අතට, දෙකම ලාරා සහ ෆැල්කන් ප්රාන්තවල අර්ධ ශුෂ්ක අවපාතවලට වඩා වෙනස් වේ.
ඇන්ඩියන් නිම්න, මූලික වශයෙන් කෘෂිකාර්මික, පූර්ව ජනගහනයක් සහිත නමුත් වර්තමානයේ වේගය අඩුවීම නිසා, කෝඩිලෙරා ඩි ලා කොස්ටා හි මධ්යම කොටසේ දැඩි ලෙස නාගරීකරණය වූ සහ කාර්මිකකරණය වූ නිම්න මෙන් අභ්යවකාශ අත්පත් කර ගැනීමේ ගැටළු වලට මුහුණ නොදේ. අනෙක් අතට, ජනාකීර්ණ නොවූ සහ ප්රායෝගිකව ස්පර්ශ නොකළ ගයනා නිම්න තවත් කාණ්ඩයකි, මෙම ප්රදේශය ලොස්ට් වර්ල්ඩ් (මුන්ඩෝ පර්ඩිඩෝ) ලෙස හැඳින්වේ.
ඇන්ඩියන් නිම්න නිසැකවම වෙනිසියුලානු භූමියේ වඩාත්ම ආකර්ෂණීය වන්නේ වටකුරු සහනවල ශක්තිය නිසාය, එහි කඳු මුදුන් බොහෝ විට සාපේක්ෂ උන්නතාංශයේ මීටර් 3,000 සිට 3,500 දක්වා නිම්න පතුල ආධිපත්යය දරයි. ඒවායේ වාසස්ථාන විලාසය, ඉඩම් පරිහරණ ආකාර, අත්කම් නිෂ්පාදනය සහ මෙම ක්රියාකාරකම්වලට සම්බන්ධ සියලු සම්ප්රදායන් අනුව ද ඒවා වඩාත් දර්ශනීය වේ.
කාන්තාර
වෙනිසියුලාවේ වියළි හා වියළි ප්රදේශ ඇතුළුව භූ දර්ශන සහ දේශගුණික තත්ත්වයන්හි විශාල විවිධත්වයක් ඇත. රටේ ප්රධාන කාන්තාරය කොරෝ නගරය අසල ෆැල්කන් ප්රාන්තයේ පිහිටා ඇත. එය දැන් ආරක්ෂිත උද්යානයක් වන මෙඩනොස් ද කොරෝ ජාතික වනෝද්යානයයි. මෙම උද්යානය වෙනිසියුලාවේ ඇති විශාලතම වනෝද්යානය වන අතර එය වර්ග කිලෝමීටර 91 ක් ආවරණය කරයි. කාන්තාරය අසල ආර්ද්රතාවයෙන් තොර තත්වයන් යටතේ ජීවත් විය හැකි පතොක් සහ අනෙකුත් සෙරොෆයිටික් ශාක වලින් භූ දර්ශනය පිරී ඇත.
කාන්තාර වනජීවීන්ට බොහෝ දුරට කටුස්සන්, ඉගුවානා සහ අනෙකුත් උරගයින් ඇතුළත් වේ. එතරම් සුලභ නොවූවත්, කාන්තාරය සමහර හිවලුන්, යෝධ ඇන්ටීටර් සහ හාවුන්ගේ නිවහන වේ. ගේ කුරුල්ලා, නිවර්තන විහිළු කුරුල්ලා, කොරපොතු පරෙවියා සහ ලාංඡන සහිත වටුවන් වැනි සමහර දේශීය පක්ෂි ජනගහනයන් ද ඇත.
රටේ අනෙකුත් කාන්තාර ප්රදේශ අතරට සුලියා ප්රාන්තයේ උතුරින් පිහිටි ගුජිරා මහ නගර සභාවේ ගුජිරා කාන්තාරයේ කොටසක් සහ වෙනිසියුලානු බොක්ක දෙසට මුහුණලා, අපූර් ප්රාන්තයේ සැන්ටොස් ලුසාර්ඩෝ ජාතික වනෝද්යානයේ මෙඩනොස් ඩි කැපනපාරෝ, සුලියා ප්රාන්තයේ මෙඩනොස් ඩි ලා ඉස්ලා ඩි සපාරා, ලාරා ප්රාන්තයේ ඇන්ඩ්රෙස් එලෝයි බ්ලැන්කෝ මහ නගර සභාවේ ඊනියා හුන්ඩිසියන් ඩි යායි සහ ෆැල්කන් ප්රාන්තයේ උරුමාකෝ සැකැස්ම ඇතුළත් වේ.
රජය සහ දේශපාලනය
වෙනිසියුලාවේ ප්රධාන දේශපාලන පක්ෂ කණ්ඩායම් දෙකක් තිබේ: වත්මන් වාමාංශික කණ්ඩායම වන වෙනිසියුලාවේ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂය (PSUV), එහි ප්රධාන මිත්ර පාක්ෂිකයින් වන ෆාදර්ලන්ඩ් ෆෝ ඕල් (PPT) සහ වෙනිසියුලාවේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය (PCV) සහ විපක්ෂ කණ්ඩායම මැතිවරණ සන්ධානයක් වන මෙසා ඩි ලා යුනිඩාඩ් ඩිමොක්රටිකා හි කණ්ඩායම්ගත කර ඇත. මෙයට මිත්ර පක්ෂ වන Project Venezuela, Justice First, Movement for Socialism (MAS) සහ වෙනත් අය සමඟ නව යුගයක් (UNT) ඇතුළත් වේ.
වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරයා සෘජු හා විශ්වීය ඡන්ද බලය සහිත ඡන්දයකින් තේරී පත් වන අතර රාජ්ය නායකයා සහ රජයේ ප්රධානියා යන දෙකම වේ. ධුර කාලය වසර හයක් වන අතර (2009 පෙබරවාරි 15 වන දිනට) ජනාධිපතිවරයෙකු අසීමිත වාර ගණනක් නැවත තේරී පත් විය හැකිය. ජනාධිපතිවරයා උප ජනාධිපතිවරයා පත් කරන අතර කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්රමාණය සහ සංයුතිය තීරණය කරන අතර ව්යවස්ථාදායකයේ සහභාගීත්වයෙන් එයට පත්වීම් සිදු කරයි. ජනාධිපතිවරයාට තමාට විරුද්ධ යැයි පෙනෙන නීති කොටස් නැවත සලකා බලන ලෙස ව්යවස්ථාදායකයෙන් ඉල්ලා සිටිය හැකි නමුත් සරල පාර්ලිමේන්තු බහුතරයකට මෙම විරෝධතා අභිබවා යා හැකිය.
නිශ්චිත ප්රතිපත්ති ක්ෂේත්රවල නියෝගයක් මගින් පාලනය කිරීමේ හැකියාව ලබා දෙන සක්රීය පනතක් සම්මත කරන ලෙස ජනාධිපතිවරයාට ජාතික සභාවෙන් ඉල්ලා සිටිය හැකිය; මේ සඳහා සභාවේ තුනෙන් දෙකක බහුතරයක් අවශ්ය වේ. 1959 සිට, වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරුන් හය දෙනෙකුට එවැනි බලතල ලබා දී ඇත.
ඒක මණ්ඩල වෙනිසියුලානු පාර්ලිමේන්තුව ඇසම්බ්ලියා ජාතික ("ජාතික සභාව") වේ. සාමාජිකයින් සංඛ්යාව විචල්ය වේ - සෑම ප්රාන්තයක්ම සහ අගනුවර දිස්ත්රික්කය නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු තෝරා පත් කර ගන්නා අතර රාජ්ය ජනගහනය රටේ මුළු ජනගහනයෙන් 1.1% කින් බෙදීමේ ප්රතිඵලයකි. වෙනිසියුලාවේ ආදිවාසී ජනතාවගේ නියෝජිතයින් සඳහා ආසන තුනක් වෙන් කර ඇත. 2011–2016 කාලය සඳහා ආසන සංඛ්යාව 165 කි. සියලුම නියෝජිතයින් වසර පහක කාලයක් සේවය කරයි.
වෙනිසියුලාවේ ඡන්දය ප්රකාශ කිරීමේ වයස අවුරුදු 18 කි. ඡන්දය ප්රකාශ කිරීම අනිවාර්ය නොවේ.
වෙනිසියුලාවේ නීති පද්ධතිය මහාද්වීපික නීති සම්ප්රදායට අයත් වේ. ඉහළම අධිකරණ ආයතනය වන්නේ උත්තරීතර අධිකරණ මණ්ඩලය හෝ විනිශ්චය සභාවේ සුප්රීමෝ ද ජස්ටිෂියා වන අතර, එහි මහේස්ත්රාත්වරුන් පාර්ලිමේන්තුව විසින් තනි දොළහක කාලයක් සඳහා තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. ජාතික මැතිවරණ කවුන්සිලය (Consejo Nacional Electoral, හෝ CNE) මැතිවරණ ක්රියාවලීන් භාරව සිටී; එය ජාතික සභාව විසින් තේරී පත් වූ ප්රධාන අධ්යක්ෂවරුන් පස් දෙනෙකු විසින් පිහිටුවා ඇත. 2009 දෙසැම්බර් මාසයේදී ශ්රේෂ්ඨාධිකරණ සභාපති ලුයිසා එස්ටෙලා මොරාලෙස් පැවසුවේ වෙනිසියුලාව "දැඩි බලතල බෙදීමකින්" ඉවත් වී රජයේ ශාඛා අතර "දැඩි සම්බන්ධීකරණය" මගින් සංලක්ෂිත පද්ධතියක් දෙසට ගමන් කර ඇති බවයි. සෑම බලයක්ම ස්වාධීන විය යුතු බව මොරාලෙස් පැහැදිලි කළේය.
පරිපාලන අංශ
වෙනිසියුලාව ප්රාන්ත 23කට (එස්ටාඩෝස්), කැරකස් නගරයට අනුරූප අගනුවර දිස්ත්රික්කයක් (ඩිස්ට්රිටෝ කැපිටල්) සහ ෆෙඩරල් යැපීම් (ඩිපෙන්ඩෙන්සියාස් ෆෙඩරල්, විශේෂ ප්රදේශයක්) ලෙස බෙදා ඇත. වෙනිසියුලාව තවදුරටත් මහ නගර සභා 335කට (මුනිසිපියෝ) බෙදා ඇත; මේවා දහසකට වැඩි ප්රදේශයකට බෙදා ඇත (පැරොකියාස්). ප්රාන්ත පරිපාලන කලාප නවයකට (කලාප පරිපාලනය) කාණ්ඩගත කර ඇති අතර ඒවා 1969 දී ජනාධිපති නියෝගයෙන් පිහිටුවන ලදී.
රට තවදුරටත් භූගෝලීය ප්රදේශ දහයකට බෙදිය හැකි අතර සමහරක් දේශගුණික සහ ජෛව භූගෝලීය කලාපවලට අනුරූප වේ. උතුරේ වෙනිසියුලානු ඇන්ඩීස් සහ කෝරෝ කලාපය, වයඹ දෙසින් කඳුකර කලාපයක්, සියෙරා සහ නිම්න කිහිපයක් දරයි. එයට නැගෙනහිරින් මරකයිබෝ විල සහ වෙනිසියුලා බොක්ක ආශ්රිත පහත්බිම් ඇත.
මධ්යම කඳු වැටිය වෙරළට සමාන්තරව දිවෙන අතර කැරකස් අවට කඳු ඇතුළත් වේ; කැරියාකෝ බොක්කෙන් මධ්යම කඳුවැටියෙන් වෙන් කරන ලද නැගෙනහිර කඳුවැටිය, සුක්රේ සහ උතුරු මොනාගස් සියල්ල ආවරණය කරයි. වෙනිසියුලාවේ සියලුම දූපත් දේපළ ඉන්සියුලර් කලාපයට ඇතුළත් වේ: නුවෙවා එස්පාර්ටා සහ විවිධ ෆෙඩරල් යැපීම්. ඩෙල්ටා අමකුරෝ ආවරණය කරමින් ත්රිකෝණයක් සාදන ඔරිනෝකෝ ඩෙල්ටාව ඊසාන දෙසින් අත්ලාන්තික් සාගරයට ප්රක්ෂේපණය කරයි.
එසෙක්විබෝ ගඟට බටහිරින් ගයනා විසින් පරිපාලනය කරනු ලබන භූමි ප්රදේශය වන "ගුවායානා එසෙක්විබා" ලෙස හඳුන්වන භූමියට රට හිමිකම් කියයි. 1966 දී බ්රිතාන්ය සහ වෙනිසියුලානු රජයන් ගැටුම සාමකාමීව විසඳීම සඳහා ජිනීවා ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. 1970 ස්පාඤ්ඤ වරාය ප්රොටෝකෝලය මගින් ගැටලුව විසඳීමට උත්සාහ කිරීම සඳහා අවසාන දිනයක් නියම කළ නමුත් අද දක්වා එය සාර්ථක නොවීය.
වෙ. අ. දි. | |||
| ප්රාන්තය | අගනුවර | ||
|---|---|---|---|
| ඇමසෝනාස් | පුවර්ටෝ අයකුචෝ | ||
| ඇන්සොටේගුයි | බාර්සිලෝනා | ||
| ඇපුරා | සැන් ෆර්නැන්ඩෝ ඩි අපුරේ | ||
| අරගුවා | මාරකේ | ||
| කොජෙඩ්ස් | සැන් කාලෝස් | ||
| ඩෙල්ටා අමකුරෝ | ටුකුපිටා | ||
| කැරකස් | කැරකස් | ||
| ෆැල්කන් | කොරෝ | ||
| ගුවාරිකෝ | සැන් ජුවාන් ඩි ලොස් මොරොස් | ||
| ලාරා | බාර්කිසිමෙටෝ | ||
| මෙරිඩා | මේරීඩා | ||
| මිරැන්ඩා | ලොස් ටෙක්ස් | ||
| මොනාගස් | මැටුරින් | ||
| නුවෙවා එස්පාර්ටා | ලා අසුන්සියොන් | ||
| පෘතුගීසා | ගුවානාරේ | ||
| සුක්රේ | කුමානා | ||
| ටචිරා | සැන් ක්රිස්ටෝබල් | ||
| ටෘජිලෝ | ටෘජිලෝ | ||
| යාරකුයි | සැන් ෆෙලිපේ | ||
| සුලියා | මරකයිබෝ | ||
| වර්ගාස් | ලා ගුයිරා | ||
| ෆෙඩරල් යැපීම්1 | ග්රාන් රොක් | ||
| 1ෆෙඩරල් යැපුම් ප්රාන්තයක් නොවේ. ඒවා භූමියේ විශේෂ කොට්ඨාශ පමණි. | |||
විශාලතම නගර
වෙනිසියුලාව හි විශාලතම නගර | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ස්ථානය | ප්රාන්තය | ජනගහණය | ස්ථානය | ප්රාන්තය | ජනගහණය | ||||
කැරකස් මරකයිබෝ | 1 | කැරකස් | අගනුවර දිස්ත්රික්කය | 2,904,376 | 11 | සියුඩාඩ් බොලිවර් | බොලිවර් | 342,280 | වැලෙන්සියා බාර්කිසිමෙටෝ |
| 2 | මරකයිබෝ | සුලියා | 1,906,205 | 12 | සැන් ක්රිස්ටෝබල් | ටචිරා | 263,765 | ||
| 3 | වැලෙන්සියා | කැරබෝබෝ | 1,396,322 | 13 | කැබිමාස් | සුලියා | 263,056 | ||
| 4 | බාර්කිසිමෙටෝ | ලාරා | 996,230 | 14 | ලොස් ටෙක්ස් | මිරැන්ඩා | 252,242 | ||
| 5 | සියුඩඩ් ගයනා | බොලිවර් | 706,736 | 15 | පුවර්ටෝ ලා කෲස් | ඇන්සොටේගුයි | 244,728 | ||
| 6 | මැටුරින් | මොනාගස් | 542,259 | 16 | පුන්ටෝ ෆිජෝ | ෆැල්කන් | 239,444 | ||
| 7 | බාර්සිලෝනා | ඇන්සොටේගුයි | 421,424 | 17 | මේරීඩා | මෙරිඩා | 217,547 | ||
| 8 | මාරකේ | අරගුවා | 407,109 | 18 | ගුවරෙනාස් | මිරැන්ඩා | 209,987 | ||
| 9 | කුමානා | සුක්රේ | 358,919 | 19 | සියුඩඩ් ඔජෙඩා | සුලියා | 203,435 | ||
| 10 | බැරිනාස් | බැරිනාස් | 353.851 | 20 | ගුවානාරේ | පෘතුගීසා | 192,644 | ||
ව්යවස්ථාමය අයිතිවාසිකම් අත්හිටුවීම
ජාතික සභාවේ නියෝජිතයින් 164 දෙනා සහ ස්වදේශික නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු තෝරා පත් කර ගැනීම සඳහා 2015 පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය 2015 දෙසැම්බර් 6 වන දින පැවැත්විණි. 2014 දී, වෙනිසියුලාවේ විරෝධතා සහ පෙළපාලි මාලාවක් ආරම්භ වූ අතර, වෙනිසියුලාවේ උද්ධමනය, ප්රචණ්ඩත්වය සහ හිඟයන් ඊට හේතු විය. විරෝධතා බොහෝ දුරට සාමකාමී විය. විරෝධතාවය ෆැසිස්ට්වාදීන්, විපක්ෂ නායකයින්, ධනවාදය සහ විදේශීය බලපෑමෙන් පෙළඹී ඇති බවට රජය චෝදනා කර ඇත, ජනාධිපති මදුරෝ PSUV පරාජය පිළිගත් නමුත් විපක්ෂයේ ජයග්රහණය ආර්ථික යුද්ධයක තීව්රතාවයට හේතු විය. එසේ තිබියදීත්, මදුරෝ පැවසුවේ, "කොක්කෙන් හෝ වංචාවෙන් විපක්ෂය බලයට පැමිණීම, කුමන වියදමක් දැරුවත්, ඕනෑම ආකාරයකින් මම නතර කරමි" යනුවෙනි. ඊළඟ මාසවලදී, තේරී පත් වූ ජාතික සභාව නීති සම්පාදනය කිරීම වැළැක්වීමේ පොරොන්දුව මදුරෝ ඉටු කළේය. PSUV සහ රජය විසින් ගන්නා ලද පළමු පියවර වූයේ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් දිනකට පසු මුළු ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයම ප්රතිස්ථාපනය කිරීමයි, වෙනිසියුලානු සහ ජාත්යන්තර මාධ්ය බහුතරයක් විසින් වංචාවක් ලෙස සලකනු ලැබූ අතර එය වෙනිසියුලානු ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවට පටහැනිව සිදු කරන ලදී. වෙනිසියුලාවේ ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයේ ක්රියාකාරිත්වය "විධායක අභිමතයන් රබර් මුද්රා තැබීම සහ නීති විරෝධී කිරීම" ලෙස ෆිනෑන්ෂල් ටයිම්ස් විස්තර කළේය. PSUV රජය මෙම උල්ලංඝනය භාවිතා කළේ තේරී පත් වූ විරුද්ධවාදීන් කිහිප දෙනෙකු අත්හිටුවීමටයි. "පාර්ලිමේන්තුව විසින් අනුමත කරන ලද සමාව දීමේ නීතිය ක්රියාත්මක නොකරන" බව මදුරෝ පැවසූ අතර එය ව්යවස්ථා විරෝධී බව ප්රකාශ කරන ලෙස ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
2016 ජනවාරි 16 වන දින, මදුරෝ ව්යවස්ථා විරෝධී ආර්ථික හදිසි නියෝගයක් අනුමත කළ අතර, ව්යවස්ථාදායක සහ විධායක බලතල ඔහුගේම පුද්ගලයාට පවරා දුන් අතර, 2015 දෙසැම්බර් 6 වන දින මැතිවරණයෙන් පසු දින විනිසුරුවන් වංචනික ලෙස නම් කිරීම හරහා අධිකරණ බලය ද දැරීය. මෙම සිදුවීම් වලින්, මදුරෝ රජයේ ශාඛා තුනම ඵලදායී ලෙස පාලනය කරයි. 2016 මැයි 14 වන දින, මධුරෝ ආර්ථික හදිසි නියෝගය තවත් දින 60 කට දීර්ඝ කිරීමට නියෝග කර හදිසි තත්වයක් ප්රකාශයට පත් කළ විට ව්යවස්ථාමය සහතික කිරීම් ඇත්ත වශයෙන්ම අත්හිටුවන ලදී, එය වෙනිසියුලාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව පැහැදිලිව උල්ලංඝනය කිරීමකි 338 වන වගන්තියේ: "හදිසි රාජ්යයන් දීර්ඝ කිරීම අනුමත කිරීම ජාතික සභාවට අනුරූප වේ." මේ අනුව, වෙනිසියුලාවේ ව්යවස්ථාමය අයිතිවාසිකම් බොහෝ ප්රකාශන සහ ප්රසිද්ධ පුද්ගලයින් විසින් අත්හිටුවන ලද බව සලකනු ලැබේ.
2016 මැයි 14 වන දින, ඇමරිකානු රාජ්ය සංවිධානය තමන්ගේම ව්යවස්ථාවට අනුකූල නොවීම සඳහා අන්තර්-ඇමරිකානු ප්රජාතන්ත්රවාදී ප්රඥප්තිය සම්බාධක යෙදීම සලකා බලමින් සිටියේය.
2017 මාර්තු මාසයේදී, වෙනිසියුලානු ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය ජාතික සභාවෙන් නීති සම්පාදනය කිරීමේ බලතල පවරා ගත් නමුත් පසුදා එහි තීරණය ආපසු හැරවීය.
විදේශ සබඳතා
20 වන සියවසේ වැඩි කාලයක් පුරාවටම, වෙනිසියුලාව බොහෝ ලතින් ඇමරිකානු සහ බටහිර ජාතීන් සමඟ මිත්ර සබඳතා පවත්වා ගෙන ගියේය. 2002 දී වෙනිසියුලාව සහ එක්සත් ජනපද රජය අතර සබඳතා නරක අතට හැරුණි, 2002 වෙනිසියුලානු කුමන්ත්රණ උත්සාහයෙන් පසුව, එක්සත් ජනපද රජය පෙඩ්රෝ කාර්මෝනාගේ කෙටි කාලීන අන්තර්කාලීන ජනාධිපති ධුරය පිළිගත්තේය. 2015 දී, එක්සත් ජනපද ජනාධිපති බැරැක් ඔබාමා විසින් වෙනිසියුලාව ජාතික ආරක්ෂක තර්ජනයක් ලෙස ප්රකාශයට පත් කරන ලදී. ඒ අනුව, එක්සත් ජනපදයට අනුබද්ධ නොවන විවිධ ලතින් ඇමරිකානු සහ මැද පෙරදිග රටවල් සමඟ සබඳතා ශක්තිමත් වී ඇත.
ඇමරිකානු වෙළඳ යෝජනාව සඳහා බොලිවේරියානු විකල්පය සහ අලුතින් දියත් කරන ලද ලතින් ඇමරිකානු රූපවාහිනී ජාලය teleSUR වැනි යෝජනා හරහා වෙනිසියුලාව විකල්ප අර්ධගෝලීය ඒකාබද්ධතාවයක් අපේක්ෂා කරයි. වෙනිසියුලාව යනු රුසියාව, නිකරගුවාව, නාවුරු සහ සිරියාව සමඟ අබ්කාසියාවේ සහ දකුණු ඔසෙටියාවේ ස්වාධීනත්වය පිළිගත් ලෝකයේ ජාතීන් පහෙන් එකකි. වෙනිසියුලාව OAS හි දූෂණ විරෝධී සම්මුතිය සම්මත කර ගැනීමට ගත් තීරණයේ යෝජකයෙකු වූ අතර වෙළඳාම සහ බලශක්ති ඒකාබද්ධතාවය වැඩි කිරීම සඳහා මර්කෝසූර් වෙළඳ කන්ඩායමේ ක්රියාකාරීව කටයුතු කරයි. ගෝලීය වශයෙන්, එය සංවර්ධනය නොවූ රටවල් අතර ශක්තිමත් සබඳතා මත පදනම් වූ "බහු-ධ්රැවීය" ලෝකයක් සොයයි.
2017 අප්රේල් 26 වන දින, වෙනිසියුලාව OAS වෙතින් ඉවත් වීමට අදහස් කරන බව නිවේදනය කළේය. වෙනිසියුලානු විදේශ අමාත්ය ඩෙල්සි රොඩ්රිගස් පැවසුවේ 2017 අප්රේල් 27 වන දින ජනාධිපති නිකොලස් මධුරෝ වෙනිසියුලාවේ සාමාජිකත්වය ප්රසිද්ධියේ අත්හැරීමට සැලසුම් කරන බවයි. රට විධිමත් ලෙස ඉවත් වීමට වසර දෙකක් ගතවනු ඇත. මෙම කාලය තුළ, රට OAS හි සහභාගී වීමට සැලසුම් නොකරයි.
ගුවායානා එසෙක්විබා ප්රදේශය පාලනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් වෙනිසියුලාව දිගුකාලීන මතභේදයකට සම්බන්ධ වේ.
පුනර්ජනනීය බලශක්තිය වෙත ගෝලීය සංක්රාන්තිය සම්පූර්ණ වුවහොත් වෙනිසියුලාව ජාත්යන්තර කටයුතුවලදී එහි බලය පිරිහීමට ලක්විය හැකිය. බලශක්ති සංක්රාන්තියෙන් පසු භූ දේශපාලනික ලාභ සහ අලාභ දර්ශකයේ (GeGaLo) රටවල් 156 න් 151 වන ස්ථානයේ එය සිටී.
වෙනිසියුලාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය (UN), ඇමරිකානු රාජ්ය සංවිධානය (OAS), දකුණු ඇමරිකානු ජාතීන්ගේ සංගමය (UNASUR), අපේ ඇමරිකාවේ ජනතාව සඳහා වූ බොලිවේරියානු සන්ධානය (ALBA), මර්කෝසූර්, ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධතා සංගමය (LAIA) සහ ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු රාජ්ය සංවිධානය (OEI) හි වරලත් සාමාජිකයෙකි.
මිලිටරි
බොලිවේරියානු ජාතික සන්නද්ධ හමුදා (Fuerza Armada Nacional Bolivariana, FANB) යනු වෙනිසියුලාවේ ඒකාබද්ධ හමුදා බලකායන් වේ. ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ 328 වන වගන්තිය යටතේ, ගොඩබිම, මුහුද සහ ගුවන යන සංරචක පහකින් පිරිමින් සහ කාන්තාවන් 320,150 කට අධික සංඛ්යාවක් එයට ඇතුළත් වේ. FANB හි සංරචක වන්නේ: වෙනිසියුලානු හමුදාව, වෙනිසියුලානු නාවික හමුදාව, වෙනිසියුලානු ගුවන් හමුදාව, වෙනිසියුලානු ජාතික ආරක්ෂක බළකාය සහ වෙනිසියුලානු ජාතික මිලිෂියාවයි. 2008 වන විට, තවත් සොල්දාදුවන් 600,000 ක් සන්නද්ධ සංචිතය ලෙස හැඳින්වෙන නව ශාඛාවකට ඇතුළත් කරන ලදී.
වෙනිසියුලාවේ ජනාධිපතිවරයා FANB හි ප්රධාන අණදෙන නිලධාරියා වේ. එහි ප්රධාන අරමුණු වන්නේ වෙනිසියුලාවේ ස්වෛරී ජාතික භූමිය, ගුවන් අවකාශය සහ දූපත් ආරක්ෂා කිරීම, මත්ද්රව්ය ජාවාරමට එරෙහිව සටන් කිරීම, සෙවීම සහ ගලවා ගැනීම සහ ස්වාභාවික විපතකදී සිවිල් ආරක්ෂාවයි. වෙනිසියුලාවේ සියලුම පිරිමි පුරවැසියන්ට වයස අවුරුදු 18 දී හමුදා සේවය සඳහා ලියාපදිංචි වීමට ව්යවස්ථාපිත යුතුකමක් ඇත, එය බහුතර වයසයි.
නීතිය සහ අපරාධ
මූලාශ්ර: OVV, PROVEA, UN
* 2007 සහ 2012 අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ රේඛාව අතුරුදහන් වූ දත්ත අනුකරණය කර ඇත.
මූලාශ්ර: CICPC
* ශීඝ්රගාමී පැහැරගැනීම් දත්තවලට ඇතුළත් නොවිය හැක.
වෙනිසියුලාවේ සෑම මිනිත්තු 21 කට වරක් පුද්ගලයෙකු ඝාතනය කෙරේ. වෙනිසියුලාවේ ප්රචණ්ඩකාරී අපරාධ කොතරම් බහුලව සිදුවී ඇත්ද යත්, රජය තවදුරටත් අපරාධ දත්ත නිෂ්පාදනය නොකරයි. 2013 දී, මිනීමැරුම් අනුපාතය 100,000 කට ආසන්න වශයෙන් 79 ක් වූ අතර එය ලෝකයේ ඉහළම එකක් වන අතර එය පසුගිය වසර 15 තුළ සිව් ගුණයකින් වැඩි වී 200,000 කට අධික පිරිසක් ඝාතනය කර ඇත. 2015 වන විට, එය 100,000 කට 90 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත. කැරකස් අගනුවර ලෝකයේ ඕනෑම විශාල නගරයකට වඩා වැඩිම මිනීමැරුම් අනුපාතයක් ඇති අතර, පදිංචිකරුවන් 100,000 කට 122 ක් මිනීමැරුම් වේ. 2008 දී, ඡන්ද විමසීම්වලින් පෙනී ගියේ අපරාධ ඡන්දදායකයින්ගේ අංක එකේ සැලකිල්ල බවයි. ඔපරේෂන් ලිබරේෂන් ඔෆ් ද පීපල් වැනි අපරාධවලට එරෙහිව සටන් කිරීමේ උත්සාහයන් කල්ලි පාලනය කරන ලද ප්රදේශ මර්දනය කිරීම සඳහා ක්රියාත්මක කරන ලදී නමුත්, වාර්තා වූ අපරාධ ක්රියාවන්ගෙන්, නඩු පවරනු ලබන්නේ 2% කටත් වඩා අඩු ප්රමාණයකටය. 2017 දී, ෆිනෑන්ෂල් ටයිම්ස් සඳහන් කළේ, පසුගිය දශක දෙක තුළ රජය විසින් මිලදී ගන්නා ලද සමහර ආයුධ පැරාමිලිටරි සිවිල් කණ්ඩායම් සහ අපරාධ සින්ඩිකේට් වෙත හරවා යවා ඇති බවයි.
වෙනිසියුලාව සංචාරය කරන විදේශීය සංචාරකයින්ට සහ ආයෝජකයින්ට විශේෂයෙන් භයානක ය. එක්සත් ජනපද රාජ්ය දෙපාර්තමේන්තුව සහ කැනඩා රජය විදේශීය අමුත්තන්ට අනතුරු අඟවා ඇත්තේ ඔවුන් මංකොල්ලකෑම්, පැහැරගැනීම් සහ මිනීමැරුම්වලට ලක්විය හැකි බවත්, ඔවුන්ගේම රාජ්ය තාන්ත්රික සංචාරකයින් සන්නද්ධ වාහනවලින් ගමන් කළ යුතු බවත්ය. එක්සත් රාජධානියේ විදේශ සහ පොදුරාජ්ය මණ්ඩලීය කාර්යාලය වෙනිසියුලාවට යන සියලුම සංචාරවලට එරෙහිව උපදෙස් දී ඇත. මංකොල්ලකෑම් අතරතුර අමුත්තන් ඝාතනය කර ඇත.
රැඳවියන් 50,000 ක් පමණ සිටින බන්ධනාගාර 33 ක් පමණ ඇත. වෙනිසියුලාවේ බන්ධනාගාර පද්ධතිය අධික ලෙස පිරී ඇත; එහි පහසුකම් ඇත්තේ සිරකරුවන් 14,000 කට පමණි.
මානව හිමිකම්
හියුමන් රයිට්ස් වොච් සහ ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වැනි මානව හිමිකම් සංවිධාන වෙනිසියුලාවේ මානව හිමිකම් වාර්තාව වැඩි වැඩියෙන් විවේචනය කර ඇති අතර, හිටපු සංවිධානය 2017 දී සඳහන් කළේ චාවේස් සහ පසුව මධුරෝ රජය විධායක ශාඛාව තුළ වැඩි වැඩියෙන් බලය සංකේන්ද්රණය කර ඇති බවත්, ව්යවස්ථාපිත මානව හිමිකම් ආරක්ෂණ ඛාදනය කර ඇති බවත්, රජයට එහි විවේචකයින්ට සහ විරුද්ධවාදීන්ට පීඩා කිරීමට සහ මර්දනය කිරීමට ඉඩ දී ඇති බවත්ය. වාර්තාවේ සඳහන් කර ඇති අනෙකුත් අඛණ්ඩ ගැටළු අතර දුර්වල බන්ධනාගාර තත්වයන්, ස්වාධීන මාධ්ය සහ මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයින්ට රජය විසින් අඛණ්ඩව හිරිහැර කිරීම ඇතුළත් විය. 2006 දී, ඉකොනොමිස්ට් බුද්ධි ඒකකය වෙනිසියුලාව "දෙමුහුන් පාලනයක්" ලෙස ශ්රේණිගත කළ අතර ප්රජාතන්ත්රවාදී දර්ශකයේ ලතින් ඇමරිකාවේ තුන්වන අඩුම ප්රජාතන්ත්රවාදී පාලනය විය. ප්රජාතන්ත්රවාදී දර්ශකය 2017 දී වෙනිසියුලාව ඒකාධිපති පාලනයකට පහත හෙලීය, මධුරෝ රජයේ අඛණ්ඩ වැඩිවන ඒකාධිපති හැසිරීම් උපුටා දක්වමින්.
දූෂණය
ලෝක ප්රමිතීන්ට අනුව වෙනිසියුලාවේ දූෂණය ඉහළ මට්ටමක පවතින අතර 20 වන සියවසේ වැඩි කාලයක් එය එසේ විය. තෙල් සොයා ගැනීම දේශපාලන දූෂණය තවත් නරක අතට හැරෙව්වා. 1970 ගණන්වල අග භාගය වන විට, ජුවාන් පැබ්ලෝ පෙරෙස් ඇල්ෆොන්සෝ විසින් තෙල් "යක්ෂයාගේ අසූචි" ලෙස විස්තර කිරීම වෙනිසියුලාවේ පොදු ප්රකාශනයක් බවට පත්ව තිබුණි. දූෂණ සංජානන දර්ශකය 1995 දී සමීක්ෂණය ආරම්භ වූ දා සිට වෙනිසියුලාව වඩාත් දූෂිත රටවලින් එකක් ලෙස ශ්රේණිගත කර ඇත. 2010 ශ්රේණිගත කිරීම රජයේ විනිවිදභාවයෙන් ශ්රේණිගත කර ඇති රටවල් 178 න් වෙනිසියුලාව 164 වන ස්ථානයට පත් කළේය. 2016 වන විට, ශ්රේණිගත කිරීම 178 න් 166 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණි. ලෝක යුක්තිය ව්යාපෘතිය එහි 2014 නීති රීති දර්ශකයේ සමීක්ෂණය කරන ලද රටවල් 99 න් වෙනිසියුලාව 99 වන ස්ථානයට පත් කළේය.
මෙම දූෂණය වෙනිසියුලාවේ මත්ද්රව්ය ජාවාරමට සැලකිය යුතු ලෙස සම්බන්ධ වීමෙන් පෙන්නුම් කෙරේ, කොලොම්බියානු කොකේන් සහ අනෙකුත් මත්ද්රව්ය වෙනිසියුලාව එක්සත් ජනපදය හා යුරෝපය දෙසට ප්රවාහනය කරයි. 2003-2008 කාලය තුළ වෙනිසියුලානු බලධාරීන් විසින් කොලොම්බියාව, එක්සත් ජනපදය, ස්පාඤ්ඤය සහ පැනමාවට පසුව ලෝකයේ පස්වන විශාලතම කොකේන් ප්රමාණය අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී. 2006 දී, වෙනිසියුලාවේ නීති විරෝධී මත්ද්රව්ය වෙළඳාමට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා රජයේ ආයතනය වන ONA, උප ජනාධිපති කාර්යාලයට ඇතුළත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, බොහෝ ප්රධාන රජයේ සහ හමුදා නිලධාරීන් මත්ද්රව්ය ජාවාරමට සම්බන්ධ වීම සඳහා ප්රසිද්ධ වී ඇත.
ආර්ථිකය
වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් සියයට 82 ක් පමණ දරිද්රතාවයෙන් පෙළෙන අතර සියයට 53 ක් අන්ත දරිද්රතාවයෙන් පෙළෙන අතර මූලික ආහාර ද්රව්ය පවා මිලදී ගැනීමට නොහැකිව සිටිති.
– එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ වාර්තාකරුවෙකු 2024 පෙබරවාරි මාසයේදී එරටට ගිය පසු මෙසේ පැවසීය.
මධුරෝ පාලනය යටතේ ආර්ථික බිඳවැටීමට පෙර වෙනිසියුලාව "දකුණු ඇමරිකාවේ ධනවත්ම රටවල් අතරට එක් විය".
"පෙර පොහොසත් පෙට්රෝලියම් රාජ්යය දශකයකටත් අඩු කාලයකදී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය සියයට 80 කින් පහත වැටී ඇති අතර, එහි පුරවැසියන් මිලියන හතක් පමණ පලා යාමට හේතු වී තිබේ. බොහෝ වෙනිසියුලානු ජාතිකයන් මසකට ඩොලර් කිහිපයකින් පමණක් ජීවත් වන අතර, සෞඛ්ය සේවා සහ අධ්යාපන පද්ධති සම්පූර්ණයෙන්ම අබලන් වී ඇති අතර විදුලිය හා ඉන්ධන හිඟයක් පවතී" යනුවෙන් 2024 වන විට VOA (AFP වාර්තාව) ට අනුව.
ඛනිජ තෙල් අංශය ආධිපත්යය දරන වෙළඳපල පදනම් කරගත් මිශ්ර ආර්ථිකයක් රට තුළ ඇත, එය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් තුනෙන් එකක්, අපනයනවලින් 80% ක් පමණ සහ රජයේ ආදායමෙන් අඩකට වඩා වැඩිය. 2016 සඳහා ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඇමරිකානු ඩොලර් 15,100 ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර එය ලෝකයේ 109 වන ස්ථානයේ සිටී. පෙට්රල් පාරිභෝගික මිලට දැඩි ලෙස සහනාධාර ලබා දෙන බැවින් වෙනිසියුලාව ලෝකයේ අඩුම මිල අධික පෙට්රල් ඇත. පෞද්ගලික අංශය වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකයෙන් තුනෙන් දෙකක් පාලනය කරයි.
වෙනිසියුලානු ආර්ථිකයෙන් කොටසක් රඳා පවතින්නේ ප්රේෂණ මත ය.
මුදල් ඒකකයක් ලෙස භාවිතා කරන වෙනිසියුලානු බොලිවර් සඳහා මුදල් ප්රතිපත්තිය සංවර්ධනය කිරීම සඳහා වෙනිසියුලානු මහ බැංකුව වගකිව යුතුය. වෙනිසියුලානු මහ බැංකුවේ සභාපති ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලේ රටේ නියෝජිතයා ලෙස සේවය කරයි. එක්සත් ජනපදය පදනම් කරගත් කොන්සර්වේටිව් චින්තන ටැංකියක් වන හෙරිටේජ් පදනම කියා සිටින්නේ වෙනිසියුලාව ලෝකයේ දුර්වලම දේපළ අයිතිවාසිකම් ඇති බවත්, 100 පරිමාණයෙන් ලකුණු 5.0 ක් පමණක් ලබා ගන්නා බවත්ය; වන්දි නොමැතිව අත්පත් කර ගැනීම අසාමාන්ය දෙයක් නොවේ.
2011 වන විට, වෙනිසියුලාවේ ජාත්යන්තර සංචිතවලින් 60% කට වඩා වැඩි ප්රමාණයක් රත්රන් වලින් යුක්ත වූ අතර එය කලාපය සඳහා සාමාන්යයට වඩා අට ගුණයකින් වැඩිය. විදේශයන්හි තබා ඇති වෙනිසියුලාවේ රත්රන් බොහොමයක් ලන්ඩනයේ පිහිටා තිබුණි. 2011 නොවැම්බර් 25 වන දින, ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 11 ක ආපසු ලබා ගත් රන් පවුම් වලින් පළමුවැන්න කැරකස් වෙත පැමිණියේය; චාවේස් රත්රන් ආපසු ලබා ගැනීම එක්සත් ජනපදයේ සහ යුරෝපයේ ඇති වූ කැලඹිලි වලින් රටේ විදේශ සංචිත ආරක්ෂා කිරීමට උපකාරී වන "ස්වෛරී" පියවරක් ලෙස හැඳින්වීය. කෙසේ වෙතත්, රජයේ ප්රතිපත්ති ඉක්මනින් මෙම ආපසු ලබා දුන් රත්රන් සඳහා වියදම් කළ අතර 2013 දී රජයට ජාත්යන්තර බැඳුම්කර වෙළඳපොළ සහතික කිරීම සඳහා රජයට අයත් සමාගම්වල ඩොලර් සංචිත ජාතික බැංකුවේ සංචිතවලට එකතු කිරීමට සිදුවිය.
තාක්ෂණික ගැටලුවක් හේතු කොට ගෙන ප්රස්ථාර තාවකාලිකව දිස්නොවන බව කරුණාවෙන් සලකන්න. |
2006 දී නිෂ්පාදනය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 17% ක් දායක විය. වෙනිසියුලාව වානේ, ඇලුමිනියම් සහ සිමෙන්ති වැනි බැර කර්මාන්ත නිෂ්පාදන නිෂ්පාදනය කර අපනයනය කරන අතර, නිෂ්පාදනය ලොව විශාලතම එකක් වන සහ වෙනිසියුලාවේ විදුලියෙන් හතරෙන් තුනක් පමණ සපයන ගුරි වේල්ල අසල සියුඩාඩ් ගුවායානා වටා සංකේන්ද්රණය වී ඇත. අනෙකුත් කැපී පෙනෙන නිෂ්පාදන අතර ඉලෙක්ට්රොනික උපකරණ සහ මෝටර් රථ මෙන්ම පාන වර්ග සහ ආහාර ද්රව්ය ඇතුළත් වේ. වෙනිසියුලාවේ කෘෂිකර්මාන්තය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් ආසන්න වශයෙන් 3% ක්, ශ්රම බලකායෙන් 10% ක් සහ වෙනිසියුලාවේ භූමි ප්රමාණයෙන් අවම වශයෙන් හතරෙන් එකක් පමණ වේ. කෘෂිකර්මාන්තයේ බොහෝ ක්ෂේත්රවල රට ස්වයංපෝෂිත නොවේ.
20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී තෙල් සොයා ගැනීමෙන් පසු, වෙනිසියුලාව ලොව ප්රමුඛතම තෙල් අපනයනකරුවන්ගෙන් එකක් වන අතර එය OPEC හි ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. මීට පෙර කෘෂිකාර්මික භාණ්ඩවල ඌන සංවර්ධිත අපනයනකරුවෙකු වූ තෙල් ඉක්මනින් අපනයන සහ රජයේ ආදායම් ආධිපත්යය දැරීය. 1980 ගණන්වල තෙල් අධික ලෙස පරිභෝජනය කිරීම බාහිර ණය අර්බුදයකට සහ දිගුකාලීන ආර්ථික අර්බුදයකට තුඩු දුන් අතර, එය 1996 දී උද්ධමනය 100% ක උපරිමයකට ළඟා විය. 1990 ගණන්වලදී වෙනිසියුලාව 1994 දී ප්රධාන බැංකු අර්බුදයකට මුහුණ දුන්නේය.
2001 න් පසු තෙල් මිල යථා තත්ත්වයට පත්වීම වෙනිසියුලානු ආර්ථිකය ඉහළ නැංවූ අතර සමාජ වියදම් සඳහා පහසුකම් සැලසීය. බොලිවේරියානු දූත මණ්ඩල වැනි සමාජ වැඩසටහන් සමඟින්, වෙනිසියුලාව මුලින් 2000 ගණන්වල සමාජ සංවර්ධනයේ ප්රගතියක් අත්කර ගත්තේය, විශේෂයෙන් සෞඛ්ය, අධ්යාපනය සහ දරිද්රතාවය වැනි ක්ෂේත්රවල. චාවේස් සහ ඔහුගේ පරිපාලනය විසින් අනුගමනය කරන ලද බොහෝ සමාජ ප්රතිපත්ති, 2000 සැප්තැම්බර් මාසයේදී වෙනිසියුලාව සහ තවත් ජාතීන් 188 ක් එකඟ වූ ඉලක්ක අටක් වන සහස්ර සංවර්ධන ඉලක්ක මගින් ආරම්භ කරන ලදී. බොලිවේරියානු රාජ්යය පොදු වැඩ සඳහා අධික ලෙස වියදම් කිරීම සහ 2010 ගණන්වල ඔවුන්ගේ ප්රතිපත්තිවල ප්රතිඵලයක් ලෙස ආර්ථික ගැටළු සහ දරිද්රතාවය ඉහළ යාමත් සමඟ චාවේස් රජය අනාගත ආර්ථික දුෂ්කරතා සඳහා අරමුදල් ඉතිරි නොකිරීම හේතුවෙන් බොලිවේරියානු දූත මණ්ඩලවල තිරසාරභාවය ප්රශ්න කර ඇත. 2003 දී හියුගෝ චාවේස්ගේ රජය ප්රාග්ධන ගුවන් ගමනෙන් පසු මුදල් පාලනය ක්රියාත්මක කළ අතර එය මුදල් අවප්රමාණය වීමට හේතු විය. මෙය පසු වසරවලදී ඩොලර් වල සමාන්තර වෙළඳපොළක් වර්ධනය වීමට හේතු විය. මහා අවපාතය නව ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සහස්ර සංවර්ධන ඉලක්කවලින් එකක් අනුගමනය කරමින් රට මන්දපෝෂණය අඩකින් අඩු කර ඇති බව පෙන්වන වෙනිසියුලානු රජය විසින් බෙදා ගන්නා ලද මතභේදාත්මක දත්ත තිබියදීත්, වෙනිසියුලාවේ ප්රධාන භාණ්ඩ හිඟයක් ඇති වීමට පටන් ගත් අතර මන්දපෝෂණය වැඩි වීමට පටන් ගත්තේය.
2013 මුල් භාගයේදී, රට තුළ වර්ධනය වන හිඟයන් හේතුවෙන් වෙනිසියුලාව එහි මුදල් අවප්රමාණය කළේය. වැසිකිළි කඩදාසි, කිරි සහ පිටි වැනි අවශ්යතා හිඟයන් අතර වූ අතර තවමත් ඇතුළත් වේ. වැසිකිළි කඩදාසි හිඟය හේතුවෙන් බිය ඉතා ඉහළ ගිය අතර රජය වැසිකිළි කඩදාසි කම්හලක් අත්පත් කර ගත් අතර ආහාර බෙදා හැරීම වැනි අනෙකුත් කාර්මික අංශ ජනසතු කිරීමට සැලසුම් කළේය. ජනාධිපති නිකොලස් මධුරෝගේ තීරණ හේතුවෙන් 2013 දී වෙනිසියුලාවේ බැඳුම්කර ශ්රේණිගත කිරීම් ද කිහිප වතාවක් අඩු වී ඇත. 2016 දී වෙනිසියුලාවේ පාරිභෝගික මිල ගණන් 800% කින් වැඩි වූ අතර ආර්ථිකය 18.6% කින් පහත වැටී ආර්ථික අවපාතයකට අවතීර්ණ විය. 2017 දී බොහෝ බැඳුම්කර ශ්රේණිගත කිරීමේ සේවාවන් විසින් වෙනිසියුලාවේ දැක්ම සෘණාත්මක ලෙස සලකනු ලැබීය. 2018 සඳහා සියයට 1,000,000 ක උද්ධමන අනුපාතයක් පුරෝකථනය කරන ලද අතර, වෙනිසියුලාව 1923 දී ජර්මනියේ හෝ 2000 ගණන්වල අගභාගයේදී සිම්බාබ්වේහි පැවති තත්වයට සමාන තත්වයකට පත් කරයි.
සංචාරක ව්යාපාරය
මෑත දශක කිහිපය තුළ සංචාරක ව්යාපාරය සැලකිය යුතු ලෙස වර්ධනය වී ඇත, විශේෂයෙන් එහි වාසිදායක භූගෝලීය පිහිටීම, විවිධ භූ දර්ශන, ශාක හා වනජීවීන්ගේ පොහොසත්කම, සංස්කෘතිය සහ නිවර්තන දේශගුණය නිසා.
මාගරිටා දූපත ඉහළම සංචාරක ගමනාන්තවලින් එකකි. එය නවීන යටිතල පහසුකම් සහිත දූපතක් වන අතර, ආන්තික ක්රීඩා සඳහා සුදුසු වෙරළ තීරයන්ගෙන් මායිම් වී ඇති අතර, විශාල සංස්කෘතික වටිනාකමක් ඇති මාලිගා, බලකොටු සහ පල්ලි වලින් සමන්විත වේ.
ලොස් රොක්ස් දූපත් සමූහය රටේ ප්රධාන සංචාරක ආකර්ෂණයන්ගෙන් එකක් වන දූපත් සහ යතුරු සමූහයකින් සමන්විත වේ. විදේශීය ස්ඵටිකරූපී වෙරළ තීරයන් සහිත මොරොකෝයි යනු ජාතික වනෝද්යානයක් වන අතර එය ප්රධාන භූමියට ඉතා ආසන්නව කුඩා යතුරු වලින් සෑදී ඇති අතර එය වෙනිසියුලානු කැරිබියන් දූපත් වල විශාලතම සංචාරක ආකර්ෂණයන්ගෙන් එකක් ලෙස වේගයෙන් වර්ධනය වී ඇත.
කැනයිමා ජාතික වනෝද්යානය ගයනා සහ බ්රසීලය සමඟ මායිම දක්වා කිලෝමීටර 30,000 කට වඩා විහිදේ; එහි ප්රමාණය නිසා එය ලෝකයේ හයවන විශාලතම ජාතික වනෝද්යානය ලෙස සැලකේ. එහි බෑවුම් සහිත කඳු බෑවුම් සහ දිය ඇලි (ලෝකයේ උසම දිය ඇල්ල වන ඒන්ජල් දිය ඇල්ල ඇතුළුව, මීටර් 1,002 ක් උස) දර්ශනීය භූ දර්ශන සාදයි.
මෙරිඩා ප්රාන්තය වෙනිසියුලාවේ ප්රධාන සංචාරක මධ්යස්ථානවලින් එකකි. එහි අගනුවර පමණක් නොව, ප්රාන්තය පුරා පුළුල් හෝටල් ජාලයක් ඇත. මෙරිඩා නගරයේ සිටම ලොව දිගම සහ උසම කේබල් කාරය වන අතර එය මීටර් 4,765 ක පිකෝ එස්පෙජෝ වෙත ළඟා වේ.
ඛනිජ තෙල් හිඟය
හියුගෝ චාවේස් රජයේ ආර්ථික ප්රතිපත්තිය තුළ මිල පාලනයන් සහ අනෙකුත් ප්රතිපත්ති ක්රියාත්මක කිරීමෙන් පසුව වෙනිසියුලාවේ හිඟයන් බහුලව දක්නට ලැබේ. නිකොලස් මධුරෝ රජයේ ආර්ථික ප්රතිපත්තිය යටතේ, මිල පාලනයන් සහිත ආනයනකරුවන්ගෙන් එක්සත් ජනපද ඩොලර් රඳවා ගැනීමේ වෙනිසියුලානු රජයේ ප්රතිපත්තිය හේතුවෙන් විශාල හිඟයක් ඇති විය.
කිරි, විවිධ වර්ගයේ මස්, කෝපි, සහල්, තෙල්, පිටි, බටර් සහ වැසිකිළි කඩදාසි, පුද්ගලික සනීපාරක්ෂක නිෂ්පාදන සහ ඖෂධ වැනි මූලික අවශ්යතා ඇතුළු අනෙකුත් භාණ්ඩ වැනි නියාමනය කරන ලද නිෂ්පාදනවල හිඟයන් ඇති වේ. හිඟයේ ප්රතිඵලයක් ලෙස, වෙනිසියුලානු ජාතිකයින්ට ආහාර සෙවීමට, පැය ගණනක් පෝලිම්වල රැඳී සිටීමට සහ සමහර විට ඇතැම් නිෂ්පාදන නොමැතිව කිරීමට සිදුවේ.
සැලසුම් කිරීම සහ නඩත්තු කිරීමේ ඌනතාවය සමඟ ඒකාබද්ධ වූ නියඟයක් ජල විදුලි හිඟයක් ඇති කර තිබේ. විදුලිබල සැපයුම නොමැතිකමට මුහුණ දීම සඳහා, 2016 අප්රේල් මාසයේදී මදුරෝ රජය විදුලිය විසන්ධි කිරීම් නිවේදනය කළ අතර රජයේ වැඩ සතිය සඳුදා සහ අඟහරුවාදා දක්වා පමණක් අඩු කළේය. බහු-විශ්ව විද්යාල අධ්යයනයකින් හෙළි වූයේ, 2016 දී පමණක්, වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් 75% ක් පමණ කුසගින්න නිසා බර අඩු කර ගත් බවත්, ආහාර නොමැතිකම නිසා සාමාන්යයෙන් කිලෝග්රෑම් 8.6 ක් (රාත්තල් 19) පමණ අඩු වූ බවත්ය. 2017 මාර්තු මාසයේදී, වෙනිසියුලාවේ සමහර කලාපවල පෙට්රල් හිඟයක් ඇති වීමට පටන් ගත්තේය.
ඛනිජ තෙල් සහ වෙනත් සම්පත්
වෙනිසියුලාවේ විශාලතම තෙල් සංචිත ඇති අතර, ලෝකයේ අටවන විශාලතම ස්වාභාවික වායු සංචිත ඇත. පෙර වසර හා සසඳන විට 2010 දී තවත් 40.4% ක බොරතෙල් සංචිතයක් ඔප්පු වූ අතර, වෙනිසියුලාවට මෙම වර්ගයේ විශාලතම සංචිත ඇති රට ලෙස සෞදි අරාබිය අභිබවා යාමට ඉඩ සැලසීය. රටේ ප්රධාන ඛනිජ තෙල් නිධි මාරකයිබෝ විල වටා සහ පහළින්, වෙනිසියුලා බොක්ක (දෙකම සුලියාහි) සහ රටේ විශාලතම සංචිතය පිහිටා ඇති ඔරිනෝකෝ ගංගා ද්රෝණියේ (නැගෙනහිර වෙනිසියුලාව) පිහිටා ඇත. විශාලතම සාම්ප්රදායික තෙල් සංචිත සහ බටහිර අර්ධගෝලයේ දෙවන විශාලතම ස්වාභාවික වායු සංචිත වලට අමතරව, වෙනිසියුලාවේ සාම්ප්රදායික නොවන තෙල් නිධි (අතිරේක බර බොරතෙල්, බිටුමන් සහ තාර වැලි) ලෝකයේ සාම්ප්රදායික තෙල් සංචිතවලට ආසන්න වශයෙන් සමාන වේ. වෙනිසියුලාවේ විදුලිබල අංශය ප්රධාන වශයෙන් ජල විදුලිය මත යැපෙන ස්වල්ප දෙනාගෙන් එකක් වන අතර එයට ලෝකයේ විශාලතම එකක් වන ගුරි වේල්ල ද ඇතුළත් වේ.
20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, එක්සත් ජනපද තෙල් සමාගම් වෙනිසියුලාව සමඟ දැඩි ලෙස සම්බන්ධ වූ අතර, මුලින් සහන මිලදී ගැනීමට පමණක් උනන්දු විය. 1943 දී නව රජයක් රජය සහ තෙල් කර්මාන්තය අතර ලාභයේ 50/50 බෙදීමක් හඳුන්වා දුන්නේය. 1960 දී, අලුතින් ස්ථාපනය කරන ලද ප්රජාතන්ත්රවාදී රජයක් සමඟ, හයිඩ්රොකාබන් අමාත්ය ජුවාන් පැබ්ලෝ පෙරෙස් ඇල්ෆොන්සෝ තෙල් මිලට සහාය වීම අරමුණු කරගත් තෙල් නිපදවන රටවල එකමුතුව වන ඔපෙක් නිර්මාණය කිරීමට නායකත්වය දුන්නේය.
1973 දී, වෙනිසියුලාව 1976 ජනවාරි 1 වන දින සිට බලපැවැත්වෙන පරිදි තම තෙල් කර්මාන්තය ජනසතු කිරීමට ඡන්දය දුන් අතර, පෙට්රොලියෝස් ද වෙනිසියුලාව (PDVSA) භාරගෙන හිමිකාර සමාගම් ගණනාවක් පාලනය කළේය; පසු වසරවලදී, වෙනිසියුලාව එක්සත් ජනපදයේ සහ යුරෝපයේ විශාල පිරිපහදු සහ අලෙවිකරණ පද්ධතියක් ගොඩනඟා ගත්තේය. 1990 ගණන්වලදී PDVSA රජයෙන් වඩාත් ස්වාධීන වූ අතර විදේශ ආයෝජන සඳහා ආරාධනා කරන ලද විවරයක් (විවෘත කිරීම) මෙහෙයවීය. හියුගෝ චාවේස් යටතේ 2001 නීතියක් විදේශ ආයෝජන සඳහා සීමාවන් පනවා ඇත. 2002 දෙසැම්බර් - 2003 පෙබරවාරි ජාතික වැඩ වර්ජනයේදී PDVSA ප්රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. වැඩ වර්ජනයේ ප්රතිඵලයක් ලෙස, සමාගමේ ශ්රම බලකායෙන් 40% ක් පමණ (සේවකයින් 18,000 ක් පමණ) සේවයෙන් පහ කරන ලදී.
යටිතල පහසුකම්
ප්රවාහන
වෙනිසියුලාව ලෝකයට සම්බන්ධ වන්නේ ප්රධාන වශයෙන් ගුවන් මාර්ගයෙනි (වෙනිසියුලාවේ ගුවන්තොටුපළවලට කැරකස් අසල මයිකෙටියා හි සිමන් බොලිවර් ජාත්යන්තර ගුවන්තොටුපළ සහ මරකයිබෝ අසල ලා චිනිටා ජාත්යන්තර ගුවන්තොටුපළ ඇතුළත් වේ) සහ මුහුද (ලා ගුයිරා, මරකයිබෝ සහ පුවර්ටෝ කැබෙලෝ හි ප්රධාන වරායන් සමඟ). දකුණු හා නැගෙනහිරින් ඇමසන් වැසි වනාන්තර කලාපයේ සීමිත හරස් මාර්ග ප්රවාහනයක් ඇත; බටහිරින්, කොලොම්බියාව සමඟ බෙදාගත් කිලෝමීටර 2,213 (සැතපුම් 1,375) ට වැඩි කඳුකර මායිමක් ඇත. ඔරිනෝකෝ ගඟ කිලෝමීටර 400 (සැතපුම් 250) දක්වා සාගර යාත්රා මගින් යාත්රා කළ හැකි අතර ප්රධාන කාර්මික නගරයක් වන සියුඩාඩ් ගුවානා අත්ලාන්තික් සාගරයට සම්බන්ධ කරයි.
වෙනිසියුලාව සීමිත ජාතික දුම්රිය පද්ධතියක් ඇති අතර, එයට අනෙකුත් රටවලට ක්රියාකාරී දුම්රිය සම්බන්ධතා නොමැත. හියුගෝ චාවේස්ගේ රජය එය පුළුල් කිරීම සඳහා ආයෝජනය කිරීමට උත්සාහ කළ නමුත් වෙනිසියුලාව ඩොලර් බිලියන 7.5 ගෙවීමට නොහැකි වීම සහ චීන දුම්රිය මාර්ගයට ඩොලර් මිලියන 500 කට ආසන්න මුදලක් ගෙවීමට ඇති බැවින් වෙනිසියුලාවේ දුම්රිය ව්යාපෘතිය අත්හිටුවා ඇත. ප්රධාන නගර කිහිපයක මෙට්රෝ පද්ධති තිබේ; කැරකස් මෙට්රෝ 1983 සිට ක්රියාත්මක වේ. මාරකයිබෝ මෙට්රෝ සහ වැලෙන්සියා මෙට්රෝ මෑතකදී විවෘත කරන ලදී. වෙනිසියුලාව කිලෝමීටර 100,000 කට ආසන්න මාර්ග ජාලයක් ඇති අතර එමඟින් රට ලෝකයේ 45 වන ස්ථානයේ සිටී; මාර්ගවලින් තුනෙන් එකක් පමණ තාර දමා ඇත.
උපයෝගිතා
වෙනිසියුලාවේ විදුලිබල අංශය ජල විදුලිය මත දැඩි ලෙස රඳා පවතින අතර, 2021 දී රටේ විදුලි උත්පාදනයෙන් 64% ක් මෙම බලශක්ති ප්රභවයෙන් නිෂ්පාදනය කෙරේ.
ජන විකාශනය
ලතින් ඇමරිකාවේ වඩාත්ම නාගරීකරණය වූ රටවල් අතර වෙනිසියුලාව ද වේ. ජනගහනයෙන් 93% ක් පමණ උතුරු වෙනිසියුලාවේ නාගරික ප්රදේශවල ජීවත් වෙති, විශේෂයෙන් විශාලතම නගරය වන කැරකස් අගනුවර; 73% ක් වෙරළ තීරයේ සිට කිලෝමීටර 100 (සැතපුම් 62) ට වඩා අඩු දුරකින් ජීවත් වෙති. වෙනිසියුලාවේ භූමි ප්රමාණයෙන් අඩක් පමණ ඔරිනෝකෝට දකුණින් පිහිටා තිබුණද, වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් 5% ක් පමණක් එහි වාසය කරති. ඔරිනෝකෝට දකුණින් පිහිටි විශාලතම සහ වැදගත්ම නගරය සියුඩාඩ් ගුවායානා වන අතර එය හයවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත නගරයයි. අනෙකුත් ප්රධාන නගර අතර බාර්කිසිමෙටෝ, වැලෙන්සියා, මරකේ, මරකයිබෝ, බාර්සිලෝනා-පුවර්ටෝ ලා කෲස්, මෙරිඩා සහ සැන් ක්රිස්ටෝබල් ඇතුළත් වේ.
2022 ලෝක ජනගහන අපේක්ෂා සංශෝධනයට අනුව 2021 දී මුළු ජනගහනය 28,199,867 ක් විය. වෙනිසියුලාවේ මධ්යම විශ්ව විද්යාලයේ සමාජ විද්යාඥයින් විසින් 2014 දී කරන ලද අධ්යයනයකින් හෙළි වූයේ වෙනිසියුලානු ජාතිකයින් මිලියන 1.5 කට වඩා හෝ රටේ ජනගහනයෙන් 4% සිට 6% දක්වා ප්රමාණයක් 1999 සිට වෙනිසියුලාව හැර ගොස් ඇති බවයි.
ජනවාර්ගිකත්වය
- මිශ්ර (51.6%)
- සුදු (43.6%)
- කළු (3.6%)
- අනෙකුත් (1.2%)
වෙනිසියුලාවේ ජනතාව විවිධ මුතුන් මිත්තන්ගෙන් පැවත එන්නන්. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් පාර්ඩෝ හෙවත් මිශ්ර වාර්ගික පරම්පරාවට අයත් බව ගණන් බලා ඇත. වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් ඔවුන්ගේ සිරිත් විරිත් සහ මුතුන් මිත්තන් අනුව තමන්ව හඳුනා ගැනීමට ඉල්ලා සිටි 2011 සංගණනයේදී, පාර්ඩෝ යන පදය පිළිතුරු වලින් බැහැර කරන ලදී. බහුතරය මොරෙනෝ හෝ සුදු යැයි කියා සිටියහ - පිළිවෙලින් 51.6% සහ 43.6%. ජනගහනයෙන් අඩකට වඩා තරමක් වැඩි පිරිසක් මොරෙනෝ යැයි කියා සිටියහ, මෙම අවස්ථාවේදී ඉබෙරෝ-ඇමරිකාව පුරා භාවිතා වන යෙදුමක් වන අතර එහි තේරුම "අඳුරු සමක්" හෝ "දුඹුරු සමක්" යන්නයි, එය සැහැල්ලු සමක් තිබීමට ප්රතිවිරුද්ධව ය.
වෙනිසියුලාවේ ජනවාර්ගික සුළුතරයන් ප්රධාන වශයෙන් අප්රිකානු හෝ ආදිවාසී ජනයාගෙන් පැවත එන කණ්ඩායම් වලින් සමන්විත වේ; 2.8% ක් තමන් "කළු" ලෙසත් 0.7% ක් ඇෆ්රොඩෙසෙන්ඩියන්ට් (ඇෆ්රො-පරම්පරාව) ලෙසත් හඳුනා ගත්හ, 2.6% ක් ආදිවාසී ජනයාට අයත් යැයි කියා ගත් අතර 1.2% ක් "වෙනත් ජාතීන්" ලෙස පිළිතුරු දුන්හ.
ආදිවාසී ජනතාව අතර, 58% ක් වයියු, 7% වරාඕ, 5% කරීනා, 4% පෙමෝන්, 3% පියාරෝවා, 3% ජිවි, 3% අනු, 3% කුමනාගෝටෝ, 2% යුක්පා, 2% චයිමා සහ 1% යනොමාමි විය; ඉතිරි 9% අනෙකුත් ආදිවාසී ජාතීන්ගෙන් සමන්විත විය.
2008 දී බ්රසීලියා විශ්ව විද්යාලය විසින් සිදු කරන ලද ස්වයංක්රීය DNA අධ්යයනයකට අනුව, වෙනිසියුලාවේ ජනගහනයේ සංයුතිය යුරෝපීයයන් 60.60% ක්, ආදිවාසීහු 23% ක් සහ අප්රිකානුවන් 16.30% ක් වේ.
යටත් විජිත සමයේ සහ දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව, වෙනිසියුලාවට පැමිණි යුරෝපීය සංක්රමණිකයින්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් කැනරි දූපත් සහ ස්පාඤ්ඤයෙන් පැමිණි අතර ගැලීසියානුවන් සහ ඇස්ටූරියානුවන් සැලකිය යුතු ප්රමාණයක් සිටියහ. ස්පාඤ්ඤයෙන් පැමිණි මෙම සංක්රමණිකයන් වෙනිසියුලාවේ ආහාර සහ සිරිත් විරිත් කෙරෙහි සැලකිය යුතු සංස්කෘතික බලපෑමක් ඇති කළහ. වෙනිසියුලාව කෙරෙහි ඇති මෙම බලපෑම් ජාතිය කැනරි දූපත් වල 8 වන දූපත ලෙස හැඳින්වීමට හේතු වී තිබේ. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේ තෙල් සූරාකෑම ආරම්භ වීමත් සමඟ, එක්සත් ජනපදයේ සමාගම් වෙනිසියුලාවේ මෙහෙයුම් ආරම්භ කිරීමට පටන් ගත් අතර, ඔවුන් සමඟ එක්සත් ජනපද පුරවැසියන් ද රැගෙන ආහ. පසුව, යුද්ධය අතරතුර සහ පසුව, යුරෝපයේ, මැද පෙරදිග සහ චීනයේ අනෙකුත් ප්රදේශවලින් සංක්රමණිකයන්ගේ නව රැළි ආරම්භ විය; බොහෝ දෙනෙකුට රජය විසින් ස්ථාපිත කරන ලද සංක්රමණ වැඩසටහන් සහ ලිහිල් සංක්රමණ ප්රතිපත්ති මගින් දිරිමත් කරන ලදී. 20 වන සියවසේදී, ලතින් ඇමරිකාවේ සෙසු ප්රදේශ සමඟ වෙනිසියුලාවට යුරෝපයෙන් මිලියන ගණනක් සංක්රමණිකයන් ලැබුණි. යුද්ධයෙන් පසු දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු මෙය විශේෂයෙන් සත්ය විය, යුද්ධයෙන් පීඩා විඳි යුරෝපයේ ප්රතිඵලයක් ලෙසය. 1970 ගණන්වලදී, තෙල් අපනයන උත්පාතයක් අත්විඳිමින් සිටියදී, වෙනිසියුලාවට ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ ඩොමිනිකන් ජනරජයෙන් මිලියන ගණනක් සංක්රමණිකයන් ලැබුණි. මෙම සංක්රමණික ප්රවාහය වැටුප් පහත හෙලන බවට ඇති විශ්වාසය නිසා, සමහර වෙනිසියුලානු ජාතිකයන් යුරෝපීය සංක්රමණිකයන්ට විරුද්ධ විය. කෙසේ වෙතත්, වෙනිසියුලානු රජය ඉංජිනේරුවන්ගේ අවශ්යතාවය සපුරාලීම සඳහා නැගෙනහිර යුරෝපයෙන් සංක්රමණිකයන් ක්රියාකාරීව බඳවා ගනිමින් සිටියේය. 21 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී මිලියන ගණනක් කොලොම්බියානුවන් මෙන්ම මැද පෙරදිග සහ හයිටි ජනගහනය වෙනිසියුලාවට සංක්රමණය වීම දිගටම කරගෙන යනු ඇත.
එක්සත් ජනපද සරණාගතයින් සහ සංක්රමණිකයින් සඳහා වූ කමිටුව විසින් ප්රකාශයට පත් කරන ලද 2008 ලෝක සරණාගත සමීක්ෂණයට අනුව, වෙනිසියුලාව 2007 දී කොලොම්බියාවෙන් පැමිණි සරණාගතයින් සහ සරණාගතයින් 252,200 ක් වූ අතර 2007 දී නව සරණාගතයින් 10,600 ක් වෙනිසියුලාවට ඇතුළු විය. නීතිවිරෝධී සංක්රමණිකයන් 500,000 ත් මිලියනයත් අතර සංඛ්යාවක් රට තුළ ජීවත් වන බවට ගණන් බලා ඇත.
රටේ මුළු ආදිවාසී ජනගහනය 500,000 ක් (මුළු ජනගහනයෙන් 2.8%) ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර එය ආදිවාසී ජනතාව 40 ක් අතර බෙදා හරිනු ලැබේ. වෙනිසියුලාවේ ජීවත් වන ස්පර්ශ නොකළ ගෝත්ර තුනක් ඇත. ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව රටේ බහු-වාර්ගික, බහු-සංස්කෘතික සහ බහුභාෂා ස්වභාවය පිළිගන්නා අතර ආදිවාසී ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් සඳහා කැප වූ පරිච්ඡේදයක් ඇතුළත් වන අතර එමඟින් 1999 දී ජාතික හා ප්රාදේශීය මට්ටමින් ඔවුන්ගේ දේශපාලන ඇතුළත් කිරීම සඳහා අවකාශයන් විවෘත විය. බොහෝ ආදිවාසී ජනතාව බ්රසීලය, ගයනාව සහ කොලොම්බියාව සමඟ වෙනිසියුලාවේ දේශසීමා දිගේ ප්රාන්ත අටක සංකේන්ද්රණය වී ඇති අතර බහුතර කණ්ඩායම් වන්නේ බටහිරින් වායූ, නැගෙනහිරින් වරාඕ, දකුණේ ස්ථාපිත යනෝමාමි සහ බොහෝ දුරට වෙනිසියුලාවේ ගිනිකොන දෙසින් පිහිටි පෙමොන් ය.
භාෂා
බොහෝ පදිංචිකරුවන් ඒකභාෂා ස්පාඤ්ඤ කතා කරන්නන් වුවද, වෙනිසියුලාවේ බොහෝ භාෂා කතා කරයි. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට අමතරව, ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව මගින් වායු, වරාඕ, පෙමන් සහ තවත් බොහෝ දේ ඇතුළුව ආදිවාසී භාෂා තිහකට වඩා පිළිගනී. බොහෝ දුරට කථිකයන් ස්වල්පයක් සිටින අතර - මුළු ජනගහනයෙන් 1% කටත් වඩා අඩුය. වායු යනු වැඩිපුරම කතා කරන ස්වදේශික භාෂාව වන අතර කථිකයන් 170,000 ක් සිටිති.
ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට අමතරව සංක්රමණිකයන් තමන්ගේම භාෂා කතා කරයි. චීන (400,000), පෘතුගීසි (254,000), සහ ඉතාලි (200,000) යනු ස්පාඤ්ඤ නිල භාෂාවෙන් පසු වෙනිසියුලාවේ වැඩිපුරම කතා කරන භාෂා වේ. ඉස්ලා ඩි මාගරිටා, මරකයිබෝ, පුන්ටෝ ෆිජෝ, පුවර්ටෝ ලා කෲස්, එල් ටිග්රේ, මරකේ සහ කැරකස් හි ලෙබනන් සහ සිරියානු ජනපද විසින් අරාබි භාෂාව කතා කරයි. සැන්ටා එලේනා ඩි උයිරේන්හි පෘතුගීසි ප්රජාව විසින් පමණක් නොව, බ්රසීලයට ආසන්නව පිහිටා ඇති නිසා ජනගහනයෙන් බොහෝ දෙනෙකු විසින් ද පෘතුගීසි භාෂාව කතා කරනු ලැබේ. ජර්මානු ප්රජාව ඔවුන්ගේ මව් භාෂාව කතා කරන අතර, කොලෝනියා ටෝවර්හි ජනතාව බොහෝ දුරට ඇලෙමන් කොලනියෝරෝ ලෙස හඳුන්වන ජර්මානු භාෂාවේ ඇලමනික් උපභාෂාව කතා කරති.
ඉංග්රීසි යනු ඉල්ලුමේ බහුලව භාවිතා වන විදේශීය භාෂාව වන අතර එය විදේශීය සමාගම් විසින් තෙල් ගවේෂණය කිරීමේ ප්රතිඵලයක් ලෙස බොහෝ වෘත්තිකයන්, ශාස්ත්රඥයින් සහ ඉහළ සහ මධ්යම පන්තික සාමාජිකයින් විසින් කතා කරනු ලැබේ, ඊට අමතරව එය පොදු භාෂාවක් ලෙස පිළිගැනීමට ලක් වේ. සංස්කෘතික වශයෙන්, එල් කැලාඕ වැනි දකුණු නගරවල ඉංග්රීසි බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර, ස්වදේශීය ඉංග්රීසි කතා කරන (ඉංග්රීසි-ක්රියෝල් කතා කරන) බලපෑම කලාපයේ ජන සහ කැලිප්සෝ ගීතවල දක්නට ලැබේ. නැගෙනහිර-කැරිබියානු ඉංග්රීසි පාදක ක්රියෝල් වල විවිධ උපභාෂා ට්රිනිඩෑඩියානු සහ අනෙකුත් බ්රිතාන්ය බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් සංක්රමණිකයන් විසින් වෙනිසියුලාවට ගෙන එන ලදී, ඒවා සාමූහිකව වෙනිසියුලා ඉංග්රීසි ක්රියෝල් ලෙස හැඳින්වේ. ඇන්ටිලියන් ක්රියෝල් විවිධත්වයක් එල් කැලාඕ සහ පරියා හි කුඩා ප්රජාවක් විසින් කතා කරනු ලැබේ. ඉතාලි භාෂා ඉගැන්වීම පෞද්ගලික වෙනිසියුලානු පාසල් සහ ආයතන මගින් සිදු කෙරේ. රටේ විශාල ප්රජාවන් විසින් කතා කරන අනෙකුත් භාෂා වන්නේ බාස්ක් සහ ගැලීසියානු ය.
ආගම
- කතෝලික (71%)
- ප්රොතෙස්තන්ත (17%)
- ආගමක් නැත (7%)
- වෙනත් ආගමක් (3%)
- පිළිතුරක් නැත (1%)
2011 මත විමසුමකට අනුව, ජනගහනයෙන් 88% ක් ක්රිස්තියානි, ප්රධාන වශයෙන් රෝමානු කතෝලික (71%), සහ ඉතිරි 17% රෙපරමාදු, ප්රධාන වශයෙන් එවැන්ජලිකල් (ලතින් ඇමරිකාවේ රෙපරමාදු භක්තිකයන් සාමාන්යයෙන් "එවැන්ජලිකෝස්" ලෙස හැඳින්වේ). වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් 8% ක් ආගමික නොවන අය වෙති. ජනගහනයෙන් 3% ක් පමණ වෙනත් ආගමක් අනුගමනය කරති (මෙම පුද්ගලයින්ගෙන් 1% ක් සැන්ටේරියා අනුගමනය කරති).
කුඩා නමුත් බලගතු මුස්ලිම්, ඩෲස්, බෞද්ධ සහ යුදෙව් ප්රජාවන් ඇත. 100,000 කට අධික මුස්ලිම් ප්රජාවක් නුවෙවා එස්පාර්ටා ප්රාන්තයේ, පුන්ටෝ ෆිජෝ සහ කැරකස් ප්රදේශයේ ජීවත් වන ලෙබනන් සහ සිරියානු සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයින් අතර සංකේන්ද්රණය වී ඇත. වෙනිසියුලාව මැද පෙරදිගින් පිටත විශාලතම ඩෲස් ප්රජාවන්ගේ නිවහන වන අතර, ඩෲස් ප්රජාව 60,000 ක් පමණ වන බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර, ලෙබනන් සහ සිරියානු සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයින් අතර සංකේන්ද්රණය වී ඇත. බුද්ධාගම 52,000 කට අධික පිරිසක් විසින් අනුගමනය කරනු ලැබේ. බෞද්ධ ප්රජාව ප්රධාන වශයෙන් චීන, ජපන් සහ කොරියානු ජනතාවගෙන් සමන්විත වේ.
වෙනිසියුලාවේ ආර්ථික පීඩනය සහ යුදෙව් විරෝධී වාදය ඉහළ යාම හේතුවෙන් මෑත වසරවලදී යුදෙව් ප්රජාව හැකිලී ඇත, 1999 දී ජනගහනය 22,000 සිට 2015 දී 7,000 ට වඩා අඩු වීමත් සමඟ
සෞඛ්ය
වෙනිසියුලාවේ ජාතික විශ්වීය සෞඛ්ය සේවා පද්ධතියක් ඇත. වත්මන් රජය මිෂන් බැරියෝ ඇඩෙන්ට්රෝ ලෙස හඳුන්වන සෞඛ්ය සේවා සඳහා ප්රවේශය පුළුල් කිරීම සඳහා වැඩසටහනක් නිර්මාණය කර ඇත, එහි කාර්යක්ෂමතාව සහ සේවා කොන්දේසි විවේචනයට ලක්ව ඇත. 2014 දෙසැම්බර් වන විට වෙනිසියුලාවේ බැරියෝ ඇඩෙන්ට්රෝ ආයතනවලින් 80% ක් පමණ අතහැර දමා ඇත.
2014 සඳහා වෙනිසියුලාවේ ළදරු මරණ සංඛ්යාව උපත් 1,000 කට මරණ 19 ක් වූ අතර එය දකුණු ඇමරිකානු සාමාන්යයට වඩා අඩුය (සංසන්දනය කිරීමට: එක්සත් ජනපද අගය 2013 දී උපත් 1,000 කට මරණ 6 ක් විය). ළමා මන්දපෝෂණය 17% ක් විය. ඩෙල්ටා අමකුරෝ සහ ඇමසෝනාස් රටේ ඉහළම අනුපාත තිබුණි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට අනුව, වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් 32% කට ප්රමාණවත් සනීපාරක්ෂාව නොමැති අතර, ප්රධාන වශයෙන් ග්රාමීය ප්රදේශවල ජීවත් වන අයයි. ඩිප්තෙරියා, වසංගතය, මැලේරියාව, ටයිපොයිඩ් උණ, කහ උණ, කොලරාව, හෙපටයිටිස් A, හෙපටයිටිස් B සහ හෙපටයිටිස් D වැනි රෝග රට තුළ දක්නට ලැබුණි. වැඩිහිටි ජනගහනයෙන් ආසන්න වශයෙන් 30% ක් තුළ තරබාරුකම බහුලව දක්නට ලැබුණි.
වෙනිසියුලාවේ මුළු අපජල පවිත්රාගාර 150 ක් තිබුණි; ජනගහනයෙන් 13% කට පානීය ජලය සඳහා ප්රවේශය නොතිබුණි, නමුත් මෙම සංඛ්යාව පහත වැටෙමින් තිබුණි.
ජනාධිපති මධුරෝගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ නිරීක්ෂණය වූ ආර්ථික අර්බුදය අතරතුර, වෛද්ය වෘත්තිකයන්ට රෝගීන්ට යල් පැන ගිය ප්රතිකාර සිදු කිරීමට බල කෙරුනි.
අධ්යාපනය
2008 දී, වැඩිහිටි ජනගහනයෙන් 95.2% ක් සාක්ෂරතාවයෙන් යුක්ත විය. ශුද්ධ ප්රාථමික පාසල් ඇතුළත් වීමේ අනුපාතය 91% ක් වූ අතර ශුද්ධ ද්විතීයික පාසල් ඇතුළත් වීමේ අනුපාතය 2005 දී 63% ක් විය. වෙනිසියුලාවේ විශ්ව විද්යාල ගණනාවක් ඇති අතර, ඒවායින් වඩාත්ම කීර්තිමත් වන්නේ 1721 දී ආරම්භ කරන ලද වෙනිසියුලාවේ මධ්යම විශ්ව විද්යාලය, සුලියා විශ්ව විද්යාලය, ඇන්ඩීස් විශ්ව විද්යාලය, සයිමන් බොලිවර් විශ්ව විද්යාලය සහ නැගෙනහිර විශ්ව විද්යාලයයි.
වර්තමානයේ, රටේ අර්බුදකාරී ආර්ථිකය සහ අධික අපරාධ අනුපාතය හේතුවෙන් බොහෝ වෙනිසියුලානු උපාධිධාරීන් විදේශයන්හි අනාගතයක් සොයති. බොලිවේරියානු විප්ලවයේ ආරම්භයේ සිට වෙනිසියුලානු විද්යාල උපාධිධාරීන් මිලියන 1.35 කට වඩා රට හැර ගොස් ඇත. වෙනිසියුලානු ජාතිකයන්ගෙන් 12% කට ආසන්න ප්රමාණයක් විදේශයන්හි ජීවත් වන අතර අයර්ලන්තය සිසුන් සඳහා ජනප්රිය ගමනාන්තයක් බවට පත්ව ඇති බව විශ්වාස කෙරේ. වෙනිසියුලානු භෞතික, ගණිත හා ස්වාභාවික විද්යා ඇකඩමියේ සභාපති ක්ලෝඩියෝ බිෆානෝට අනුව, සියලුම වෛද්ය උපාධිධාරීන්ගෙන් අඩකට වඩා 2013 දී වෙනිසියුලාව හැර ගොස් තිබුණි.
2018 වන විට, වෙනිසියුලානු දරුවන්ගෙන් අඩකට වඩා පාසල් හැර ගොස් ඇති අතර, සිසුන්ගෙන් 58% ක් රට පුරා පාසල් හැර යන අතර මායිම් රටවල් අසල ප්රදේශවල ඔවුන්ගේ සිසුන්ගෙන් 80% කට වඩා පිටව ගොස් ඇත. රට පුරා, පාසල්වලින් 93% ක් පමණ ක්රියාත්මක වීමට අවම අවශ්යතා සපුරා නොමැති අතර 77% කට ආහාර, ජලය හෝ විදුලිය වැනි උපයෝගිතා නොමැත.
සංස්කෘතිය
වෙනිසියුලාවේ සංස්කෘතිය ප්රධාන කණ්ඩායම් තුනකින් සමන්විත ද්රවාංකයකි: ආදිවාසී වෙනිසියුලානුවන්, අප්රිකානුවන් සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්.
අප්රිකානුවන් බොහෝ සංගීත බලපෑම් ගෙන ආහ, විශේෂයෙන් බෙරය හඳුන්වාදීම. යටත් විජිතකරණ ක්රියාවලිය සහ එය නිර්මාණය කළ සමාජ ආර්ථික ව්යුහය හේතුවෙන් ස්පාඤ්ඤ බලපෑම ප්රමුඛ වේ. රටේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, සංගීතය, ආගම සහ භාෂාව තුළ ස්පාඤ්ඤ බලපෑම් දැකිය හැකිය.
19 වන සියවසේදී, විශේෂයෙන් ප්රංශයෙන් පැමිණි ඉන්දියානු සහ යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති සංක්රමණ ප්රවාහයන්ගෙන් වෙනිසියුලාව පොහොසත් විය. මෑතකදී, එක්සත් ජනපදය, ස්පාඤ්ඤය, ඉතාලිය සහ පෘතුගාලයෙන් පැමිණි සංක්රමණ දැනටමත් සංකීර්ණ සංස්කෘතික මොසෙයික් පොහොසත් කර ඇත.
ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය
කාලෝස් රාවුල් විලන්නුවේවා නූතන යුගයේ වැදගත්ම වෙනිසියුලානු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා විය; ඔහු වෙනිසියුලාවේ මධ්යම විශ්ව විද්යාලය (ලෝක උරුම අඩවියක්) සහ එහි අවුලා මැග්නා නිර්මාණය කළේය. අනෙකුත් කැපී පෙනෙන ගෘහ නිර්මාණ කෘති අතරට කැපිටොලියෝ, බැරල්ට් රඟහල, තෙරේසා කැරෙනෝ සංස්කෘතික සංකීර්ණය සහ ජෙනරාල් රෆායෙල් උර්ඩනෙටා පාලම ඇතුළත් වේ. වෙනිසියුලාවේ, ප්රාග් ඓතිහාසික මිනිසා ක්රි.පූ. 1000 සිට ක්රි.ව. 15 වන සියවස දක්වා "නව-ඉන්දියානු" ලෙස හැඳින්වෙන කාල පරිච්ඡේදයේදී ප්රයෝජනවත් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය ගොඩනැගීමට පටන් ගත්තේය. නව-ඉන්දියානු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය කෘෂිකාර්මික ටෙරස් සහ මින්ටෝයිස් ලෙස හඳුන්වන ගල් වලින් ආවරණය කර ඇති සුරක්ෂිතාගාර වැනි ආරම්භක ඉදිකිරීම් වලින් සමන්විත වූ අතර ඒවා කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන ගබඩා කිරීම සඳහා සොහොන් සහ සිලෝස් ලෙස භාවිතා කරන ලදී. ඉන්දු-හිස්පැනික් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය ක්රි.ව. 1498 සිට වර්ධනය වීමට පටන් ගන්නා එකකි. වෙනිසියුලානු යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය 16 වන සියවසේ සිට, වෙනිසියුලාව ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්යයේ යැපෙන යටත් විජිතයක් වීමට පටන් ගත් විට, වෙනිසියුලානු නිදහසේ ක්රියාවලිය ආරම්භ වූ 1810 දක්වා ඉදිකර ඇත.
මෙම යුගයේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සමහර නගර හැර, එහි නුවණැති නිහතමානීකම මගින් සංලක්ෂිත වේ. පැහැදිලි කිරීම රටේ සමාජ ආර්ථික තත්වයන් තුළ පවතී. වෙනිසියුලාව යටත් විජිතවාදීන්ට පසුකාලීන කාලයන් සඳහා ස්වභාවධර්මය විසින් තබා ඇති අතිමහත් ධනය එවකට ලබා දුන්නේ නැත. තාක්ෂණික ගැටළු සරල කිරීම, අලංකාර අංග බොහොමයක් අත්හැරීම සහ මනඃකල්පිත බැරොක් විලාසිතාවේ විවිධ ප්රදර්ශන, මිල අධික ද්රව්ය භාවිතා කිරීමේ නොහැකියාව සහ එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ශිල්පීන් නොමැතිකම, වෙනිසියුලාවේ යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ නිහතමානී නමුත් හොඳින් අර්ථ දක්වා ඇති භෞතික විද්යාවක් ස්ථාපිත කිරීමට දායක විය. යටත් විජිත සමයේදී, ස්පාඤ්ඤ ජයග්රාහකයින් සහ රටේ වෙරළ තීරයේ පිහිටා ඇති පළාත් අත්පත් කර ගැනීම සඳහා වෙනිසියුලානු වෙරළ තීරය දිගේ යාත්රා කළ ම්ලේච්ඡයන් සහ මුහුදු කොල්ලකරුවන් අතර අවසානයේ ගැටුම් ඇති විය.
යටත් විජිත යුගයේ ක්රිස්තියානි දේවාල සෑදී ඇත්තේ සෘජුකෝණාස්රාකාර සැලැස්මකින් සමන්විත, යටත් විජිත යුගයේ ආගමික ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයෙන් සමන්විත ඇල්ෆාර්ජ් වහල ආරුක්කු වලින් වෙන් කරන ලද නේව් තුනකින් සමන්විත පාහේ වෙනස් කළ නොහැකි සැකැස්මකිනි. වෙනිසියුලානු සමාජය මහාද්වීපයේ අනෙකුත් රටවලට සමාන ආගමික ස්මාරක ඉදිකිරීම සඳහා විශාල සම්පත් ප්රමාණයක් කැප කළේය. XVII සියවස 1641 භූමිකම්පාවෙන් විනාශ වූ කතෝලික පල්ලි ප්රතිසංස්කරණය කිරීමකි. 18 වන සියවසේදී, විශේෂයෙන් 1728 සහ 1785 අතර, කොම්පනියා ගුයිපුස්කෝනා ඩි කැරකස් විවෘත කිරීම හේතුවෙන් වෙනිසියුලාව භුක්ති විඳි සමෘද්ධිය, විශේෂයෙන් ආගමික ස්වභාවයක් ඇති නව ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය ගොඩනැගීමෙන් ද පිළිබිඹු විය.
කලාව
වෙනිසියුලානු කලාව මුලින් ආගමික චේතනාවන් විසින් ආධිපත්යය දැරීය. කෙසේ වෙතත්, 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කලාකරුවන් රටේ නිදහස් අරගලයේ ඓතිහාසික හා වීරෝදාර නිරූපණයන් අවධාරණය කිරීමට පටන් ගත්හ. මෙම පියවර මාර්ටින් ටෝවර් වයි ටෝවර් විසින් මෙහෙයවන ලදී. 20 වන සියවසේදී නූතනවාදය අත්පත් කර ගත්තේය. කැපී පෙනෙන වෙනිසියුලානු කලාකරුවන් අතර ආටුරෝ මිචෙලේනා, ක්රිස්ටෝබල් රෝජාස්, ආමන්ඩෝ රෙවරොන්, මැනුවෙල් කබ්රේ; චාලක කලාකරුවන් වන ජේසු සෝටෝ, ගෙගෝ සහ කාලෝස් කෲස්-ඩීස්; සහ මැරිසෝල් සහ යුසෙෆ් මෙර්හි වැනි සමකාලීන කලාකරුවන්.
සාහිත්යය
වෙනිසියුලානු සාහිත්යය ආරම්භ වූයේ බොහෝ දුරට පූර්ව-සාක්ෂරතා ඇති ස්වදේශික සමාජ ස්පාඤ්ඤ ආක්රමණයෙන් පසුවය. එය මුලින් ආධිපත්යය දැරුවේ ස්පාඤ්ඤ බලපෑම් මගිනි. වෙනිසියුලානු නිදහස් සංග්රාමයේ දේශපාලන සාහිත්යයේ නැගීමෙන් පසුව, වෙනිසියුලානු රොමෑන්ටිකවාදය, විශේෂයෙන් ජුවාන් විසෙන්ටේ ගොන්සාලෙස් විසින් ප්රකාශ කරන ලද අතර, කලාපයේ පළමු වැදගත් ප්රභේදය ලෙස ඉස්මතු විය. ප්රධාන වශයෙන් ආඛ්යාන ලිවීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළද, වෙනිසියුලානු සාහිත්යය අන්ද්රෙස් එලෝයි බ්ලැන්කෝ සහ ෆර්මින් ටෝරෝ වැනි කවියන් විසින් දියුණු කරන ලදී.
ප්රධාන ලේඛකයින් සහ නවකතාකරුවන් අතර රොමුලෝ ගැලෙගෝස්, තෙරේසා ඩි ලා පාර්රා, අර්තුරෝ උස්ලර් පීට්රි, ඇඩ්රියානෝ ගොන්සාලෙස් ලියොන්, මිගෙල් ඔටෙරෝ සිල්වා සහ මරියානෝ පිකොන් සලාස් ඇතුළත් වේ. ශ්රේෂ්ඨ කවියෙකු සහ මානවවාදියෙකු වන ඇන්ඩ්රෙස් බෙලෝ ද අධ්යාපනඥයෙකු සහ බුද්ධිමතෙකු විය (ඔහු සයිමන් බොලිවර්ගේ ළමා කාලයේ උපදේශකයෙකු සහ උපදේශකයෙකු ද විය). ලෝරේනෝ වැලනිලා ලාන්ස් සහ හෝසේ ගිල් ෆෝටූල් වැනි තවත් අය වෙනිසියුලානු ධනාත්මකවාදයට දායක වූහ.
සංගීතය
වෙනිසියුලාවේ ස්වදේශීය සංගීත ශෛලීන් අන් සෝලෝ පියුබ්ලෝ සහ සෙරීනාටා ගුවනේසා වැනි කණ්ඩායම් මගින් නිදසුන් වේ. ජාතික සංගීත භාණ්ඩය වන්නේ කුආට්රෝ ය. සාම්ප්රදායික සංගීත ශෛලීන් සහ ගීත ප්රධාන වශයෙන් ලැනොස් ප්රදේශයේ සහ ඒ අවට ඇති වූ අතර, "අල්මා ලැනේරා" (පේද්රෝ එලියාස් ගුටිරෙස් සහ රෆායෙල් බොලිවර් කොරොනාඩෝ විසින්), "ෆ්ලොරෙන්ටිනෝ වයි එල් ඩයබ්ලෝ" (ඇල්බර්ටෝ ආර්වෙලෝ ටොරියල්බා විසින්) "කොන්සියර්ටෝ එන් ලා වියලෝරේ, "කොන්සියර්ටෝ එන් ලා වියන්ලෝරා" වීජෝ" (සිමොන් ඩයස් විසින්).
සුලියන් ගයිටා ද ඉතා ජනප්රිය ප්රභේදයකි, සාමාන්යයෙන් නත්තල් සමයේදී සිදු කෙරේ. ජාතික නර්තනය ජෝරෝපෝ වේ. වෙනිසියුලාව සැමවිටම සංස්කෘතීන්ගේ දෝලනයක් වී ඇති අතර, එහි සංගීත ශෛලීන් සහ නැටුම්වල පොහොසත්කම සහ විවිධත්වය තුළ මෙය දැකිය හැකිය: කැලිප්සෝ, බම්බුකෝ, ෆුලියා, කැන්ටෝස් ඩි පිලාඩෝ ඩි මේස්, කැන්ටෝස් ඩි ලැවැන්ඩරාස්, සෙබුකන් සහ මැරෙමේර්. තෙරේසා කැරෙනෝ ලෝක ප්රසිද්ධ 19 වන සියවසේ පියානෝ වාද්යවරියකි. මෑතකදී, වෙනිසියුලාවෙන් විශිෂ්ට සම්භාව්ය සංගීත සංදර්ශන මතු වී තිබේ. සයිමන් බොලිවර් යෞවන වාද්ය වෘන්දය බොහෝ යුරෝපීය ප්රසංග ශාලා වල විශිෂ්ට ප්රසංග ගණනාවක් පවත්වා ඇත, විශේෂයෙන් 2007 ලන්ඩන් ප්රොම්ස් හිදී, සහ ගෞරව කිහිපයක් ලබා ඇත. වාද්ය වෘන්දය යනු ප්රසිද්ධියේ අරමුදල් සපයන, ස්වේච්ඡා සංගීත අධ්යාපන වැඩසටහනක් වන එල් සිස්ටෙමා හි උච්චතම අවස්ථාවයි, දැන් වෙනත් රටවල අනුකරණය කෙරේ.
21 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, "මොවිඩා ඇකුස්ටිකා උර්බානා" ලෙස හැඳින්වෙන ව්යාපාරයක සංගීතඥයන් ජාතික සම්ප්රදායන් කිහිපයක් බේරා ගැනීමට උත්සාහ කළ අතර, ඔවුන්ගේම මුල් ගීත නිර්මාණය කළ නමුත් සාම්ප්රදායික උපකරණ භාවිතා කළහ. මෙම ව්යාපාරය අනුගමනය කරන සමහර කණ්ඩායම් වන්නේ ටැම්බෝර් උර්බානෝ, ලොස් සින්වර්ගුවෙන්සාස්, C4Trío සහ ඔරොස්කෝ ජෑම් ය.
අප්රිකානු-වෙනිසියුලානු සංගීත සම්ප්රදායන් "කළු ජන සාන්තුවරයන්" වන සැන් ජුවාන් සහ ශාන්ත බෙනඩික්ට් ද මුවර්ගේ උත්සව සමඟ වඩාත් සමීපව සම්බන්ධ වේ. සාන්තුවරයන් ඔවුන්ගේ වාර්ෂික "පැසියෝ" - ප්රජාව හරහා ඇවිදීම - ආරම්භ කරන විට, නිශ්චිත ගීත ඔවුන්ගේ උත්සව සහ පෙරහැරවල විවිධ අවධීන් සමඟ සම්බන්ධ වේ.
ක්රීඩාව
වෙනිසියුලාවේ බේස්බෝල් ක්රීඩාවේ මූලාරම්භය අපැහැදිලි ය, නමුත් 19 වන සියවසේ අග භාගය වන විට මෙම ක්රීඩාව රට තුළ ක්රීඩා කළ බව දන්නා කරුණකි. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ජාතියේ තෙල් කර්මාන්තයේ වැඩ කිරීමට වෙනිසියුලාවට පැමිණි උතුරු ඇමරිකානු සංක්රමණිකයන් වෙනිසියුලාවේ ක්රීඩාව ජනප්රිය කිරීමට උපකාරී විය. 1930 ගණන් වලදී, බේස්බෝල් ක්රීඩාවේ ජනප්රියතාවය රට තුළ අඛණ්ඩව ඉහළ ගිය අතර, එය 1945 දී වෙනිසියුලානු වෘත්තීය බේස්බෝල් ලීගය (LVBP) ආරම්භ වීමට හේතු වූ අතර, ක්රීඩාව ඉක්මනින්ම රටේ ජනප්රියම ක්රීඩාව බවට පත් විය.
රටේ බේස්බෝල් ක්රීඩාවේ ජනප්රියතාවය නිසා වෙනිසියුලාව එහි දකුණු ඇමරිකානු අසල්වැසියන් අතර දුර්ලභත්වයක් බවට පත්වේ - සංගම් පාපන්දු යනු මහාද්වීපයේ ප්රමුඛතම ක්රීඩාවයි. කෙසේ වෙතත්, පාපන්දු මෙන්ම පැසිපන්දු ද වෙනිසියුලාවේ ක්රීඩා කරන වඩාත් ජනප්රිය ක්රීඩා අතර වේ. වෙනිසියුලාව 2012 පැසිපන්දු ලෝක ඔලිම්පික් සුදුසුකම් ලැබීමේ තරඟාවලිය සහ 2013 FIBA පැසිපන්දු ඇමරිකා ශූරතාවලිය සඳහා සත්කාරකත්වය ලබා දුන් අතර එය පොලිඩ්රෝ ඩි කැරකස් හිදී පැවැත්විණි.
දකුණු ඇමරිකාවේ සෙසු ප්රදේශ තරම් වෙනිසියුලාවේ ජනප්රිය නොවූවත්, වෙනිසියුලානු ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම විසින් මෙහෙයවනු ලබන පාපන්දු ද ජනප්රිය වෙමින් පවතී. ලෝක කුසලානය අතරතුර වැඩි අවධානයක් යොමු කිරීම සඳහා ද ක්රීඩාව කැපී පෙනේ. වෙනිසියුලාව සෑම වසර 40 කට වරක් කෝපා ඇමරිකාව පැවැත්වීමට නියමිතය.
වෙනිසියුලාව හිටපු ෆෝමියුලා 1 ධාවකයෙකු වන පාස්ටර් මැල්ඩොනාඩෝගේ නිවහන ද වේ. මැල්ඩොනාඩෝ වෙනිසියුලාවේ ෆෝමියුලා 1 සඳහා පිළිගැනීම වැඩි කර ඇති අතර එමඟින් රට තුළ ක්රීඩාව ජනප්රිය කිරීමට උපකාරී වේ.
2012 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී රූබන් ලිමාර්ඩෝ වැටවල් වලින් රන් පදක්කමක් දිනා ගත්තේය.
ශීත ඍතු ක්රීඩා වලදී, සීසර් බේනා 2008 සිට නෝර්ඩික් ස්කීං හිදී රට නියෝජනය කර ඇති අතර, එය 2009 ඩසල්ඩෝෆ් හි පැවති FIS ක්රොස් කන්ට්රි ස්කී ලෝක කුසලානයකට තරඟ කළ පළමු දකුණු ඇමරිකානු ස්කී ක්රීඩකයා වේ.
සටහන්
- වෙනිසියුලාව බහු මූලාශ්ර මගින් ඒකාධිපති රාජ්යයක් ලෙස විස්තර කර ඇත.
- වෙනිසියුලාව බහු මූලාශ්ර මගින් ඒකාධිපති පාලනයක් ලෙස විස්තර කර ඇත.
- English: /ˌvɛnəˈzweɪlə/ VEN-ə-ZWAY-lə; Latin American Spanish: [beneˈswela] .
- ස්පාඤ්ඤ: República Bolivariana de Venezuela.
යොමු කිරීම්
- "Resultado Básico del XIV Censo Nacional de Población y Vivienda 2011 (Mayo 2014)" (PDF). ine.gov.ve. p. 29. 5 August 2019 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 8 September 2014.
- "National Profiles". 13 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 October 2022.
- Isidoro Losada, Ana María; Bitar Deeb, Rita (January 2022). "Introduction: Authoritarianism and Violence in Venezuela". Bulletin of Latin American Research. 41 (1): 102–104. doi:10.1111/blar.13316. eISSN 1470-9856. ISSN 0261-3050. S2CID 246773739. 18 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 11 May 2023.
- Corrales, Javier (2020). "Authoritarian Survival: Why Maduro Hasn't Fallen". Journal of Democracy. 31 (3). Project Muse: 39–53. doi:10.1353/jod.2020.0044. ISSN 1086-3214. S2CID 226738491.
- "The Path Toward Authoritarianism in Venezuela", Political Science, Oxford University Press, 30 October 2019, ,
- Corrales, J. (2022). Autocracy Rising: How Venezuela Transitioned to Authoritarianism. G - Reference, Information and Interdisciplinary Subjects Series. Brookings Institution Press. p. intro. ISBN 978-0-8157-3807-7.
- "Battling Authoritarian Regimes in Venezuela and Beyond: A Conversation with Venezuelan Opposition Leader Leopoldo López". David Rockefeller Center for Latin American Studies. 25 April 2022. 13 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 January 2023.
- Turkewitz, Julie (30 July 2024). "What Happened to Venezuela's Democracy?". The New York Times (ඇමෙරිකානු ඉංග්රීසි බසින්). ISSN 0362-4331. 30 July 2024 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2 August 2024.
- Roy, Diana; Cheatham, Amelia (31 July 2024). "Venezuela: The Rise and Fall of a Petrostate". Council on Foreign Relations (ඇමෙරිකානු ඉංග්රීසි බසින්). 8 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 August 2024.
The reforms paved the way for Maduro to establish a dictatorship years after Chávez's death.
- Corrales, Javier. "Venezuela's Odd Transition to Dictatorship". Americas Quarterly. 20 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 December 2016.
- Brodzinsky, Sibylla (21 October 2016). "Venezuelans warn of 'dictatorship' after officials block bid to recall Maduro". The Guardian (බ්රිතාන්ය ඉංග්රීසි බසින්). 9 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 December 2016.
- "Almagro: Maduro se transforma en dictador por negarles a venezolanos derecho a decidir su futuro". CNN en Español (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 24 August 2016. 20 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 December 2016.
- උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;reuters-maduroනමැති ආශ්රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;hrw-maduroනමැති ආශ්රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;wpo-maduroනමැති ආශ්රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - "Venezuela (Bolivarian Republic of)'s Constitution of 1999 with Amendments through 2009" (PDF). constituteproject.org. 7 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 21 October 2020.
- "Venezuela country profile". BBC News. 4 December 2023. 4 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 December 2023.
- "Venezuela". CIA World Factbook. 31 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 February 2021.
- "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Venezuela)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. 8 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 October 2023.
- "Income Gini coefficient". undp.org. United Nations Development Programme. 10 June 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 21 September 2015.
- "Human Development Report 2025" (PDF) (ඉංග්රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 6 May 2025. 6 May 2025 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 6 May 2025.
- "South America". Encarta. http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574914_3/South_America.html. ප්රතිෂ්ඨාපනය 13 March 2007.
- "Annex tables" (PDF). World Urbanization Prospects: The 1999 Revision. United Nations. 28 August 2003 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 13 March 2007.
- "The Legacy of Hugo Chavez and a Failing Venezuela". publicpolicy.wharton.upenn.edu. Wharton Public Policy Initiative, University of Pennsylvania. 24 April 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 May 2020.
- Smilde, David (14 September 2017). "Crime and Revolution in Venezuela". NACLA Report on the Americas. 49 (3): 303–308. doi:10.1080/10714839.2017.1373956. ISSN 1071-4839. S2CID 158528940.
Finally, it is important to realize that the reductions in poverty and inequality during the Chávez years were real, but somewhat superficial. While indicators of income and consumption showed clear progress, the harder-to-change characteristics of structural poverty and inequality, such as the quality of housing, neighborhoods, education, and employment, remained largely unchanged.
-
- Heritage 2002, pp. 618–621.
- Voigt, Kevin (6 March 2013). Chavez leaves Venezuelan economy more equal, less stable . CNN.com. Retrieved 5 April 2014.
- Beeton, Dan; Joe Sammut (6 December 2013). Venezuela Leads Region in Poverty Reduction in 2012, ECLAC Says සංරක්ෂණය කළ පිටපත 20 අප්රේල් 2015 at the Wayback Machine. Center for Economic and Policy Research. Retrieved 5 April 2014.
- Venezuela Overview සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 අගෝස්තු 2018 at the Wayback Machine. The World Bank. Accessed 17 November 2014. "Economic growth and the redistribution of resources associated with these missions have led to an important decline in moderate poverty, from 50% in 1998 to about 30% in 2012. Likewise, inequality has decreased, reducing the Gini Index from 0.49 in 1998 to 0.39 in 2012, which is among the lowest in the region."
- Charlie Devereux & Raymond Colitt. 7 March 2013. "Venezuelans' Quality of Life Improved in UN Index Under Chavez". Bloomberg.com. Archived from the original on 7 November 2014. සම්ප්රවේශය 7 March 2013.
- Nagel, Juan Cristóbal (4 June 2014). "Poverty Shoots Up in Venezuela". Foreign Policy (ඇමෙරිකානු ඉංග්රීසි බසින්). 20 March 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 July 2023.
- 남민우, 기 (2 May 2018). 화폐경제 무너졌는데…최저임금 인상에 목매는 베네수엘라 [The monetary economy collapsed... Venezuela clamors for minimum wage hike]. 朝鮮日報 (The Chosun Ilbo) (කොරියානු බසින්). 12 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 May 2018 – via chosun.com.
Venezuela's fall is considered to be mainly caused by the populist policy
- "World Report 2022: Rights Trends in Venezuela". Human Rights Watch. 10 December 2021. 19 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 January 2023.
- "Fuel subsidies have contributed to Venezuela's economic crisis". chinadialogue.net. 29 March 2016. 15 April 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 12 July 2017.
- Scharfenberg, Ewald (1 February 2015). "Volver a ser pobre en Venezuela". El País. 27 June 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 February 2015.
- Rosati, Andrew (9 October 2018). "Venezuela's 2018 Inflation to Hit 1.37 Million Percent, IMF Says". Bloomberg.com. 9 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 October 2018.
- "IMF sees Venezuela inflation at 10 million percent in 2019". Reuters. 9 October 2018. 26 January 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 3 June 2019 – via in.reuters.com.
- • Gillespie, Patrick (12 April 2016). "Venezuela: the land of 500% inflation". CNNMoney. 19 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 January 2017. • Gillespie, Patrick (12 December 2016). "Venezuela shuts border with Colombia as cash crisis escalates". CNNMoney. 17 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 January 2017. • Rosati, Andrew (11 January 2017). "Venezuela's Economy Was the Worst Performing of 2016, IMF Estimates". Bloomberg.com. 17 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 January 2017.
- "Chamber of Commerce: 80% of Venezuelans are in poverty". El Universal. 1 April 2016. 4 April 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 4 April 2016.
- Herrero, Ana Vanessa; Malkin, Elisabeth (16 January 2017). "Venezuela Issues New Bank Notes Because of Hyperinflation". The New York Times. 20 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 January 2017.
- Ventura, Christophe (2025-02-01). "Venezuela's never-ending crisis". Le Monde diplomatique (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 2025-03-16.
- "Venezuela situation". UNHCR (ඉංග්රීසි බසින්). 21 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2024-07-26.
- "Refugees and Migrants from Venezuela". Regional Inter-Agency Coordination Platform for Refugees and Migrants from Venezuela (R4V). 2024-07-26 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2024-07-26.
- Gillespie, Patrick (14 November 2017). "Venezuela just defaulted, moving deeper into crisis". CNNMoney. 12 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 November 2017.
- "Venezuela in 'selective default'". BBC News. 14 November 2017. 30 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 November 2017.
- Cuadernos Hispanoamericanos (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Instituto de Cultura Hispánica (Agencia Española de Cooperación Internacional). 1958. p. 386.
- Thomas 2005, පිටු අංකය: 189.
- Kipfer 2000, පිටු අංකය: 91.
- Kipfer 2000, පිටු අංකය: 172.
- "Venezuela". samplecontents.library.ph. සම්ප්රවේශය 2025-05-21.
- "Venezuela History, History of Venezuela, Origins of Venezuela, Incredible Venezuela | Traveltill.com". www.traveltill.com. සම්ප්රවේශය 2025-05-21.
- Wunder 2003, පිටු අංකය: 130.
- Mahoney, පිටු අංකය: 89.
- "Venezuela". සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 සැප්තැම්බර් 2011 at the Wayback Machine Friends of the Pre-Columbian Art Museum. (retrieved 9 July 2011)
- Salas 2004, පිටු අංකය: 142.
- Dickey 1892, පිටු අංකය: 103.
- Flint, Valerie I.J.. "Christopher Columbus". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/biography/Christopher-Columbus. Accessed 21 May 2025
- Zamora 1993, Voyage to Paradise.
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Cumaná". Encyclopedia Britannica, 2 Jul. 2015, https://www.britannica.com/place/Cumana. Accessed 21 May 2025
- "Little Venice"; additionally the etymology of the name "Venezuela"
- Cachero, Montserrat. "The Court and the Jungle: Integrating Narratives of Privilege". 5 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 November 2022.
- Ulrich Zwack, Bayerischer Rundfunk (5 August 2015). "Albtraum von Eldorado: Als die Welser über Venezuela herrschten" (ජර්මන් බසින්). 5 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 November 2022.
- Routledge Library Editions: World Empires (2021). United Kingdom: Taylor & Francis.
- South American Explorer. (1979). Perù: South American Explorers, p.27. University of Texas.
- "Alcaldía del Hatillo: Historia" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Universidad Nueva Esparta. 28 April 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- Gott 2005, පිටු අංකය: 203.
- Ewell 1984, පිටු අංකය: 4.
- Chasteen 2001, පිටු අංකය: 103.
- Left, Sarah (16 April 2002). "Simon Bolivar". The Guardian. 16 October 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Gregory 1992, පිටු අංක: 89–90.
- "Venezuela". CIA World Factbook. 31 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 February 2021.
- Langer's Encyclopaedia of World History, page 854.
- "History of Venezuela". History World. 24 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- McFarlane, Anthony (2013). War and Independence In Spanish America. Routledge. p. 293. ISBN 978-1-136-75772-3. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 February 2019.
- "Venezuela – The Century of Caudillismo සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 අගෝස්තු 2011 at the Wayback Machine". Library of Congress Country Studies.
- "200 años como símbolo de soberanía" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Consulado General de Venezuela en Canarias. 17 September 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 November 2010.
- Zakaria 1999, පිටු අංක: 145–146.
- Humphreys, R. A. (1966). "Anglo-American Rivalries and the Venezuela Crisis of 1895. Presidential Address to the Royal Historical Society". Transactions of the Royal Historical Society. 17: 131–164. doi:10.2307/3678723. ISSN 0080-4401. JSTOR 3678723. S2CID 155581308.
- Stauffer, Karl W.; Croft, Gregory D. (1995). "A modern look at the petroleum geology of the Maracaibo Basin, Venezuela". Oil & Gas Journal. 93 (23). 3 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 October 2017.
- Crow 1980, පිටු අංක: 616–617.
- Durand, J.; Massey, D. S. (2010). "New World Orders: Continuities and Changes in Latin American Migration". The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 630 (1): 20–52. doi:10.1177/0002716210368102. PMC 2931359. PMID 20814591.
- Da Silva P, José Luis (2013). "Venezuelan Democracy in the 20th Century. The Struggle Between the Military and the Non–Military". Politeja. 10 (24): 49–68. doi:10.12797/politeja.10.2013.24.05. ISSN 1733-6716. S2CID 155380658.
- Davilaa, Luis Ricardo (April 2000). "The rise and fall and rise of populism in Venezuela". Bulletin of Latin American Research. 19 (2): 223–238. doi:10.1111/j.1470-9856.2000.tb00101.x. ISSN 0261-3050. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 23 February 2021.
- Schuyler, George W. (2001). "Health and Neoliberalism: Venezuela and Cuba". The Policy Studies Organization: 10.
- Conde, Edith Mabel Cuñarro (2004). "Venezuela 1984–1999: 15 años de historia (La Comisión Presidencial para la Reforma del Estado (COPRE) como mecanismo de innovación política)". Cuestiones Políticas (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 20 (33). ISSN 0798-1406. 9 April 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 April 2018.
- Rivero, Mirtha (2010). "10". La Rebelión de los Náufragos. Caracas, Venezuela: Editorial Alfa. p. 109. ISBN 978-980-354-295-5.
- සැකිල්ල:Harvsp
- "Profile: Hugo Chavez". BBC News. 5 December 2002. 18 May 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 June 2007.
Mr Chavez first came to prominence in February 1992 when he led an attempt to overthrow the government of President Carlos Andres Perez amid growing anger at economic austerity measures.
- The coup installed chamber of commerce leader Pedro Carmona."Profile: Pedro Carmona". BBC News. 27 May 2002. 23 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 February 2009.
- Cannon 2004, පිටු අංකය: 295.
- López Maya 2005, පිටු අංකය: 16.
- "Minister: 2002–2003 strike cost PDVSA US$12.8bn". BNamericas. 27 July 2005. 4 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 October 2017.
- "Venezuela devalues currency against US dollar" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 ඔක්තෝබර් 2017 at the Wayback Machine. Aljazeera.com (9 February 2013). Retrieved on 20 April 2013.
- "The bill for years of mismanagement is coming due" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 අප්රේල් 2020 at the Wayback Machine. Ft.com (12 February 2013). Retrieved on 20 April 2013.
- "Venezuela The homecoming" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 ජූලි 2017 at the Wayback Machine. Economist.com (23 February 2013). Retrieved on 20 April 2013.
- Farzad, Roben. (15 February 2013) "Venezuela's Double-Edged Devaluation". Businessweek.com. Retrieved on 20 April 2013.
- Mander, Benedict. (10 February 2013) "Venezuelan devaluation sparks panic" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 අප්රේල් 2020 at the Wayback Machine. Ft.com. Retrieved on 20 April 2013.
- Boyd, Sebastian (7 October 2014). "How Venezuela Got No Dollars From $65 Billion Bond Sales". Bloomberg.com. 9 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 October 2014.
- Neuman, William (5 March 2013) "Chávez Dies, Leaving Sharp Divisions in Venezuela" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 නොවැම්බර් 2023 at the Wayback Machine. New York Times.
- Venezuelan Politics and Human Rights සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 අප්රේල් 2018 at the Wayback Machine. Venezuelablog.tumblr.com. Retrieved on 20 April 2013.
- "From riches to rags: Venezuela's economic crisis: The Big Picture". Al Jazeera. 14 February 2018. 1 March 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 March 2018.
- Board, Editorial (23 February 2018). "Opinion | Latin-America's worst-ever refugee crisis: Venezuelans". The Washington Post. 24 February 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 February 2018.
This human outflow, ... is the largest displacement of people in Latin American history
- "Gracias a las malas políticas del Gobierno bolivariano, más de 4 millones de venezolanos se han ido del país (encuesta)". La Patilla (යුරෝපීය ස්පාඤ්ඤ බසින්). 19 January 2018. 12 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 20 January 2018.
- Forero, Juan; Protti, Tommaso (13 February 2018). "Venezuela's Misery Fuels Migration on Epic Scale". The Wall Street Journal. 15 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 February 2018.
- "Hugo Chávez and the Future of Venezuela". 4 December 2011. 29 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 October 2020.
- Charlie Devereux & Raymond Colitt. 7 March 2013. "Venezuelans' Quality of Life Improved in UN Index Under Chavez". Bloomberg.com. Archived from the original on 7 November 2014. සම්ප්රවේශය 7 March 2013.
- Naranjo, Andrew Cawthorne and Mario (9 December 2012). "FACTBOX – Chavez's chosen successor Nicolas Maduro". Reuters. 4 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 3 October 2017.
- Watts, Virginia Lopez Jonathan (15 April 2013). "Nicolás Maduro narrowly wins Venezuelan presidential election". The Guardian. 21 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 January 2018 – via www.theguardian.com.
- "Venezuela audit confirms Nicolas Maduro electoral victory". BBC News. 12 June 2013. 16 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 June 2013.
- Carroll, Rory; Lopez, Virginia (9 March 2013). "Venezuelan opposition challenges Nicolás Maduro's legitimacy". The Guardian. London. 24 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 December 2016.
- "Venezuela's Maduro decried as 'dictator' after Congress annulled". Reuters. 31 March 2017. 27 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 April 2017.
- José Miguel Vivanco (31 March 2017). "Venezuela's crumbling façade of democracy". Human Rights Watch. 27 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 July 2017.
This ruling is the end of Maduro administration's façade of democracy.
- Francisco Toro (21 October 2016). "It's official: Venezuela is a full-blown dictatorship". The Washington Post. 10 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 July 2017.
- Minaya, Ezequiel; Vyas, Kejal (23 February 2014). "Protesters in Venezuela Press Government". The Wall Street Journal. 25 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 12 April 2014.
- "Venezuelans protest en masse in rival rallies". Borneo Post. 24 February 2014. 12 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 12 April 2014.
- Kurmanaev, Anatoly (7 November 2013). "Venezuela Inflation Hits 16-Year High as Shortages Rise". Bloomberg.com. 22 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 February 2014.
- Wallis, Daniel; Chinea, Eyanir (16 February 2014). "Venezuela's Lopez says ready for arrest at Tuesday march". reuters.com. Thomson Reuters. 17 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 February 2014.
- "Venezuela HRF Declares Leopoldo Lopez a Prisoner of Conscience and Calls for his Immediate Release". Human Rights Foundation.[permanent dead link]
- "Sebin se lleva detenido al alcalde Antonio Ledezma". La Patilla. 20 February 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 February 2015.
- "Venezuela: Human rights groups reject condemnation of jailed Leopoldo Lopez as 'baseless'". International Business Times UK. 11 September 2015. 14 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 November 2015.
- Rosati, Andrew; Soto, Noris (6 December 2015). "Venezuela Seen Handing Congress to Opposition in Sunday Vote". Bloomberg.com. 6 December 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 August 2016.
- Minaya, Ezequiel; Vyas, Kejal (9 February 2013). "Venezuela Slashes Currency Value". The Wall Street Journal. 12 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 December 2013.
- Lopez, Virginia (26 September 2013). "Venezuela food shortages: 'No one can explain why a rich country has no food'". theguardian.com. 25 July 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 December 2013.
- "Let them eat Chavismo The UN honours Venezuela for curbing hunger—which is actually getting worse". The Economist. 20 June 2015. 12 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 July 2015.
- "Venezuela". Massachusetts Institute of Technology: The Observatory of Economic Complexity. The Massachusetts Institute of Technology. 5 February 2019. 29 March 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 5 February 2019.
- Neuman, William; Krauss, Clifford (14 June 2018). "Workers Flee and Thieves Loot Venezuela's Reeling Oil Giant". The New York Times. 14 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 June 2018.
- Buitrago, Deisy (17 April 2018). "Under military rule, Venezuela oil workers quit in a stampede". Reuters. 29 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 July 2018.
- Yergin, Daniel (4 February 2019). "Maduro Wrecked Venezuela's Oil Industry". The Wall Street Journal. 5 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 February 2019.
- Pons, Corina; Cawthorne, Andrew (30 December 2014). "Recession-hit Venezuela vows New Year reforms, foes scoff". Reuters. 25 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 March 2017.
- Cristóbal Nagel, Juan (13 July 2015). "Looking Into the Black Box of Venezuela's Economy". Foreign Policy. 11 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 July 2015.
- "With executive order, Trump imposes new round of Venezuela sanctions". USA Today. 25 August 2017. 1 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 January 2019.
- "Dollars Are Out, Euros Are In as U.S. Sanctions Sting Venezuela". Bloomberg.com. 16 October 2018. 17 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 January 2019.
- Wroughton, Lesley; Ellsworth, Brian (25 September 2018). "U.S. sanctions Venezuela officials, Trump slams Maduro". Reuters. 25 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 January 2019.
- "Venezuela's economic nightmare takes an ugly turn". CNN Money. 14 March 2014. 28 May 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 28 May 2014.
- Garreau, Simone (12 May 2014). "Venezuelan Oil Dynamics: Why The Protests Matter". Forbes. 26 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 May 2014.
- "Venezuela crisis: How the political situation escalated". BBC. 12 August 2021. 12 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 September 2021.
- Cawthorne, Andrew; Ulmer, Alexandra (15 January 2016). "Venezuela decrees 'economic emergency,' reveals depth of crisis". Reuters. 16 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 October 2018.
- "Thousands Of Venezuelans Cross Into Colombia In Search Of Food And Medicine". The Huffington Post. 17 July 2016. 21 July 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 July 2016.
- "Hambre en Venezuela: El 15,7% de los venezolanos se ha alimentado de residuos". Diario Las Américas. 9 September 2016. 11 September 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 September 2016.
- "Man claims son was eaten by fellow inmates during riot in Venezuelan prison". Fox News. 14 October 2016. 14 October 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 October 2016.
- Casey, Nicholas; Herrero, Ana Vanessa (1 August 2017). "Jailings Raise Fears of Dictatorship in Venezuela". The New York Times. 1 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 August 2017.
- "Venezuela's Nicolas Maduro bans opposition parties from election". The Daily Telegraph. Agence France-Presse. 11 December 2017. 10 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත – via www.telegraph.co.uk.
- Charner, Flora; Newton, Paula; Gallón, Natalie (21 May 2018). "Opponents slam Venezuelan President Nicolas Maduro's election victory as a sham". CNN. 13 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 November 2018.
An alliance of 14 Latin American nations and Canada, known as the Lima Group, released a statement Monday calling the vote illegitimate... The alliance includes Argentina, Mexico, Canada, Brazil, Chile, Colombia, Panama, Paraguay, St. Lucia, Guyana, Peru, Honduras, Guatemala and Costa Rica.
- Jones, Sam; Wintour, Patrick (4 February 2019). "EU countries recognise Juan Guaidó as interim Venezuelan leader". The Guardian. 13 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 February 2019.
- Rapalo, Manuel (26 January 2019). "Mexico stays neutral in Venezuela political crisis". Al Jazeera. 3 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 February 2019.
- Roth, Andrew; Kuo, Lily; Agren, David; Augustin, Ed; Walker, Peter (24 January 2019). "Russia and key allies vow to stand by Maduro in Venezuela crisis". The Guardian. 24 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 January 2019.
- "Russia, Turkey, China denounce US interference in Venezuela". Al Jazeera. 25 January 2019. 24 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 January 2019.
- Lau, Stuart (2 February 2019). "Self-declared leader of Venezuela Juan Guaido extends olive branch to China, wants 'productive and mutually beneficial relationship'". The South China Morning Post. 4 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 February 2019. • Page, Jeremy (1 February 2019). "China Counts the Costs of Its Big Bet on Venezuela". The Wall Street Journal. 6 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 February 2019. • Meyer, Henry; Arkhipov, Ilya (6 February 2019). "Russia Starts to Worry Maduro's Grip Is Slipping in Venezuela". The Moscow Times. 6 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 February 2019. • Gedan, Benjamin (27 November 2018). "China's Venezuela Policy Is Losing Popularity – in China". America's Quarterly. 9 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 February 2019. • Lo, Kinling (9 February 2019). "From oil to infrastructure, why China has plenty to lose from political turmoil in Venezuela". South China Morning Post. 12 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 11 February 2019.
- "OAS Permanent Council Agrees "to not recognize the legitimacy of Nicolas Maduro's new term"". www.oas.org (Press release). OAS – Organization of American States. 10 January 2019. 24 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 January 2019.
- Paul LeBlanc (6 August 2019). "Trump announces total economic embargo against Venezuela". CNN. 6 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 August 2019.
- "Nicolás Maduro Moros and 14 Current and Former Venezuelan Officials Charged with Narco-Terrorism, Corruption, Drug Trafficking and Other Criminal Charges". www.justice.gov. 26 March 2020. 26 March 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 March 2020.
- Turkewitz, Julie; Kurmanaev, Anatoly (19 June 2020). "A Knock, Then Gone: Venezuela Secretly Detains Hundreds to Silence Critics". The New York Times. 19 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 October 2020.
- "Enforced Disappearance Tool Political Repression Venezuela". Robert F. Kennedy Human Rights. 2020. 29 September 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 October 2020.
- "Líder da oposição nas pesquisas, María Corina Machado é inabilitada por 15 anos na Venezuela". O Globo (බ්රසීල පෘතුගීසි බසින්). 30 June 2023. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 July 2024.
- "Venezuela's Supreme Court disqualifies opposition leader from running for president" (ඉංග්රීසි බසින්). 27 January 2024. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 July 2024.
- Jones, Sam (29 July 2024). "'Hard to believe': Venezuela election result met with suspicion abroad". The Guardian. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 July 2024.
- "Leaders across Americas react to Venezuela election results". Reuters. 29 July 2024. සම්ප්රවේශය 29 July 2024.
- Schmidt, Samantha; Sands, Leo; Herrero, Vanessa (29 July 2024). "World leaders cast doubt on Maduro's claim of victory in Venezuelan election". The Washington Post. 29 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 July 2024.
- "Informe del Departamento para la Cooperación y Observación Electoral (DECO) de la Secretaría para el Fortalecimiento de la Democracia de la OEA sobre la elección presidencial de Venezuela para el Secretario General Luis Almagro" [Report of the Department for Electoral Cooperation and Observation (DECO) of the Secretariat for the Strengthening of Democracy of the OAS on the presidential election of Venezuela for the Secretary General Luis Almagro] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Organization of American States. 30 July 2024. Wikidata d:Q128129159. 30 July 2024 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 August 2024.
- "Informacion de Centros y mesas de votacion". resultadospresidencialesvenezuela2024.com. 7 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 11 August 2024.
- "Cómo acceder a la página web para verificar las actas electorales que Maduro bloqueó en Venezuela". La Patilla (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 July 2024. 16 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 11 August 2024.
- Vyas, Kejal; Dubé, Ryan (30 July 2024). "Venezuela's Opposition Releases Election Database; Claims Big Victory Over Strongman Maduro". The Wall Street Journal. 30 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 July 2024.
The Venezuelan opposition has moved to show concrete evidence that the election was stolen. ... The opposition said it had collected data from 73% of the country's voting stations on its own and compiled it in a publicly accessible database on Tuesday. Using their national identification, Venezuelans can sign in and review a scanned tally sheet from their voting station showing how many votes went to each candidate. ... 'I found mine, the proof is there,' said Celina Ramirez, an opposition supporter who said she was able to log into the website to locate the tally sheet from her east Caracas voting center, which she said showed González receiving the lion's share of votes. 'There's no way the regime can fool everyone with their tricks,' she added ... The Carter Center, one of the few international organizations invited to monitor the elections, has urged Venezuela's government to release comprehensive polling data at the local level, which is needed to assess the electoral process. ...The opposition hopes the release of the database will increase pressure on Maduro's autocratic regime to make public the detailed results of the election.
Also available from MSN සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 අගෝස්තු 2024 at the Wayback Machine. - "Country Profile: Venezuela" (PDF). Library of Congress (Federal Research Division). 2005. 25 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- Warhol 2006, පිටු අංකය: 65.
- "Gobierno en Línea: Geografía, Clima". gobiernoenlinea.ve. 2009. 3 March 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 27 January 2009.
- "The Alpine Biome". marietta.edu. 19 January 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 December 2009.
- "Extreme High Temperature in Venezuela". wunderground. 20 September 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 October 2012.
- "Extreme Low Temp in Venezuela". Wunderground. 6 July 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 October 2012.
NOTE: Pass the cursor over the subrayed record to see the source of this. "This location is probably uninhabited, but is close to the town of San Isidro de Apartaderos. −11 °C (12 °F) has been reported from an uninhabited high altitude at Páramo de Piedras Blancas, Mérida state."
- "South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity". Conservation International. 16 September 2003. 4 October 2003 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- Dydynski & Beech 2004, පිටු අංකය: 42.
- Lepage, Denis. "Checklist of birds of Venezuela". Bird Checklists of the World. Avibase. 22 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 May 2007.
- Bevilacqua, M; Cardenas, L; Flores, AL; et al. (2002). "State of Venezuela's forests: A case study of the Guayana Region". World Resources Institute. 15 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- Dennis, R.W.G. "Fungus Flora of Venezuela and Adjacent Countries". Her Majesty's Stationery Office, London, 1970
- "Cybertruffle's Robigalia – Observations of fungi and their associated organisms". cybertruffle.org.uk. 29 December 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 9 July 2011.
- Georgia Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments 2013, පිටු අංකය: 36.
- "Venezuela: Overview". Global Forest Watch. 8 December 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- Jowers, M., & Downie, J. (2004). Distribution of the frog Mannophryne trinitatis (Anura: Dendrobatidae) in Trinidad, West Indies. Living World, 2004.
- "Fungi of Venezuela – potential endemics". cybertruffle.org.uk. 27 March 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 9 July 2011.
- Peck, D (2000). "The Annotated Ramsar List of Wetlands of International Importance: Venezuela". The Ramsar Convention on Wetlands. Ramsar Convention Secretariat. 11 February 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- "Biodiversity and Protected Areas—Venezuela" (PDF). EarthTrends Country Profiles. World Resources Institute. 2003. 3 July 2007 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- Jafé, Espiño, Benítez, Gardinali (1995): Pollution chronology of Lake Valencia, Venezuela. Springer Verlag. New York Inc.
- Carbon Markets Are Making a Slow, But Steady, Comeback සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 ඔක්තෝබර් 2017 at the Wayback Machine. Bloomberg.com (8 December 2015). Retrieved on 15 June 2016.
- INDC – Submissions සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 පෙබරවාරි 2016 at the Wayback Machine. .unfccc.int. Retrieved on 15 June 2016.
- Lua දෝෂය in Module:Citation/CS1/Utilities at line 206: Called with an undefined error condition: maint_page_art_num.
- "Assessments". UCN Red List of Ecosystems. IUCN-CEM. 22 September 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 22 September 2018.
- Rodríguez, J.P.; Nassar, J.M.; Rodríguez-Clark, K.M.; Zager, I.; Portillo-Quintero, C.A.; Carrasquel, F.; Zambrano, S. (2009). "Tropical dry forests in Venezuela: assessing status, threats and future prospects". Environmental Conservation. 35 (4): 311. doi:10.1017/S0376892908005237. ISSN 0376-8929. S2CID 85838371.
- Anuario estadístico de Venezuela (ස්පාඤ්ඤ බසින්). OCEI. 2000. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Kaplan, Joanna Overing (1975). The Piaroa, a People of the Orinoco Basin: A Study in Kinship and Marriage. Clarendon Press. ISBN 978-0-01-923189-3. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Affairs (U.S.), Institute of Inter-American; Peterson, Lyall E. (1946). The Lake Valencia Region in Venezuela: A Special Report. Institute of Inter-American Affairs, Food Supply Division. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Yegres, Ramón Santaella (1989). La dinámica del espacio en la cuenca del Lago de Maracaibo, 1873-1940: y su proyeccion hasta el presente, 1980 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). FACES-UCV, División de Publicaciones. ISBN 978-980-00-0312-1. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Affairs (U.S.), Institute of Inter-American; Peterson, Lyall E. (1946). The Lake Valencia Region in Venezuela: A Special Report. Institute of Inter-American Affairs, Food Supply Division. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Yegres, Ramón Santaella (1989). La dinámica del espacio en la cuenca del Lago de Maracaibo, 1873-1940: y su proyeccion hasta el presente, 1980 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). FACES-UCV, División de Publicaciones. ISBN 978-980-00-0312-1. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Cárdenas, Antonio Luis; Castillo, Rubén Carpio (2000). Geografía de Venezuela (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Fondo Editorial de la Universidad Pedagógica Experimental Libertador. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- Figueroa, Rosa (1995). Agenda Geografica Venezuela (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Editorial Alfa. ISBN 978-980-354-005-0. 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 November 2022.
- Carter, Douglas Broadmore (1946). "The Water Balance of the Lake Maracaibo Basin". 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 December 2020.
- Nwachukwu, Joseph Iheanacho (1981). "Organic Geochemistry of the Orinoco Delta, Venezuela". 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 December 2020.
- Hammond, D. S. (2005). Tropical Forests of the Guiana Shield. ISBN 978-1-84593-092-9. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 December 2020.
- Sojo, Raúl; Castillo, Horacio Biord (2009). Venezuela al natural (ඉංග්රීසි බසින්). Editorial Arte. ISBN 978-980-6476-26-4. 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- Las Microfacies Del Cretaceo de Venezuela Occidental (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Brill Archive. 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 June 2021.
- Socorro, Orangel Antonio Aguilera (2006). Tesoros paleontológicos de Venezuela: el cuaternario del Estado Falcón (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ministerio de la Cultura. ISBN 978-980-12-1379-6. 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 June 2021.
- Páez, Ramón (1863). "Wild Scenes in South America". 6 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 December 2020.
- Rojas, Arístides (1897). Primer libro de geografía de Venezuela según Codazzi (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Santana y cia. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 June 2021.
- Zinck, Alfred. "Valles de Venezuela" (PDF). 7 June 2021 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 7 June 2021.
- A, América Bracho (1984). Geografía de Venezuela: III año (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ediciones CO-BO. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- The Latin America & Caribbean Review (ඉංග්රීසි බසින්). World of Information. 1986. ISBN 9780904439557. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- Baño, Adrián Hernández (1986). Secretos de los Médanos de Coro (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Instituto de Cultura del Estado Falcón. ISBN 978-980-6081-09-3. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 June 2021.
- Salazar-Quijada, Adolfo (1971). Toponimia de la Guajira venezolana (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Universidad Católica Andrés Bello, Instituto de Investigaciones Históricas, Seminario de Lenguas Indígenas. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 June 2021.
- Colombo-Venezolanos, Venezuela Comisión Presidencial para Asuntos Fronterizos (1993). Apure: diagnostico y estrategias de desarrollo fronterizo (ස්පාඤ්ඤ බසින්). La Comisión. ISBN 978-980-03-0130-2. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- Hidrocarburos, Venezuela Ministerio de Minas e (1962). Memoria - Ministerio de Minas e Hidrocarburos (ස්පාඤ්ඤ බසින්). El Ministerio. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- Léidenz, Misael Salazar (2001). Venezuela en la magia, el mito y la leyenda (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Editorial Guaraira Repano. ISBN 978-980-07-8548-5. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 August 2021.
- "Ley Orgánica de Procesos Electorales" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Consejo Nacional Electoral. 29 September 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 4 April 2011.
- "Dos mil 719 candidatos se disputarán los curules de la Asamblea Nacional" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Venezolana de Televisión. 10 June 2010. 10 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 4 April 2011.
- Frankal, Elliot (4 July 2005). "Compulsory voting around the world". The Guardian. London. 10 October 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- "Luisa Estela Morales afirma que la división de poderes debilita al Estado" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). El Informador. 5 December 2009. 25 March 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 January 2010.
- "Orinoco River | Physical Features & People | Britannica". www.britannica.com (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 2025-01-25.
- "Agreement to Resolve the Controversy between Venezuela and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland over the Frontier between Venezuela and British Guiana" (PDF). United Nations. 16 January 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 January 2025.
- Instituto Nacional de Estadistica අනුව 2011 සංගණනයේ ප්රතිඵලය මත පදනම්ව
- "Protestas aumentan 278% en primer semestre 2014". LaPatilla.com (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 17 July 2014. 12 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 April 2015.
- Milne, Seumas. "Venezuela protests are sign that US wants our oil, says Nicolás Maduro". The Guardian. 11 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 April 2015.
- "Nicolás Maduro: 'Impediré por las buenas o por las malas que la oposición llegue al poder'". La Prensa (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 21 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 14 May 2016.
- "La designación de magistrados del TSJ por la AN. ¿Fraude Constitucional?". ProDavinci.com. 21 August 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 May 2016.
- "Designaciones de magistrados son un fraude a la Constitución". La razón (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 22 December 2015. 4 June 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Designación de magistrados obvió fase de impugnación". El Nacional (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 8 May 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Por qué importan tanto los magistrados que designó el chavismo en Venezuela". BBC.com (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 23 December 2015. 18 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Designación de magistrados del TSJ en Vzla es un "flagrante fraude" a la Constitución". NTN24 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 16 June 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 14 May 2016.
- Lansberg-Rodriguez, Daniel (2 April 2017). "Venezuela's broken system". The Financial Times. p. 11. 10 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 24 April 2017.
- "El Supremo suspende la proclamación de tres diputados opositores y uno chavista". elmundo.es (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Unidad Editorial. 31 December 2015. 4 June 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Maduro pide al TSJ declarar 'inconstitucional' la Ley de Amnistía". El Estímulo (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 9 April 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Decreto de emergencia económica no puede pasar del 12 de mayo". El Nacional (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 10 June 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 14 May 2016.
- "Nicolás Maduro decreta un nuevo Estado de Excepción y de Emergencia Económica en Venezuela". BBC.com. 14 May 2016. p. Spanish. 15 May 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 May 2016.
- "Prorroga del Decreto Emergencia Económica es inconstitucional". El Nuevo País (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 5 June 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 14 May 2016.
- "La ruptura democrática de Venezuela". RunRunes.es (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 14 May 2016. 15 May 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "La dictadura venezolana invitó al podemita que irá a la cárcel por pegar a un socialista". OK Diario (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 March 2016. 4 May 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "La dictadura venezolana reafirma su naturaleza". Eju.tv (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 18 April 2016. 1 May 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Expresidentes denuncian ruptura del orden constitucional y democrático en Venezuela". Venezuela al día (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 14 May 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Opositores denuncian 'ruptura del orden constitucional' en Venezuela". El País (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 11 May 2016. 12 May 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Venezuela es una dictadura que no representa la división de poderes". El Salvador (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 May 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Jefe de la OEA estudia invocar Carta Democrática por Venezuela". La Prensa (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 29 April 2016. 2 May 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 May 2016.
- "Venezuela 'coup': Alarm grows as court takes power". BBC.co.uk. 3 March 2017. 13 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 March 2017.
- "Venezuela: Supreme court backtracks on powers bid". BBC.co.uk. 1 April 2017. 1 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 April 2017.
- "U.S. declares Venezuela a national security threat, sanctions top officials". Reuters. 9 March 2015. 15 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 April 2015.
- "Latin American Herald Tribune – US Announces New Executive Order Sanctions on Venezuela – Declares "National Emergency"". 25 March 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 26 April 2015.
- "Amid deteriorating relations, Washington turns screws on Venezuela". miamiherald. 6 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 April 2015.
- Political Risk Yearbook: South America. Frost & Sullivan. 1999. p. 34. ISBN 978-1-931077-59-0.
Venezuela worked closely with its neighbors following the 1997 Summit of the Americas in many areas—particularly energy integration—and championed the OAS decision to adopt an Anti-Corruption Convention.
- "Venezuela to withdraw from OAS as deadly protests continue". BBC News. 2 April 2017. 27 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 April 2017.
- "Venezuela says it will quit Organization of American States". The Washington Post. 27 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 April 2017.
- Overland, Indra; Bazilian, Morgan; Ilimbek Uulu, Talgat; Vakulchuk, Roman; Westphal, Kirsten (2019). "The GeGaLo index: Geopolitical gains and losses after energy transition". Energy Strategy Reviews. 26 100406. Bibcode:2019EneSR..2600406O. doi:10.1016/j.esr.2019.100406. hdl:11250/2634876.
- "Observatorio Venezolano de Violencia". Observatorio Venezolano de Violencia. 16 December 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 December 2014.
- Rueda, Manuel (8 January 2014). "How Did Venezuela Become So Violent?n". Fusion TV. 31 December 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 December 2014.
- "GLOBAL STUDY ON HOMICIDE 2011" (PDF). UNODC. 26 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 December 2014.
- "GLOBAL STUDY ON HOMICIDE 2014" (PDF). UNODC. 22 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 16 December 2014.
- "Global homicide rates drop, but nearly 500,000 murdered in 2012". Agence France-Presse. 10 December 2014. 6 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 December 2014.
- "SeguridadPúblicayPrivada VenezuelayBolivia" (PDF). Oas.org. August 2009. 10 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 30 March 2015.
- "Venezuela: Gravísima Crisis de Seguridad Pública by Lexys Rendon". ISSUU.com. 12 September 2011. 12 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 March 2015.
- "Según el Cicpc el 2011 cerró con 1.150 secuestros en todo el país – Sucesos". Eluniversal.com. 4 January 2012. 8 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 March 2015.
- Castillo, Mariano (9 January 2014). "Beauty queen's killers nabbed, Venezuela says". CNN. 21 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 January 2014.
- Gallegos, Raul (10 January 2014). "Miss Venezuela's Murder Is the Price of Politics". Bloomberg.com. 27 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 January 2014.
- Rueda, Manuel. "How Did Venezuela Become So Violent?". Fusion. 10 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 January 2014.
- Davies, Wyre (20 February 2016). "Venezuela's decline fuelled by plunging oil prices". BBC News, Latin America. 21 February 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 20 February 2016.
- "Venezuela Country Specific Information". United States Department of State. 11 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 January 2014.
- "Crime threatens Chavez vote in Venezuela slums". Uk.reuters.com. 14 November 2008. 15 January 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 April 2010.
- "14 Killed in Caracas anti-crime operation". Fox News. 13 July 2015. 17 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 July 2015.
- Finnegan, William (1 November 2016). "Venezuela, A Failing State". The New Yorker. 25 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 January 2017.
- "Venezuela". United States Department of State. 3 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- "Venezuela Travel Warning". United States Department of State. 30 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 9 February 2014.
- "Venezuela". Government of Canada. 16 November 2012. 1 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 February 2014.
- "FCO travel advice mapped: the world according to Britain's diplomats". The Guardian. 24 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 December 2016.
- "Venezuelan Soap Star Monica Spear Slain with Ex-Husband". NBC News. 8 January 2014. 10 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 February 2014.
- Cawthorne, Andrew (7 February 2014). "German tourist, 76, shot dead on Venezuelan island". Reuters. 14 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 February 2014.
- "20 killed in Venezuelan prison violence". CNN.com. 28 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 November 2012.
- Silverstein, Amy (20 August 2012). "Venezuela prison riot kills 20". Global Post. 1 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 21 August 2012.
- "World Report 2017: Rights Trends in Venezuela". Human Rights Watch. 12 January 2017. 11 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 April 2021.
- "Democracy Index 2012". www.eiu.com. 19 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 April 2021.
- "Democracy Index 2017" (PDF). 19 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 5 April 2021.
- McBeth 2002, p. 17. "From 1917, greater awareness of the country's oil potential had the pernicious effect of increasing the corruption and intrigue amongst Gomez's family and entourage, the consequences of which would be felt up to 1935."
- Coronil 1988, p. 353. "The perception of petroleum as the cause of Venezuela's corruption had become widespread during this period."
- The truth of Pdval සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 මැයි 2013 at the Wayback Machine, El Universal, 21 January 2011.
- e.V., Transparency International (31 January 2023). "Transparency International – Venezuela". www.transparency.org. 10 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 October 2017.
- "WJP Rule of Law Index™ 2014". 29 April 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 26 April 2015.
- United Nations, World Drug Report 2010 Statistical Annex: Drug seizures සංරක්ෂණය කළ පිටපත 10 ඔක්තෝබර් 2017 at the Wayback Machine
- "Venezuela: Where The Mafia And The Military Come Together". Fox News. 7 February 2014. 8 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 9 February 2014.
- "Venezuela's election: More Maduro or a new democratic era?". CBC. 25 Jul 2024. 25 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 Jul 2024.
- Bishop, Holly (27 Jul 2024). "Venezuela 'on brink of civil war' as Putin-ally warns of 'BLOODBATH' if he loses crunch vote". GB News. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 Jul 2024.
- "Concern grows as Venezuela blocks election observers". Voice of America. Agence France-Presse. 27 Jul 2024. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 Jul 2024.
- "The Economy Of Venezuela". WorldAtlas (ඇමෙරිකානු ඉංග්රීසි බසින්). 25 April 2017. 1 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 January 2024.
- "Is socialism to blame for Venezuela's never-ending crisis?". Al Jazeera. 25 April 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 March 2020.
- "Venezuela". CIA World Factbook. 31 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 February 2021.
- "What socialism? Private sector still dominates Venezuelan economy despite Chavez crusade". Fox News. Associated Press. 18 July 2010. 26 February 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 March 2020.
- "Venezuela: Gold Returns to the Country, The Euphoria in the Streets". 26 November 2011. 21 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- Pons, Corina; Corina, Nathan (9 August 2013). "Venezuela Ogles Chavez's Hidden Billions as Reserves Sink". Bloomberg.com. 23 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 October 2013.
- "Resultados del Índice Nacional de Precios Al Consumidor, Producto Interno Bruto y Balanza de Pagos Cuarto Trimestre De 2015" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). BCV. 18 February 2016. 13 December 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 19 March 2017.
- Corina Pons (20 January 2017). "UPDATE 1-Venezuela 2016 inflation hits 800 pct, GDP contracts nearly 19 pct". REUTERS. 2 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 May 2017.
- Kelly & Palma 2006, පිටු අංකය: 207.
- "The Millennium Development Goals Report 2011". සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine United Nations. 2011. Web. 2 April 2012.
- Scharfenberg, Ewald (1 February 2015). "Volver a ser pobre en Venezuela". El País. 27 June 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 February 2015.
- Gallagher, J. J. (25 March 2015). "Venezuela: Does an increase in poverty signal threat to government?". The Christian Science Monitor. 21 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 March 2015.
- Corrales, Javier (7 May 2015). "Don't Blame It On the Oil". Foreign Policy. 27 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 May 2015.
- "Let them eat Chavismo The UN honours Venezuela for curbing hunger—which is actually getting worse". The Economist. 20 June 2015. 12 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 July 2015.
- "UN Congratulates Venezuela on Hunger". ABC News. 18 June 2013. 21 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 July 2015.
- Minaya, Ezequiel; Vyas, Kejal (9 February 2013). "Venezuela Slashes Currency Value". The Wall Street Journal. 12 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 December 2013.
- Cawthorne, Andrew (24 October 2014). "Venezuela seizes warehouses packed with medical goods, food". Reuters. 2 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Lopez, Virginia (26 September 2013). "Venezuela food shortages: 'No one can explain why a rich country has no food'". theguardian.com. 25 July 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 December 2013.
- "Venezuela to nationalize food distribution". 4 May 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 May 2015.
- "Facing shortages, Venezuela takes over toilet paper factory". CNN. 21 September 2013. 3 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 December 2013.
- Bases, Daniel (14 December 2013). "Update – S&P cuts Venezuela debt rating to B-minus". Reuters. 3 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 December 2013.
- "Venezuela 2016 inflation hits 800 percent, GDP shrinks 19 percent". CNBC. 20 January 2017. 29 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 May 2017.
- Rosati, Andrew (11 January 2017). "Venezuela's Awful Economy Got Even Worse in 2016". Bloomberg News. 17 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 January 2019.
- Bartenstein, Ben; et al. (1 November 2017). "Venezuela's Bondholder Meeting Is a Bust as S&P Declares Default". Bloomberg.com. 14 November 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 November 2017.
- "Rating: Venezuela Credit Rating". 14 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 December 2013.
- "IMF projects Venezuela inflation will hit 1,000,000 percent in 2018". Reuters. 2 July 2018. 23 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 July 2018.
- Brushaber, Susan; Greenberg, Arnold (1997). Venezuela Alive. Hunter Publishing, Inc. ISBN 978-1-55650-800-4. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Mann, Mark (2014). The Community Tourism Guide: Exciting Holidays for Responsible Travellers. Routledge. ISBN 978-1-317-85466-1. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 November 2020.
- Dagert, Domingo Alberto Medina (1993). Community Perceptions and Attitudes Toward Tourism: "Los Aleros" Merida, Venezuela. Michigan State University. Department of Park and Recreation Resources. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 September 2020.
- "Venezuela's currency: The not-so-strong bolívar". The Economist. 11 February 2013. 3 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 February 2013.
- "Venezuela's black market rate for US dollars just jumped by almost 40%". Quartz. 26 March 2014. 13 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 March 2014.
- Dulaney, Chelsey; Vyas, Kejal (16 September 2014). "S&P Downgrades Venezuela on Worsening Economy Rising Inflation, Economic Pressures Prompt Rating Cut". The Wall Street Journal. 18 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 September 2014.
- "La escasez también frena tratamientos contra cáncer" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Venezuela. 26 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 August 2014.
- "Venezuela sufre escasez de prótesis mamarias" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). El Nuevo Herald. 26 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 August 2014.
- "Why are Venezuelans posting pictures of empty shelves?". BBC. 8 January 2015. 29 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 January 2015.
- Cawthorne, Andrew (21 January 2015). "In shortages-hit Venezuela, lining up becomes a profession". Reuters. 15 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 June 2015.
- MacDonald, Elizabeth (26 May 2016). "Exclusive: Harrowing Video Shows Starving Venezuelans Eating Garbage, Looting". Fox Business. 7 July 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 12 July 2016.
- Sanchez, Fabiola (8 June 2016). "As hunger mounts, Venezuelans turn to trash for food". Associated Press. 31 March 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 12 July 2016.
- "Mangoes fill the gaps in Venezuela's food crisis". Canadian Broadcasting Corporation. 7 June 2016. 2 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 12 July 2016.
- Venezuela Announces Daily 4-Hour Power Cuts Amid Drought : The Two-Way සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 ජූලි 2018 at the Wayback Machine. NPR (22 April 2016). Retrieved on 15 June 2016.
- Venezuela Cuts Public Employees' Workweek To 2 Days To Save Energy : The Two-Way සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 ජූලි 2018 at the Wayback Machine. NPR (27 April 2016). Retrieved on 15 June 2016.
- Pestano, Andrew V. (19 February 2017). "Venezuela: 75% of population lost 19 pounds amid crisis". UPI. 10 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 21 February 2017.
- Suarez, Roberth (22 March 2017). "Fotos: Escasez de gasolina se agudiza en Barquisimeto". El Impulso (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 22 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 23 March 2017.
- "Venezuela – U.S. Energy Information Administration (EIA)". www.eia.gov. 30 November 2020. 20 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 February 2022.
- "Venezuela Energy Profile". 15 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 15 December 2010., Energy Information Administration. Last Update: 30 June 2010.
- Venezuela oil reserves topped Saudis in 2010:OPEC සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 ඔක්තෝබර් 2017 at the Wayback Machine. Market Watch. 18 July 2011
- "Venezuela: Energy overview". BBC. 16 February 2006. 12 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 10 July 2007.
- Bauquis, Pierre-René (16 February 2006). "What the future for extra heavy oil and bitumen: the Orinoco case". World Energy Council. 2 April 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 July 2007.
- Yergin 1991, පිටු අංක: 233–236, 432.
- Yergin 1991, පිටු අංක: 510–513.
- Yergin 1991, පිටු අංකය: 767.
- López Maya, Margarita (2004). "Venezuela 2001–2004: actores y estrategias". Cuadernos del Cendes. 21 (56): 109–132. ISSN 1012-2508. 17 November 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 October 2010.
- Han Shih, Toh (11 April 2013). "China Railway Group's project in Venezuela hits snag". South China Morning Post. 18 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 December 2013.
- Country Comparison :: Roadways සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 ජූලි 2017 at the Wayback Machine. The World Factbook. cia.gov
- "Venezuela – U.S. Energy Information Administration (EIA)". www.eia.gov. 30 November 2020. 20 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 February 2022.
- "South America". Encarta. http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574914_3/South_America.html. ප්රතිෂ්ඨාපනය 13 March 2007.
- "Annex tables" (PDF). World Urbanization Prospects: The 1999 Revision. United Nations. 28 August 2003 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 13 March 2007.
- "Coastal and Marine Ecosystems—Venezuela" (PDF). EarthTrends Country Profiles. World Resources Institute. 2003. 18 March 2007 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 March 2007.
- "Cuadro Magnitud y Estructura Demográfica". Ine.gob.ve. 29 September 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 April 2010.
- Maria Delgado, Antonio (28 August 2014). "Venezuela agobiada por la fuga masiva de cerebros". El Nuevo Herald. 27 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 28 August 2014.
- "El 90% de los venezolanos que se van tienen formación universitaria". El Impulso. 23 August 2014. 17 October 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 August 2014.
- "Censo 2011" (PDF). ine.gov.ve. p. 29. 5 August 2019 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 8 September 2014.
- Benítez, Deivis (2011) [Updated 13 August 2012]. "Poblaciones Indígenas en aumento según censo poblacional 2011" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). PRENSA MINPPPI. 16 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 10 October 2012.
ජාතික සංඛ්යාලේඛන ආයතනය විසින් පවත්වන ලද 2011 ජන සංගණනයේ ප්රතිඵලවලින් පෙනී යන්නේ 2001 සංගණනයට සාපේක්ෂව ආදිවාසී ජනගහනය ක්රමයෙන් වැඩි වී ඇති බවයි.
INE විසින් ප්රකාශයට පත් කරන ලද සංඛ්යාලේඛන දත්ත වලට අනුව, ලිංගිකත්වය අනුව තමන් ආදිවාසී බව ප්රකාශ කළ මුළු ජනගහනය පිරිමින්ගෙන් 50.46% ක් සහ කාන්තාවන්ගෙන් 49.54% ක් වූ අතර, එය පිරිමින්ගෙන් 365,920 ක් සහ කාන්තාවන්ගෙන් 359,208 ක් නියෝජනය කරන අතර, වෙනිසියුලාවේ තමන් ආදිවාසී බව ප්රකාශ කළ මුළු පුද්ගලයින් සංඛ්යාව 725,148 කි.
ඒ හා සමානව, ප්රාන්තය අනුව ජනගහනයේ ප්රතිශතය තීරණය කරන ලද අතර, සුලියා ප්රාන්තය 61% ක ඉහළම ආදිවාසී ජනගහනයක් සිටින අතර, පසුව ඇමසෝනාස් ප්රාන්තය 10% ක්, බොලිවර් ප්රාන්තය 8% ක්, ඩෙල්ටා අමකුරෝ ප්රාන්තය 6% ක්, ඇන්සොටෙගුයි ප්රාන්තය 5% ක්, සුක්රේ ප්රාන්තය 3% ක්, අපූර් ප්රාන්තය 2% ක් සහ මොනාගාස් ප්රාන්තය 3% ක් ඇත.
මේ අතර, විශාලතම ජනගහනය සහිත ආදිවාසී ජනතාව වනුයේ Wayuu (58%), Warao (7%), Kariña (5%), Pemón (4%), Piaroa (3%), Jivi (2%), Añu (2%), Cumanágoto (2%), Yukpa (2%), Chaima (1%), Yanomami (1%), Yanomami (2%), සහ අනෙකුත්). - Godinho, Neide Maria de Oliveira (2008). "O impacto das migrações na constituição genética de populações latino-americanas" (PDF). Universidade de Brasília. 6 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 1 August 2012.
- "The Spanish of the Canary Islands". personal.psu.edu. 20 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 March 2012.
- "Ministerio de Trabajo y Economía Social". www.mites.gob.es. 29 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 December 2022.
- "Gran Canaria Culture". GranCanariaInfo. 24 June 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- "History". Sazon Latino Restaurant. 29 May 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Calder, Simon (31 October 2014). "Secret Canaries: Explore these warm volcanic islands all year round". The Independent. London. 11 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Ross, Ben; Calder, Simon (5 December 2009). "Tale of Two Travellers: The two sides of the Canaries". The Independent. London. 25 September 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Romero, Simon (7 November 2010). "In Venezuela, a New Wave of Foreigners". The New York Times. 3 February 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Padilla, Beatriz; Peixoto, Joāo (28 June 2007). "Latin American Immigration to Southern Europe". Migration Policy. 22 June 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Brooke, James (17 February 1992). "Latin America Offers 'New World' to East Europe Emigrants". The New York Times. 26 May 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- "World Refugee Survey 2008". U.S. Committee for Refugees and Immigrants. 19 June 2008. 29 April 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- Venezuela – Population සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 ඔක්තෝබර් 2011 at the Wayback Machine. U.S. Library of Congress.
- > Censos de población y vivienda සංරක්ෂණය කළ පිටපත 19 ජූලි 2017 at the Wayback Machine. INE (23 February 2012). Retrieved on 16 April 2012.
- "Venezuela". Ethnologue. 4 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 23 January 2017.
- Bernasconi, Giulia (2012). "L'Italiano in Venezuela". Italiano LinguaDue (ඉතාලි බසින්). 3 (2): 20. doi:10.13130/2037-3597/1921 (inactive 12 July 2025). 2 February 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 22 January 2017.
L'italiano come lingua acquisita o riacquisita è largamente diffuso in Venezuela: recenti studi stimano circa 200.000 studenti di italiano nel Paese
{{cite journal}}: CS1 maint: DOI inactive as of ජූලි 2025 (link) - "What Languages Are Spoken in Venezuela?". WorldAtlas. සම්ප්රවේශය 17 June 2018.
- Maddicks, Russell (1 October 2012). Venezuela – Culture Smart!: The Essential Guide to Customs & Culture. Kuperard. ISBN 978-1-85733-661-0.
- Ferreira, Jo-Anne S. "Patuá in Paria: The Status of French-lexicon Creole in Venezuela (pre-published version)".
- Aguire, Jesus Maria (June 2012). "Informe Sociográfico sobre la religión en Venezuela" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). El Centro Gumilla. 24 September 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 5 April 2015.
- Khalifa 2013, 6-7.
- "As crisis deepens, more Venezuelans are emigrating to Lebanon". NBC News. 18 July 2017.
- "Sending relief--and a message of inclusion and love—to our Druze sisters and brothers". Los Angeles Times. 6 April 2021.
- "Tariq Alaiseme [reportedly to be] vice-president of Venezuela" (අරාබි බසින්). Aamama. 2013. 20 May 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2 March 2021.: Referring governor Tareck El Aissami.
- Thor Halvorssen Mendoza (8 August 2005). "Hurricane Hugo". The Weekly Standard. 10 (44). 20 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 20 November 2010.
- Annual Report 2004: Venezuela. සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 ඔක්තෝබර් 2006 at the Wayback Machine Stephen Roth Institute. Accessed 11 August 2006.
- Berrios, Jerry. S. Fla. Venezuelans: Chavez incites anti-Semitism. සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 මාර්තු 2008 at the Wayback Machine Miami Herald, 10 August 2006.
- The Chavez Regime: Fostering Anti-Semitism and Supporting Radical Islam. සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 ජූනි 2011 at the Wayback Machine Anti-Defamation League, 6 November 2006. Accessed 3 April 2008.
- Rueda, Jorge (4 December 2007). "Jewish leaders condemn police raid on community center in Venezuela". U-T San Diego. 8 April 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 8 April 2015.
- "ADL Denounces Anti-Semitic Graffiti Sprayed on Synagogue in Venezuela". Algemeiner Journal. 2 January 2015. සම්ප්රවේශය 4 January 2015.
- "Health Care for All: Venezuela's Health Missions at Work". Venezuela Information Office. 2007. 14 June 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 18 January 2008.
- Castro, Arachu (2008). "Barrio adentro a look at the origins of a social mission". David Rockefeller Center for Latin American Studies, Harvard University. 12 May 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 29 January 2009.
- "Cabildo Metropolitano evaluará funcionamiento de Barrio Adentro". El Universal. 6 May 2014. සම්ප්රවේශය 7 May 2014.
- "Siete médicos cubanos demandan a Cuba y Venezuela por "esclavitud moderna"". 18 September 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 26 April 2015.
- Vinogradoff, Ludmila (13 November 2014). "16 November 2014". ABC (Spanish). සම්ප්රවේශය 16 November 2014.
- Matheus, Ricardo. Abandonados 70% de módulos de BA සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 සැප්තැම්බර් 2007 at the Wayback Machine Diario 2001 (29 July 2007).
- "El 80% de los módulos de Barrio Adentro del país está cerrado". La Patilla. 8 December 2014. සම්ප්රවේශය 8 December 2014.
- "Venezuela". CIA World Factbook. 31 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 February 2021.
- "Venezuela". 18 March 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 21 September 2006.. FAO.org.
- Venezuela සංරක්ෂණය කළ පිටපත 17 ජනවාරි 2018 at the Wayback Machine. Unicef.org.
- Finnegan, William (1 November 2016). "Venezuela, A Failing State". The New Yorker. 25 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 January 2017.
- Venezuela Guardian. 25 October 2006. Retrieved 20 September 2006.
- Chávez 2004.
- Dreier, Hannah (24 March 2015). "Mastectomies on the rise in Venezuela amid economic crisis". Associated Press. 28 March 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 24 March 2015.
- UNESCO (1988). "Compendium of statistics on illiteracy" (PDF). සම්ප්රවේශය 10 June 2017.
- "UIS.Stat". UNESCO INSTITUTE FOR STATISTICS. සම්ප්රවේශය 10 June 2017.
- Daniel, Ortega; Rodríguez, Francisco (October 2008). "Freed from Illiteracy? A Closer Look at Venezuela's Misión Robinson Literacy Campaign". Economic Development and Cultural Change. 57 (1): 1–30. doi:10.1086/590461. S2CID 143581685.
- "Human Development Report 2009 – Venezuela (Bolivarian Republic of)". Hdrstats.undp.org. 18 February 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 April 2010.
- Maria Delgado, Antonio (28 August 2014). "Venezuela agobiada por la fuga masiva de cerebros". El Nuevo Herald. 27 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 28 August 2014.
- "El 90% de los venezolanos que se van tienen formación universitaria". El Impulso. 23 August 2014. 17 October 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 August 2014.
- Goodman, Joshua (31 January 2014). "Venezuela's Best and Brightest Camp on Sidewalks". ABC News. 9 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 9 February 2014.
- Arzt, E.; Orjeda, G.; Nobre, C.; Castilla, J.C.; Barañao, L.; Ribeiro, S.; Bifano, C.; Krieger, J.E.; Guerrero, P.C. (12 June 2014). "Capacity building: Architects of South American science" (PDF). Nature. 510 (7504): 209–212. doi:10.1038/510209a. PMID 24926500. S2CID 38221305. සම්ප්රවේශය 9 July 2014.
- "Deserción escolar se ubica en 58% en todo el país". La Patilla (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 1 July 2018. සම්ප්රවේශය 18 July 2018.
- "Deserción escolar alcanza el 58% en todo el país". Contexto Diario (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 18 July 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 18 July 2018.
- Gasparini, Graziano (1994). Coro: patrimonio mundial (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Armitano. ISBN 978-980-216-125-6.
- Dembo, Nancy (2006). La tectónica en la obra de Carlos Raúl Villanueva: aproximación en tres tiempos (ස්පාඤ්ඤ බසින්). CDCH UCV. ISBN 978-980-00-2336-5.
- Lucca, Rafael Arráiz (15 February 2016). Venezuela: 1498-1728: Conquista y urbanización (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Editorial Alfa. ISBN 978-84-16687-13-8.
- Gasparini, Graziano (1965). La arquitectura colonial en Venezuela (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ediciones Armitano.
- Ojanguren, Montserrat Gárate (1990). La Real Compañía Guipuzcoana de Caracas (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones. ISBN 978-84-7173-156-2.
- Ng 2004, පිටු අංකය: 31.
- Aponte 2008, පිටු අංකය: 45.
- Tarver & Frederick 2006, පිටු අංකය: 10.
- Fichner-Ratus 2012, පිටු අංකය: 519.
- Silvera, Yohana (10 June 2010). "Poesía en objetos" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). TalCualDigital. 24 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 24 July 2015.
- "Information". Latin Trails. 2 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 1 July 2015.
- Cortés 2013, පිටු අංකය: 2134.
- "Key Facts Venezuela". Turpial Travel & Adventure. 16 October 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 13 July 2015.
- "Rock and MAU sonará bajo las nubes de Calder". El Universal (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 8 December 2014. සම්ප්රවේශය 13 July 2015.
- Fernández B., María Gabriela (14 March 2015). "El jazz es el lenguaje universal de la música popular". El Universal. සම්ප්රවේශය 13 July 2015.
- Olsen, Dale; Sheehy, Daniel (2007). The Garland Handbook of Latin American Music. Routledge. p. 32. ISBN 978-1-135-90008-3.
- Christie, Jan Fairley (2014). Living politics, making music : the writings of Jan Fairley. Ashgate Publishing. p. 113. ISBN 978-1-4724-1266-9.
- Nichols & Morse 2010, පිටු අංකය: 306.
- Wardrope 2003, පිටු අංකය: 37.
- Jozsa 2013, පිටු අංකය: 12.
- Gibson 2006, පිටු අංකය: 18.
- Nichols & Morse 2010, පිටු අංකය: 307.
- Aalgaard 2004, පිටු අංකය: 54.
- "Copa America: a new cycle begins and the revolving calendar remains". CONMEBOL. 21 December 2007. 5 December 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
- Strickland, Jamie (12 April 2015). "Pastor Maldonado: Does 'Crashtor' deserve his bad reputation?". BBC. සම්ප්රවේශය 6 July 2015.
- Montiel, Santiago. "Formula 1 needs more attention in the United States". Spartan Newsroon. 6 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 6 July 2015.
- "Fencer Ruben Limardo returns to hero's welcome in Venezuela". NBC Olympics. 7 August 2012. 7 August 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 June 2015.
විකිපීඩියා, විකි, විශ්වකෝෂය, පොත, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවීම, නොමිලේ බාගත කිරීම, වෙනිසියුලාව පිළිබඳ තොරතුරු, වෙනිසියුලාව යනු කුමක්ද? වෙනිසියුලාව යනු කුමක් දර්ශනය කරන්නේ?