ප්රංශ පොලිනීසියාව (i/ˌpɒlᵻˈniːʒə/ POL-ih-NEE-zhə; ප්රංශ: Polynésie française [pɔlinezi fʁɑ̃sɛːz] ; Tahitian: Pōrīnetia farāni) යනු ප්රංශයේ සහ එහි එකම විදේශීය රටෙහි විදේශීය සාමූහිකත්වයකි. එය භූගෝලීය වශයෙන් විසිරී ඇති දූපත් සහ අතොළු 121 කින් සමන්විත වේ. දකුණු පැසිෆික් සාගරයේ කිලෝමීටර් 2,000 (සැතපුම් 1,200) කට වඩා විහිදේ. ප්රංශ පොලිනීසියාව යුරෝපීය සංගමය සමඟ විදේශීය රටක් සහ භූමියක් ලෙස (OCT) සම්බන්ධ වේ. ප්රංශ පොලිනීසියාවේ මුළු භූමි ප්රමාණය වර්ග කිලෝමීටර් 3,521 කි. ජනගහනය 278,786 ක් (අගෝස්තු 2022 සංගණනය) වන අතර එයින් අවම වශයෙන් 205,000 ක් සොසයිටි දූපත් වල ජීවත් වන අතර ඉතිරි ජනගහනය දූපත් සමූහයේ ඉතිරි ප්රදේශවල ජීවත් වේ.
ප්රංශ පොලිනීසියාව | |
|---|---|
ප්රංශයේ විදේශීය රට සහ සාමූහිකත්වය | |
ධජය ලාංඡනය | |
| ආදර්ශ පාඨය: | |
| නිල ගීය: La Marseillaise ("මාර්සෙයිලයිස්") | |
| ප්රාදේශීය ගීය: Ia Ora 'O Tahiti Nui ("ලා ඔරා 'ඕ ටහිටි නුයි") | |
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ පිහිටීම (රතු පැහැයෙන් රවුම් කර ඇත) | |
Carte interactive | |
| ස්වෛරී රාජ්යය | ප්රංශය |
| ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ප්රකාශයට පත් කරන ලද්දේ | 1842 සැප්තැම්බර් 9 |
| භෞමික තත්ත්වය | 1946 ඔක්තෝබර් 27 |
| සාමූහිකත්ව තත්ත්වය | 2003 මාර්තු 28 |
| රටේ තත්ත්වය (නාමික මාතෘකාව) | 2004 පෙබරවාරි 27 |
| අගනුවර | පැපීට් 17°34′S 149°36′W / 17.567°S 149.600°W |
| විශාලතම city | ෆාʻආʻආ |
| නිල භාෂා |
|
| Recognised regional languages |
|
| Ethnic groups (1988) | 66.5% මිශ්ර නොවූ පොලිනීසියානුවන් 7.1% මිශ්ර පොලිනීසියානුවන් 9.3% ඩෙමිස් 11.9% යුරෝපීයයන් 4.7% නැගෙනහිර ආසියානුවන් |
| ජන අන්වර්ථ නම් | ප්රංශ පොලිනීසියානු |
| රජය | විමධ්යගත පාර්ලිමේන්තු යැපීම |
• ප්රංශ ජනාධිපති | එම්මානුවෙල් මැක්රොන් |
• ජනරජයේ මහ කොමසාරිස් | එරික් ස්පිට්ස් |
• ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති | මොයිටායි බ්රදර්සන් |
• ප්රංශ පොලිනීසියාවේ උප ජනාධිපති | චැන්ටල් ගැලනන් |
| ව්යවස්ථාදායකය | ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාව |
| ප්රංශ පාර්ලිමේන්තුව | |
• සෙනෙට් සභාව | සෙනෙට් සභිකයින් 348 න් 2 ක් |
• ජාතික සභාව | ආසන 577 න් 3 ක් |
| භූමි ප්රදේශය | |
• මුළු | 4,167 km2 (1,609 sq mi) |
• Land | 3,521.2 km2 (1,359.5 sq mi) |
• ජලය (%) | 12 |
| ජනගහනය | |
• 2022 අගෝස්තු සංගණනය | 278,786 (175 වෙනි) |
• ඝනත්වය | 79/km2 (204.6/sq mi) (130 වෙනි) |
| GDP (nominal) | 2019 estimate |
• Total | ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 6.02 |
• Per capita | ඇමරිකානු ඩොලර් 21,673 |
| මුදල් | CFP ෆ්රෑන්ක් (₣) (XPF) |
| වේලා කලාපය |
|
| Date format | දිදි/මාමා/වවවව |
| Mains electricity |
|
| රිය පැදවීමේ පැත්ත | දකුණ |
| ඇමතුම් කේතය | +689 |
| INSEE කේතය | 987 |
| ISO 3166 කේතය |
|
| අන්තර්ජාල TLD | .pf |
ප්රංශ පොලිනීසියාව දූපත් කණ්ඩායම් පහකට බෙදා ඇත: ඕස්ට්රල් දූපත් ; ගැම්බියර් දූපත් ; මාර්කේසාස් දූපත් ; සොසයිටි දූපත් ( ලීවර්ඩ් සහ වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් ඇතුළත්); සහ ටුවාමෝටස් . එහි දූපත් සහ අතොළු 121 න් 75 ක් 2017 සංගණනයේදී ජනාවාස විය. සොසයිටි දූපත් සමූහයට අයත් ටහිටි, වඩාත්ම ජනාකීර්ණ දූපත වන අතර, 2017 වන විට[update] ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනගහනයෙන් 69% කට ආසන්න සංඛ්යාවකට නිවහන වේ. ටහිටි හි පිහිටා ඇති පැපීට්, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ අගනුවරයි. එහි භූමියේ අනිවාර්ය කොටසක් නොවූවත්, ක්ලිපර්ටන් දූපත 2007 දක්වා ප්රංශ පොලිනීසියාවෙන් පරිපාලනය කරන ලදී.
මහා පොලිනීසියානු සංක්රමණයෙන් වසර සිය ගණනකට පසු, යුරෝපීය ගවේෂකයෝ කලාපය හරහා ගමන් කිරීමට පටන් ගත් අතර, කිහිප වතාවක්ම ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දූපත් නැරඹීමට ගියහ. වෙළඳුන් සහ තල්මසුන් දඩයම් කරන නැව් ද එහි පැමිණියහ. 1842 දී ප්රංශ ජාතිකයන් මෙම දූපත් අත්පත් කරගෙන ප්රංශ ආරක්ෂක ප්රදේශයක් ස්ථාපිත කළ අතර එය ඔවුන් Établissements français d'Océanie ලෙස හැඳින්වීය. (EFO) (ඕෂනියාවේ ප්රංශ ආයතන/ජනවාස).
1946 දී, ප්රංශ සිව්වන ජනරජයේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව යටතේ EFO විදේශීය භූමියක් බවට පත් වූ අතර, පුරවැසිභාවය හරහා පොලිනීසියානුවන්ට ඡන්ද අයිතිය ලබා දෙන ලදී. 1957 දී, එම භූමිය ප්රංශ පොලිනීසියාව ලෙස නම් කරන ලදී. 1983 දී, එය කලාපීය සංවර්ධන සංවිධානයක් වන පැසිෆික් ප්රජාවේ සාමාජිකයෙකු බවට පත්විය. 2003 මාර්තු 28 වන දින සිට, ප්රංශ පොලිනීසියාව 74 වන වගන්තියේ ව්යවස්ථාමය සංශෝධනය යටතේ ප්රංශ ජනරජයේ විදේශීය සාමූහිකයක් වූ අතර, පසුව 2004 පෙබරවාරි 27 වන දින 2004-192 නීතිය සමඟ පරිපාලන ස්වයං පාලනයක් ලබා ගත් අතර, එහි සංකේතාත්මක ප්රකාශන දෙකක් වන්නේ ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපතිවරයාගේ පදවිය සහ විදේශීය රටක් ලෙස එහි අතිරේක නම් කිරීමයි.
ඉතිහාසය
මානව විද්යාඥයින් සහ ඉතිහාසඥයින් විශ්වාස කරන්නේ මහා පොලිනීසියානු සංක්රමණය ක්රි.පූ. 1500 දී පමණ ආරම්භ වූයේ ඔස්ට්රෝනියානු ජනයා දකුණු පැසිෆික් සාගරයේ දූපත් සොයා ගැනීම සඳහා ආකාශ සංචලනය භාවිතා කරමින් ගමනක යෙදීමත් සමඟ බවයි. ප්රංශ පොලිනීසියාවේ පදිංචි වූ පළමු දූපත් වූයේ ක්රි.පූ. 200 දී පමණ මාර්කේසාස් දූපත් ය. පසුව පොලිනීසියානුවන් නිරිත දෙසින් ගොස් ක්රි.පූ. 300 දී පමණ සොසයිටි දූපත් සොයා ගත්හ.
යුරෝපීය හමුවීම් ආරම්භ වූයේ 1521 දී ස්පාඤ්ඤ කිරීටයේ සේවය සඳහා යාත්රා කළ පෘතුගීසි ගවේෂක ෆර්ඩිනන්ඩ් මැගෙලන්, ටුවාමොටු-ගැම්බියර් දූපත් සමූහයේ පුකා-පුකා දුටු විටය. 1606 දී පෙඩ්රෝ ෆර්නැන්ඩස් ඩි ක්වේරෝස් යටතේ තවත් ස්පාඤ්ඤ ගවේෂණයක් පෙබරවාරි 10 වන දින පොලිනීසියාව හරහා යාත්රා කළ අතර එය ඔවුන් සැජිටේරියා (හෝ සැජිටේරියා) ලෙස හැඳින්වූ අතර එය බොහෝ විට ටහිටියේ ගිනිකොන දෙසින් පිහිටි රෙකරේකා දූපත විය හැකිය. 1722 දී, ලන්දේසි බටහිර ඉන්දීය සමාගම විසින් අනුග්රහය දක්වන ලද ගවේෂණයක යෙදී සිටියදී, ලන්දේසි ජාතික ජාකොබ් රොග්වීන්, ටුවාමෝටු දූපත් සමූහයේ දූපත් හයක් සහ සොසයිටි දූපත් වල දූපත් දෙකක පිහිටීම ප්රස්ථාරගත කළේය, ඉන් එකක් බෝරා බෝරා ය.
බ්රිතාන්ය ගවේෂක සැමුවෙල් වොලිස් 1767 දී ටහිටි වෙත ගිය පළමු යුරෝපීය නාවිකයා බවට පත්විය. ප්රංශ ගවේෂක ලුවී ඇන්ටොයින් ඩි බුගන්විල් ද 1768 දී ටහිටි වෙත ගිය අතර, බ්රිතාන්ය ගවේෂක ජේම්ස් කුක් 1769 දී පැමිණියේය, සහ සිකුරු සංක්රාන්තිය නිරීක්ෂණය කළේය. ඔහු 1773 දී පැසිෆික් සාගරයට කළ දෙවන ගමනේදී නැවත ටහිටියේ නතර වූ අතර, 1777 දී ඔහුගේ තුන්වන සහ අවසාන ගමනේදී නැවත වරක් හවායි හිදී මිය ගියේය.
1772 දී, පේරුහි ස්පාඤ්ඤ වයිස්රෝයි දොන් මැනුවෙල් ඩි අමට් ටහිටියෙන් ඔබ්බට ඇති සියලුම ප්රධාන දූපත් ගවේෂණය කළ පළමු යුරෝපීයයා වූ ඩොමින්ගෝ ඩි බොනෙචියාගේ අණ යටතේ ටහිටි වෙත ගවේෂණ ගණනාවක් නියම කළේය. [11] 1774 දී කෙටි කාලීන ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසයක් නිර්මාණය කරන ලද අතර, යම් කාලයක් සඳහා සමහර සිතියම්වල වයිස්රෝයි අමාත් නමින් ඉස්ලා ඩි අමාත් යන නම තිබුණි. ක්රිස්තියානි දූත මණ්ඩල ආරම්භ වූයේ ස්පාඤ්ඤ පූජකවරුන් වසරක් ටහිටි හි රැඳී සිටීමෙනි. ලන්ඩන් මිෂනාරි සංගමයේ රෙපරමාදු භක්තිකයන් 1797 දී පොලිනීසියාවේ ස්ථිරවම පදිංචි විය.
ටහිටිහි දෙවන පොමාරේ රජුට 1803 දී මුඕරියා වෙත පලා යාමට සිදු විය; ඔහු සහ ඔහුගේ යටත්වැසියන් 1812 දී රෙපරමාදු ආගමට හරවා ගන්නා ලදී. 1834 දී ප්රංශ කතෝලික මිෂනාරිවරුන් ටහිටි වෙත පැමිණියහ; 1836 දී ඔවුන් නෙරපා හැරීම නිසා 1838 දී ප්රංශයට තුවක්කු බෝට්ටුවක් යැවීමට සිදුවිය. 1842 දී ටහිටි සහ ටහුවාටා ප්රංශ ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ලෙස ප්රකාශයට පත් කරන ලද අතර, එමඟින් කතෝලික මිෂනාරිවරුන්ට බාධාවකින් තොරව වැඩ කිරීමට ඉඩ සැලසේ. පැපීටේ අගනුවර 1843 දී ආරම්භ කරන ලදී. 1880 දී ප්රංශය ටහිටි ඈඳා ගත් අතර, ආරක්ෂිත ප්රදේශයක තත්ත්වය යටත් විජිතයක් බවට වෙනස් කළේය. 1889 දී ප්රංශ ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් පිහිටුවන තෙක් දූපත් කණ්ඩායම් නිල වශයෙන් එක්සත් නොවීය.
1842 දී ප්රංශය ටහිටි මත ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ප්රකාශයට පත් කර ටහිටි සමඟ යුද්ධයක් කළ පසු (1844–1847), බ්රිතාන්ය සහ ප්රංශ ජාතිකයන් 1847 දී ජර්නැක් සම්මුතියට අත්සන් තැබූ අතර, රයිටියා, හුවාහින් සහ බෝරා බෝරා රාජධානි බලවතුන් දෙදෙනාගෙන්ම ස්වාධීනව පැවතිය යුතු බවත්, තනි ප්රධානියෙකුට මුළු දූපත් සමූහයම පාලනය කිරීමට ඉඩ නොදිය යුතු බවත් ප්රකාශ කළහ. අවසානයේ ප්රංශය ගිවිසුම කඩ කළ අතර, දූපත් ඈඳා ගෙන 1888 දී (වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් වලින් වසර අටකට පසු) යටත් විජිතයක් බවට පත් වූ අතර එය 1897 දක්වා පැවති ලීවර්ඩ්ස් යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන බොහෝ ස්වදේශික ප්රතිරෝධයන් සහ ගැටුම් වලින් පසුවය.
1880 ගණන්වලදී, ප්රංශය කලින් පොමාරේ රාජවංශයට අයත්ව තිබූ ටුවාමොටු දූපත් සමූහය විධිමත් ලෙස ඈඳා නොගෙන එය හිමිකර ගත්තේය. 1842 දී ටහුවාටා හරහා ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ප්රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසු, ප්රංශ ජාතිකයන් මුළු මාර්කේසාස් දූපත් ප්රංශ ලෙස සැලකූහ. 1885 දී, ප්රංශය ආණ්ඩුකාරවරයෙකු පත් කර සාමාන්ය කවුන්සිලයක් ස්ථාපිත කළ අතර, එමඟින් යටත් විජිතයක් සඳහා නිසි පරිපාලනය ලබා දුන්නේය. රිමාතාරා සහ රුරුටු දූපත් 1888 දී බ්රිතාන්ය ආරක්ෂාව සඳහා අසාර්ථක ලෙස බලපෑම් කළ බැවින්, 1889 දී ඒවා ප්රංශය විසින් ඈඳා ගන්නා ලදී. 1892 දී යටත් විජිතයේ තැපැල් මුද්දර ප්රථම වරට නිකුත් කරන ලදී. යටත් විජිතය සඳහා පළමු නිල නාමය වූයේ එටබ්ලිස්මන්ට් ඩි එල්'ඕසියානි (ඕෂනියාවේ ආයතන) ය; 1903 දී මහා මණ්ඩලය උපදේශක සභාවක් බවට වෙනස් කරන ලද අතර, ජනපදයේ නම Établissements français de l'Océanie (ඕෂනියාවේ ප්රංශ ආයතන) ලෙස වෙනස් කරන ලදී.
1940 දී, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ පරිපාලනය නිදහස් ප්රංශ හමුදා පිළිගත් අතර, බොහෝ පොලිනීසියානුවන් දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී, ප්රධාන වශයෙන් උතුරු අප්රිකාවේ සහ ඉතාලියේ සමහර ප්රදේශවල සේවය කළහ. ප්රංශ සහ පොලිනීසියානුවන් ඒ වන විට නොදන්නා, 1940 සැප්තැම්බර් 16 වන දින අධිරාජ්ය ජපානයේ කොනෝ කැබිනට් මණ්ඩලය, පශ්චාත් යුධ ලෝකයේ "නැගෙනහිර පැසිෆික් රජයේ ජෙනරාල්" හි කොටසක් ලෙස ජපන් සන්තක බවට පත්වීමට නියමිතව තිබූ බොහෝ භූමි ප්රදේශ අතරට ප්රංශ පොලිනීසියාව ඇතුළත් කළේය. කෙසේ වෙතත්, පැසිෆික් සාගරයේ යුද්ධය අතරතුර ජපන් ජාතිකයින්ට ප්රංශ දූපත් වලට සැබෑ ආක්රමණයක් දියත් කිරීමට නොහැකි විය.
1946 දී, පොලිනීසියානුවන්ට ප්රංශ පුරවැසිභාවය ලබා දුන් අතර දූපත් වල තත්ත්වය විදේශීය භූමියක් ලෙස වෙනස් කරන ලදී; 1957 දී දූපත් වල නම පොලිනීසි ෆ්රැන්චයිස් (ප්රංශ පොලිනීසියාව) ලෙස වෙනස් කරන ලදී. 1962 දී, ඇල්ජීරියාව ස්වාධීන වූ විට සහ ටුවාමොටු දූපත් සමූහයේ මොරුරෝවා පරමාණුව නව පරීක්ෂණ ස්ථානයක් ලෙස තෝරා ගත් විට, ඇල්ජීරියාවේ ප්රංශයේ මුල් න්යෂ්ටික අත්හදා බැලීමේ භූමිය තවදුරටත් භාවිතයට ගත නොහැකි විය; 1974 න් පසු භූගතව පරීක්ෂණ සිදු කරන ලදී. 1977 දී, ප්රංශ පොලිනීසියාවට අර්ධ අභ්යන්තර ස්වයං පාලනයක් ලබා දෙන ලදී; 1984 දී, ස්වයං පාලනය දීර්ඝ කරන ලදී. 2003 දී ප්රංශ පොලිනීසියාව ප්රංශයේ පූර්ණ විදේශීය සාමූහිකයක් බවට පත්විය.
1995 සැප්තැම්බර් මාසයේදී, වසර තුනක තහනමකින් පසු, ෆන්ගාටවුෆා පරමාණුවේ න්යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කිරීමෙන් ප්රංශය පුළුල් විරෝධතා ඇති කළේය. අවසාන පරීක්ෂණය 1996 ජනවාරි 27 වන දින සිදු විය. 1996 ජනවාරි 29 වන දින, ප්රංශය විස්තීර්ණ පරීක්ෂණ තහනම් ගිවිසුමට එකඟ වන බවත්, තවදුරටත් න්යෂ්ටික අවි අත්හදා නොගන්නා බවත් නිවේදනය කළේය.
2013 දී ප්රංශ පොලිනීසියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ ස්වයං පාලන නොවන ප්රදේශ ලැයිස්තුවට නැවත ඇතුළත් කරන ලද අතර, එය එක්සත් ජාතීන්ගේ සහාය ලත් නිදහස් ජනමත විචාරණයකට සුදුසුකම් ලැබීය. පොලිනීසියානු නායකයින්ගේ කණ්ඩායම, පැසිෆික් පල්ලි සම්මේලනය, සාමය සහ නිදහස සඳහා වූ කාන්තා ජාත්යන්තර ලීගය, නොබැඳි ව්යාපාරය, ලෝක පල්ලි කවුන්සිලය සහ මෙලනීසියානු හෙල්ල හිස කණ්ඩායම විසින් ස්වදේශික විරෝධය ප්රකාශ කර සහාය දැක්වීමෙන් පසුව නැවත ලැයිස්තුගත කිරීම සිදු කරන ලදී.
පාලනය
ප්රංශ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ 74 වන වගන්තියේ සහ ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ස්වයං පාලනය පිළිබඳ ප්රඥප්තිය පිළිබඳ 2014–192 කාබනික නීතියේ නියමයන් යටතේ, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දේශපාලනය සිදුවන්නේ පාර්ලිමේන්තු නියෝජිත ප්රජාතන්ත්රවාදී ප්රංශ විදේශ සාමූහිකත්වයක රාමුවක් තුළ වන අතර, එමඟින් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපතිවරයා රජයේ ප්රධානියා වන අතර බහු-පක්ෂ පද්ධතියක ප්රධානියා වේ. විධායක බලය රජය විසින් ක්රියාත්මක කරනු ලැබේ. ව්යවස්ථාදායක බලය රජය සහ ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාව (භෞමික සභාව) යන දෙකටම පවරා ඇත.
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දේශපාලන ජීවිතය 2000 දශකයේ මැද භාගයේ සිට 2010 දශකයේ මැද භාගය දක්වා විශාල අස්ථාවරත්වයකින් සලකුණු විය. 1991 සිට බලයේ සිටි ප්රංශ පොලිනීසියාවේ නිදහස් විරෝධී දක්ෂිණාංශික ජනාධිපති ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්, 1995 දී ප්රංශ න්යෂ්ටික අවි අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කිරීමට සහාය දුන් අතර, ඔහුගේ දිගුකාලීන මිතුරෙකු සහ එවකට ප්රංශයේ ජනාධිපති වූ ජැක් චිරාක්ගෙන් 2004 දී ප්රංශ පොලිනීසියාවට පුළුල් ස්වයං පාලනයක් ලබා ගැනීමට ඔහු සමත් වූ නමුත්, 2004 ප්රංශ පොලිනීසියානු ව්යවස්ථාදායක මැතිවරණයේදී නිරපේක්ෂ බහුතරයක් ලබා ගැනීමට අපොහොසත් වූ අතර, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාව අවුල් විය. ෆ්ලෝස්ගේ දිගුකාලීන ප්රතිවාදියා වූ නිදහසට පක්ෂ නායක ඔස්කාර් ටෙමරු, ඔහුගේ ස්වාධීන සන්ධානය, ෆ්ලෝස්ගේ පක්ෂයට වඩා එක් ආසනයක් අඩුවෙන් දිනා ගත් අතර, කෙසේ වෙතත්, 2004 ජුනි මාසයේදී සභාව විසින් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාපති ලෙස තේරී පත් විය. නොබැඳි සභා සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකුගේ ඡන්ද හේතුවෙන්. මෙය වසර ගණනාවක් දේශපාලන අස්ථාවරත්වයට හේතු විය, මන්ද නිදහස් පක්ෂවලට හෝ නිදහස් විරෝධී කඳවුරුවලට බහුතරයක් සහතික නොවූ අතර, එය ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දුරස්ථ දූපත් වල අවශ්යතා නියෝජනය කරන කුඩා නොබැඳි පක්ෂවල ඡන්ද මත රඳා පැවතුනි (ටහිටි වලට ප්රතිවිරුද්ධව). 2004 ඔක්තෝබර් මාසයේදී ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති ධුරයෙන් ටෙමරු බලයෙන් පහ කරන ලදී, 2005 මාර්තු මාසයේදී බලයෙන් පහ කරන ලද ෆ්ලොස් විසින් අනුප්රාප්තිකයා විය, 2006 දෙසැම්බර් මාසයේදී බලයෙන් පහ කරන ලද ටෙමරු නැවත බලයෙන් පහ කරන ලදී, ෆ්ලොස්ගේ සමීප සගයෙකු වූ ගැස්ටන් ටොං සැන්ග් විසින් අනුප්රාප්තිකයා විය.
2007 සැප්තැම්බර් 14 වන දින, නිදහසට පක්ෂ නායක ඔස්කාර් ටෙමරු වසර තුනකින් තුන්වන වරටත් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාපති ලෙස තේරී පත් විය (භෞමික සභාවේදී ඡන්දය දුන් ඡන්ද 44 න් 27 ක් සමඟ). ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දිගු කලක් ජනාධිපතිව සිටි ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්, නිදහසට විරුද්ධ වූ ගැස්ටන් සැන්ග් රජය පෙරළා දැමීමට ඔහුගේ දිගු සතුරා වූ ඔස්කාර් ටෙමාරු සමඟ එක්වීමෙන් පසු අගෝස්තු 31 වන දින ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාවේදී විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් පරාජයට පත් වූ හිටපු ජනාධිපති ගැස්ටන් ටොං සැන්ග් වෙනුවට ඔහු පත් විය. කෙසේ වෙතත්, ඔස්කාර් ටෙමාරුට ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාව තුළ ස්ථාවර බහුතරයක් නොතිබූ අතර, දේශපාලන අර්බුදය විසඳීම සඳහා 2008 පෙබරවාරි මාසයේදී නව භෞමික මැතිවරණ පැවැත්විණි.
ගැස්ටන් ටොං සැන්ග්ගේ පක්ෂය භෞමික මැතිවරණය ජයග්රහණය කළ නමුත් එය දේශපාලන අර්බුදය විසඳුවේ නැත: ගැස්ටන් ටොං සැන්ග්ගේ දේශපාලන පක්ෂයට වඩා භෞමික සභාව තුළ එක් සාමාජිකයෙකු පමණක් සිටි ඔස්කාර් ටෙමාරු සහ ගැස්ටන් ෆ්ලෝස් යන සුළුතර පක්ෂ දෙක, ගැස්ටන් ටොං සැන්ග් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති වීම වැළැක්වීමට සන්ධානයක් ඇති කර ගත්හ. 2008 පෙබරවාරි 23 වන දින ඔස්කාර් ටෙමරුගේ නායකත්වයෙන් යුත් නිදහස් පක්ෂ පක්ෂයේ සහාය ඇතිව භෞමික සභාව විසින් ගැස්ටන් ෆ්ලෝස් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාපති ලෙස තේරී පත් වූ අතර, ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් නිදහස් පක්ෂ පක්ෂයේ සහාය ඇතිව ඔස්කාර් ටෙමරු භෞමික සභාවේ කථානායක ලෙස තේරී පත් විය. දෙදෙනාම සභාග කැබිනට් මණ්ඩලයක් පිහිටුවා ගත්හ. ගැස්ටන් ටොං සැන්ග් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති වීම වැළැක්වීම සඳහා නිර්මාණය කරන ලද නිදහස් පක්ෂ විරෝධී ගැස්ටන් ෆ්ලෝස් සහ නිදහසට පක්ෂපාතී ඔස්කාර් ටෙමරු අතර සන්ධානය ඉතා දිගු කාලයක් පැවතිය හැකි බවට බොහෝ නිරීක්ෂකයින් සැක කළහ.
2008 මාර්තු මාසයේ පැවති ප්රංශ නාගරික මැතිවරණයේදී, ෆ්ලෝස්-ටෙමරු සන්ධානයේ සාමාජිකයින් වූ ප්රමුඛ නගරාධිපතිවරුන් කිහිප දෙනෙකු ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ප්රධාන නගර සභා වල සිය තනතුරු අහිමි වූ අතර, එය මාසයකට පෙර භෞමික මැතිවරණවලදී ප්රංශ පොලිනීසියානු ඡන්දදායකයින් ප්රථම ස්ථානයට පත් කළ ගැස්ටන් ටොං සැන්ග් පක්ෂයට අකමැත්තක් ලෙස අර්ථකථනය කරන ලදී, ෆ්ලෝස් සහ ටෙමරුගේ පක්ෂ අතර අවසාන මොහොතේ සන්ධානය මගින් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති වීම වළක්වා තිබුණි. අවසානයේදී, 2008 අප්රේල් 15 වන දින, ෆ්ලොස්-ටෙමාරු සන්ධානයේ සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු සන්ධානයෙන් ඉවත් වී ටොං සංගගේ පක්ෂයට පක්ෂපාතී වීමත් සමඟ, ගැස්ටන් ෆ්ලොස්ගේ රජය භෞමික සභාව කෙරෙහි විශ්වාසභංග යෝජනාවක් මගින් පෙරලා දමන ලදී. භෞමික සභාව තුළ ටොං සංගගේ බහුතරය ඉතා පටු වූ අතර, 2009 පෙබරවාරි මාසයේදී ඔහු බලයෙන් පහ කරන ලද අතර, ඔහු වෙනුවට ටෙමරු (නැවතත් ෆ්ලොස්ගේ සහාය ඇතිව) පත් විය.
ගැස්ටන් ෆ්ලෝස් සමඟ ඇති වූ ආරවුලක් හේතුවෙන් ඔස්කාර් ටෙමරු නැවත බලයට පත්වීම කෙටි කාලයක් වූ අතර, 2009 නොවැම්බර් මාසයේදී ගැස්ටන් ටොං සැන්ග් බලයෙන් පහ කරන ලදී. ටොං සැන්ග් වසර එකහමාරක් බලයේ රැඳී සිටි අතර 2011 අප්රේල් මාසයේදී විශ්වාසභංගයකින් බලයෙන් පහ කරන ලද අතර ටෙමරු බලයෙන් පහ කරන ලදී. ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති ධුරයේ ඔස්කාර් ටෙමරුගේ පස්වන ධුර කාලය වසර දෙකක් පැවති අතර, එම කාලය තුළ ඔහු එක්සත් ජාතීන්ගේ ස්වයං පාලන නොවන ප්රදේශ ලැයිස්තුවට ප්රංශ පොලිනීසියාව නැවත ඇතුළත් කිරීම සඳහා උද්ඝෝෂනය කළේය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ප්රංශ පොලිනීසියාව එහි ස්වයං පාලන නොවන ප්රදේශ ලැයිස්තුවට නැවත ලියාපදිංචි කිරීමට සති දෙකකට පෙර, 2013 ප්රංශ පොලිනීසියානු ව්යවස්ථාදායක මැතිවරණයෙන් ටෙමරු පුළුල් ඡන්ද පරතරයකින් පරාජයට පත් විය. මෙය දේශපාලන විශ්ලේෂකයින් විසින් අර්ථකථනය කරන ලද්දේ නිදහස සඳහා වූ ටෙමරුගේ තල්ලුව මෙන්ම වසර ගණනාවක දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ දූෂණ වංචාවලින් පසු ප්රංශ පොලිනීසියාවට බලපාන සමාජ ආර්ථික අර්බුදයේ ප්රතිවිපාකයක් ලෙසය.
2013 මැතිවරණයේ විශාල ජයග්රාහකයා වූ නිදහස් විරෝධී පක්ෂයක් වූ ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්, 2013 මැයි මාසයේදී ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති ධුරයට ඔස්කාර් ටෙමරු වෙනුවට පත් වූ නමුත් ප්රංශයේ ඉහළම අධිකරණය විසින් දූෂණ චෝදනාවක් හේතුවෙන් 2014 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ඔහු ධුරයෙන් ඉවත් කරන ලදී. ෆ්ලෝස් වෙනුවට ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපති ධුරයට පත් වූයේ ඔහුගේ නිදහස් විරෝධී කඳවුරේ දෙවන අණදෙන නිලධාරියා වූ එඩෝර්ඩ් ෆ්රිච් වන අතර ඔහු ෆ්ලෝස්ගේ හිටපු බෑණා ද විය (ෆ්ලෝස්ගේ දියණියගෙන් දික්කසාද විය). නායකයින් දෙදෙනාම නිදහස් විරෝධී කඳවුර පාලනය කිරීමට තරඟ වදින විට ෆ්රිච් 2015 දී ෆ්ලෝස් සමඟ අමනාප වූ අතර, ෆ්රිච් 2015 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්ගේ පක්ෂයෙන් බැහැර කරන ලද අතර 2016 පෙබරවාරි මාසයේදී ඔහුගේම නිදහස් විරෝධී පක්ෂයක් වන ටපුරා හුයිරාතිරා ආරම්භ කළේය. ඔහුගේ නව පක්ෂය ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාව තුළ බහුතරයක් තබා ගැනීමට සමත් වූ අතර ෆ්රිච් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සභාපති ලෙස රැඳී සිටියේය.
2015–2016 දී නිදහස් විරෝධී කඳවුර බෙදී යාමෙන් පසු ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දේශපාලන ස්ථාවරත්වය නැවත පැමිණ තිබේ. 2018 ප්රංශ පොලිනීසියානු ව්යවස්ථාදායක මැතිවරණයේදී ටපුරා හුයිරාතිරා ප්රංශ පොලිනීසියානු සභාවේ ආසනවලින් 70% ක් දිනා ගත් අතර, ඔස්කාර් ටෙමරුගේ නිදහස් ගැති පක්ෂය සහ ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්ගේ නිදහස් විරෝධී පක්ෂය යන දෙකම පරාජය කළ අතර, 2018 මැයි මාසයේදී සභාව විසින් එඩ්වඩ් ෆ්රිච් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස නැවත තේරී පත් විය. 2022 වන විට, 1990 ගණන්වල සහ 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේදී ගැස්ටන් ෆ්ලෝස්ගෙන් පසු ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දීර්ඝතම කාලයක් සේවය කළ ජනාධිපතිවරයා වූයේ එඩ්වඩ් ෆ්රිච් ය.
පරිපාලනය
1946 සහ 2003 අතර, ප්රංශ පොලිනීසියාවට විදේශීය භූමියක (territoire d'outre-mer, හෝ TOM) තත්ත්වය තිබුණි. 2003 දී එය විදේශීය සාමූහිකයක් (collectivité d'outre-mer, හෝ COM) බවට පත් විය. 2004 පෙබරවාරි 27 වන දින එහි ව්යවස්ථාපිත නීතිය එයට ජනරජය තුළ විදේශීය රටක් ලෙස විශේෂිත නම් කිරීම (pays d'outre-mer au sein de la République, හෝ POM) ලබා දෙයි, නමුත් එහි තත්ත්වය නීතිමය වශයෙන් වෙනස් කිරීමකින් තොරව.
ප්රංශයේ ප්රධාන භූමිය සමඟ සබඳතා
ප්රාදේශීය සභාවක් සහ රජයක් තිබියදීත්, ප්රංශ පොලිනීසියාව නවසීලන්තය සමඟ කුක් දූපත් මෙන් ප්රංශය සමඟ නිදහස් සම්බන්ධතාවයක නොමැත. ප්රංශ විදේශීය සාමූහිකයක් ලෙස, පළාත් පාලන ආයතනයට යුක්තිය, විශ්ව විද්යාල අධ්යාපනය හෝ ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් සෘජු අධිකාරියක් නොමැත. මෙම ප්රදේශවල සේවාවන් සෘජුවම සපයනු ලබන්නේ සහ පරිපාලනය කරනු ලබන්නේ ජාතික ජෙන්ඩර්මරී (ප්රංශයේ මහානගර ග්රාමීය සහ මායිම් ප්රදේශ ද පාලනය කරයි) සහ ප්රංශ හමුදා ඇතුළුව ප්රංශ රජය විසිනි. සාමූහික රජය ප්රාථමික සහ ද්විතීයික අධ්යාපනය, සෞඛ්යය, නගර සැලසුම්කරණය සහ පරිසරය පාලනය කරයි. භූමියේ රාජ්යයේ ඉහළම නියෝජිතයා වන්නේ ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජනරජයේ මහ කොමසාරිස්වරයාය (ප්රංශ: Haut commissaire de la République en Polynésie française).
ප්රංශ පොලිනීසියාව මැතිවරණ කොට්ඨාශ තුනකින් ප්රංශ ජාතික සභාවට නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු ද යවයි, පළමුවැන්න පැපීට් සහ එහි ඊසානදිග තදාසන්න ප්රදේශ නියෝජනය කරන අතර, මුඕරියා-මායාඕ හි කොමියුනය (මහ නගර සභාව), ටුවාමොටු-ගැම්බියර් පරිපාලන අංශය සහ මාර්කේසාස් දූපත් පරිපාලන අංශය, 2 වන කොටස පැපීට් සහ ඕස්ට්රල් දූපත් පරිපාලන උප අංශයෙන් පිටත ටහිටියේ වැඩි කොටසක් නියෝජනය කරන අතර 3 වන කොටස ලීවර්ඩ් දූපත් පරිපාලන උප අංශය සහ පැපීට් හි නිරිතදිග තදාසන්න ප්රදේශ නියෝජනය කරයි. ප්රංශ පොලිනීසියාව ප්රංශ සෙනෙට් සභාවට සෙනෙට් සභිකයින් දෙදෙනෙකු ද යවයි.
ආරක්ෂාව
සාමූහිකත්වය ආරක්ෂා කිරීම ප්රංශ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ වගකීමකි. පැසිෆික්-පොලිනීසියානු සමුද්ර පාබල රෙජිමේන්තුව (RIMaP-P) ඇතුළත් කරමින් - හමුදා නිලධාරීන් 900 ක් පමණ භූමියේ යොදවා ඇත - මධ්යස්ථ ගුවන් ප්රවාහන සහ නිරීක්ෂණ වත්කම් සමඟ. දෙවැන්නට ප්රංශ නාවික ගුවන් සේවයේ ෆැල්කන් 200 ගාඩියන් සමුද්ර නිරීක්ෂණ ගුවන් යානා තුනක් ඇතුළත් වන අතර ඒවා 2025/26 පමණ සිට ආරම්භ වන වඩාත් නවීන ෆැල්කන් 2000 ඇල්බට්රොස් මගින් ප්රතිස්ථාපනය කිරීමට නියමිතය. පළමුවැන්න ගුවන් හමුදාවේ ET 82 "මේන්" ප්රවාහන බලඝණයෙන් ලබාගත් CN-235 උපායික ප්රවාහන ගුවන් යානා දෙකකින් සමන්විත වේ.
2024 මැද භාගය වන විට, ප්රධාන ප්රංශ නාවික යාත්රා තුනක් භූමියේ පිහිටා ඇති අතර, නිරීක්ෂණ නෞකාව ප්රේරියල්, මුර සංචාර සහ ආධාරක නෞකාව බෝගන්විල් සහ නව ෆීලික්ස් එබුවේ මුර සංචාර යාත්රාවල නෞකාවක් වන ටෙරියෙරූ සිට ටෙරියෙරූයිටෙරෙයි දක්වා ඇතුළත් වේ. 2026 දී ෆීලික්ස් එබු පන්තියේ දෙවන නෞකාවක් වන පිලිප් බර්නාඩිනෝ, ටහිටි හි යොදවනු ලබන්නේ කලාපයේ ප්රංශයේ සමුද්ර නිරීක්ෂණ හැකියාවන් තවදුරටත් ශක්තිමත් කිරීම සඳහා ය. 2021 වන විට, කුඩා වරාය සහ වෙරළබඩ ටග් යාත්රා දෙකක් (RPCs) වන මාරෝවා සහ මැනිනි ද එම භූමියේ ක්රියාත්මක විය. 2025 වන විට, ප්රංශ නාවික ගුවන් සේවයේ ෆ්ලොටිල්ලා 35F ටහිටි හි AS 365N ඩවුෆින් හෙලිකොප්ටර් දෙකක කණ්ඩායමක් යොදවයි. හෙලිකොප්ටර් යානා භූමිය තුළ විවිධ භූමිකාවන් ඉටු කරන අතර, අවශ්ය පරිදි ප්රේරියල් නෞකාවට ගොඩ බැස්සවිය හැකිය.
ජාතික ජෙන්ඩර්මරි ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ක්රියාකාරී පිරිස් 500 ක් සහ සිවිල් වැසියන් සහ රක්ෂිත භටයින් 150 ක් පමණ යොදවයි. සමුද්රීය ජෙන්ඩර්මරී හි ජැස්මින් මුර සංචාර බෝට්ටුව ද එම භූමියේ පිහිටා ඇති අතර 2025–2026 පමණ වන විට නව PCG-NG මුර සංචාර බෝට්ටුවකින් ප්රතිස්ථාපනය වීමට නියමිතය.
භූගෝලය
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දූපත් වර්ග කිලෝමීටර 3,521 (වර්ග සැතපුම් 1,359) ක මුළු භූමි ප්රමාණයකින් සමන්විත වන අතර එය සාගරයේ කිලෝමීටර් 2,000 (සැතපුම් 1,200) කට වඩා විසිරී ඇත. ප්රංශ පොලිනීසියාවේ දූපත් 121 ක් සහ පරමාණු වටා තවත් බොහෝ දූපත් හෝ මෝටස් ඇත. උසම ස්ථානය ටහිටි හි ඔරොහෙනා කන්දයි.
එය දූපත් සමූහයන් පහකින් සමන්විත වේ. විශාලතම සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ දූපත වන්නේ සොසයිටි දූපත් වල ටහිටි ය.
ටහිටි හැරුණු විට, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ තවත් වැදගත් පරමාණු, දූපත් සහ දූපත් කණ්ඩායම් නම්: අහ්, බෝරා බෝරා, හයිවා ඕවා, හුවාහින්, මයිආඕ, මවුපිටි, මෙහෙටියා, මොඕරියා, නුකු හිවා, රයිටියා, ටහාආ, ටෙටිආරෝවා, ටුබුවායි සහ ටුපායි.
ප්රංශ පොලිනීසියාව භෞමික පරිසර කලාප හතරකට නිවහන වේ: මාර්කේසාස් නිවර්තන තෙත් වනාන්තර, සොසයිටි දූපත් නිවර්තන තෙත් වනාන්තර, ටුවාමොටු නිවර්තන තෙත් වනාන්තර, සහ ටුබුවායි නිවර්තන තෙත් වනාන්තර.
| නම | භූමි ප්රමාණය (ව.කි.මී.) | ජනගහනය 2022 සංගණනය | ඝනත්වය (ව.කි.මී. ට) 2022 | සටහන් |
|---|---|---|---|---|
| මාර්කේසාස් දූපත් | 1,049.3 | 9,478 | 9 | උස් දූපත් 12; පරිපාලනමය වශයෙන් මාර්කේසාස් දූපත් උප අංශය බවට පත් කිරීම |
| සොසයිටි දූපත් | 1,597.6 | 245,987 | 154 | පරිපාලනමය වශයෙන් වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් උප අංශයට (උස් දූපත් 4ක් සහ අතොළු 1ක්) බෙදා ඇත සහ ලීවර්ඩ් දූපත් උප අංශයට (උස් දූපත් 5ක් සහ අතොළු 4ක්) |
| ටුවාමොටු දූපත් සමූහය | 698.7 | 15,159 | 22 | දූපත් හෝ පර 3,100කට අධික සංඛ්යාවක් කාණ්ඩගත කරන අතොළු 80ක්; පරිපාලනමය වශයෙන් ටුවාමොටු-ගැම්බියර් උප අංශයට අයත් වේ |
| ගැම්බියර් දූපත් | 27.8 | 1,570 | 56 | උස් දූපත් 6ක් සහ අතොළු 1ක්; පරිපාලනමය වශයෙන් ටුවාමොටු-ගැම්බියර් උප අංශයට අයත් වේ |
| ඕස්ට්රේලියානු දූපත් | 147.8 | 6,592 | 45 | උස් දූපත් 5ක් සහ අතොළු 1ක්; පරිපාලනමය වශයෙන් ඕස්ට්රේලියානු දූපත් උප අංශයට අයත් වේ |
| මුළු | 3,521.2 | 278,786 | 79 | උස් දූපත් සහ අතොළු 121ක් (2017 සංගණනයේදී ජනාවාස 75ක්; ජනාවාස නොවූ 46ක්) |
පරිපාලන අංශ
ප්රංශ පොලිනීසියාව පරිපාලන උප අංශ පහකට බෙදා ඇත (උප බෙදීම් පරිපාලන):
- මාර්කේසාස් දූපත් (ප්රංශ: les îles Marquises හෝ නිල වශයෙන් la subdivision administrative des îles Marquises)
- ලීවර්ඩ් දූපත් (ප්රංශ: les îles Sous-le-Vent හෝ නිල වශයෙන් la subdivision administrative des îles Sous-le-Vent) (වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් සහ ලීවර්ඩ් දූපත් යන උප කොට්ඨාස දෙක සමිති දූපත් වල කොටසකි)
- වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් (ප්රංශ: les îles du Vent හෝ නිල වශයෙන් la subdivision administrative des îles du Vent) (වින්ඩ්වර්ඩ් අයිලන්ඩ්ස් සහ ලීවර්ඩ් දූපත් යන උප කොටස් දෙක සමිති දූපත් වල කොටසකි)
- ටුවාමොටු-ගැම්බියර් (ප්රංශ: les Îles Tuamotu-Gambier හෝ නිල වශයෙන් la උප අංශය පරිපාලන des îles Tuamotu-Gambier) (Tuamotus සහ Gambier දූපත්)
- ඔස්ට්රල් දූපත් (ප්රංශ: les îles Australes හෝ නිල වශයෙන් la උප අංශය පරිපාලන des îles Australes) (බාස් දූපත් ඇතුළුව)
පරිපාලන උප අංශ පහ පළාත් පාලන සභා නොවේ; ඒවා ප්රංශ මධ්යම රාජ්යයේ තනිකරම විසංකේන්ද්රිත උප අංශ වේ. සෑම පරිපාලන උප අංශයකම ප්රධානියා වන්නේ පරිපාලන ඩි'එටාට් ('රාජ්ය පරිපාලක') වන අතර එය සාමාන්යයෙන් පරිපාලන ලෙස සරලව හැඳින්වෙන අතර සමහර විට චෙෆ් ඩි ලා උප අංශය පරිපාලන ('පරිපාලන උප අංශයේ ප්රධානියා') ලෙසද හැඳින්වේ. පරිපාලකයා යනු පැපීට් හි ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ප්රංශ ජනරජයේ මහ කොමසාරිස්වරයාගේ අධිකාරිය යටතේ සිටින සිවිල් සේවකයෙකි.
පරිපාලන උප කොට්ඨාශ හතරක් (මාර්කේසාස් දූපත්, ලීවර්ඩ් දූපත්, ටුවාමොටු-ගැම්බියර් සහ ඕස්ට්රල් දූපත්) ප්රංශ පොලිනීසියා රජයේ විසංකේන්ද්රිත උප කොට්ඨාශයක් ද සාදයි. මේවා සර්කොන්ස්ක්රිප්ෂන් ('දිස්ත්රික්ක') ලෙස හැඳින්වේ. සර්කොන්ස්ක්රිප්ෂන් එකක ප්රධානියා වන්නේ ටවානා හවු වන අතර එය ප්රංශ භාෂාවෙන් පරිපාලන භෞමික ('භෞමික පරිපාලක') ලෙස හැඳින්වේ, නමුත් ටහිටියානු මාතෘකාව වන ටවානා හවු බොහෝ විට භාවිතා වේ. ප්රංශ පොලිනීසියාවේ රජයේ ජනාධිපතිවරයා විසින් ජනාධිපතිවරයාට සෘජුවම වාර්තා කරන ටවානා හවු පත් කරයි. වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත්, පැපීට් වලට ආසන්නව පිහිටා ඇති නිසා, ප්රංශ පොලිනීසියා රජයේ විසංකේන්ද්රිත උප කොට්ඨාශයක් සාදන්නේ නැත.
පරිපාලන උප කොට්ඨාශ 5ම කොමියුනියන් 48 කට බෙදා ඇත. ප්රංශ ජනරජයේ අනෙකුත් සියලුම කොමියුනියන් මෙන්, මේවා මහ නගර සභා වන අතර, ප්රංශ හෝ වෙනත් EU පුරවැසිභාවයක් ඇති ප්රදේශවාසීන් කොමියුනියන් තුළ ප්රාදේශීය කටයුතු කළමනාකරණය කිරීම භාරව නගරාධිපතිවරයෙකු සහ නගර සභාවක් තෝරා පත් කර ගනී. ප්රංශ ජනරජයේ අනෙකුත් ප්රදේශවල මෙන් සෑම වසර හයකට වරක්ම නගර සභා මැතිවරණ පැවැත්වේ (අවසන් නාගරික මැතිවරණය 2020 දී පැවැත්විණි).
| කොමියුනියන් | දූපත් | ජනගහනය (2022) |
|---|---|---|
| ෆාආආආ | ටහිටි | 29,826 |
| පුනාආයා | ටහිටි | 28,781 |
| පපීට් | ටහිටි | 26,654 |
කොමියුනියන් 30ක් තවදුරටත් නියෝජිත නගරාධිපතිවරයෙකු සහ ලියාපදිංචි කිරීමේ කාර්යාලයක් ඇති ආශ්රිත කොමියුනියන් 98කට බෙදා ඇත. මෙම කොමියුනියන් 30 ආශ්රිත කොමියුනියන් ලෙස බෙදා ඇත, එක් එක් ඒවාට විශාල භූමි ප්රදේශයක් ඇති නිසා (විශේෂයෙන් ටහිටි හෝ නුකු හිවා වැනි විශාල දූපත් වල) හෝ ඒවා එකිනෙකට දුරින් පිහිටි පරමාණු වලින් (විශේෂයෙන් ටුවාමොටු දූපත් සමූහයේ) සෑදී ඇති නිසා, එය එක් එක් ජනාවාස වූ පරමාණුව සඳහා ආශ්රිත කොමියුනියන් නිර්මාණය කිරීමට හේතු විය.
(ප්රංශ පොලිනීසියාවේ කොමියුනිස්ට් 48 න්) කොමියුනිස්ට් 17 ක් වෙනම කොමියුනිස්ට් ප්රජාවන් තුනකට ඒකාබද්ධ වී ඇත. මෙම වක්රව තේරී පත් වූ අන්තර් වාර්ගික කවුන්සිල තවමත් ප්රංශ පොලිනීසියාවට සාපේක්ෂව අලුත් වන අතර, මෙට්රොපොලිටන් ප්රංශයේ සහ එහි විදේශීය කලාපවල මෙන් නොව ප්රංශ පොලිනීසියාවේ කොමියුනිස්ට් අන්තර් වාර්ගික කවුන්සිලයකට සම්බන්ධ වීම අනිවාර්ය නොවේ. 2022 වන විට පවතින අන්තර් වාර්ගික සභා තුන, සියල්ල ස්වේච්ඡා පදනමක් මත පිහිටුවන ලදී:
- මාර්කේසාස් දූපත් වල කොමියුනිස්ට් ප්රජාව (ප්රංශ: communauté de communes des îles Marquises, or CODIM), මාර්කේසාස් දූපත් හි පරිපාලන උපකොට්ඨාශයේ සියලුම කොමියුනිස්ට් විසින් 2010 දී පිහිටුවන ලදී.
- හවායි කොමියුන්ස් (ප්රංශ: communauté de communes Havaʻi, or CCH), මූල්ය හේතූන් මත වෙන්ව සිටීමට කැමැත්තක් දැක්වූ බෝරා-බෝරා හැර, ලීවර්ඩ් දූපත් වල පරිපාලන උප කොට්ඨාශයේ සියලුම කොමියුන් විසින් 2012 දී පිහිටුවන ලදී.
- කොමියුනිස්ට් කොමියුනිස්ට් ටෙරේහෙමනු (ප්රංශ: communauté de communes ටෙරෙහාමානු), 2021 දී ටහිටි දූපතේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටි බාහිර සහ ග්රාමීය කොමියුනියන් 5 ක් විසින් පිහිටුවන ලදී: හිටියා ඕ ටෙ රා, ටයිඅරපු-එස්ට්, ටයිඅරපු-ඕස්ට්, ටෙවා අයි උටා සහ පැපරා.
ප්රංශ ජනරජයේ වෙනත් තැන්වල මෙන්, මෙම කොමියුනියන් ප්රජාවන් පූර්ණ භෞමික සාමූහිකත්වයන් නොව, කොමියුනියන් සම්මේලන පමණි. නීතිමය දෘෂ්ටි කෝණයකින්, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ඇති එකම භෞමික සාමූහිකත්වය වන්නේ ප්රංශ පොලිනීසියාවේ විදේශීය සාමූහිකත්වය සහ කොමියුනියන් 48 ය.
ජනවිකාසය
2022 අගෝස්තු 18 වන දින සංගණනයට අනුව මුළු ජනගහනය 278,786 ක් වූ අතර, ඉන් 68.7% ක් ටහිටි දූපතේ පමණක් ජීවත් වූහ. අගනුවර වන පැපීට් හි නාගරික ප්රදේශයේ ජනගහනය 136,771 ක් (2017 සංගණනය) ඇත.
2017 සංගණනයේදී, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජීවත් වන ජනතාවගෙන් 89.0% ක් එහි උපත ලබා ඇත (2007 දී 87.3% සිට ඉහළට); 8.1% ක් මෙට්රොපොලිටන් ප්රංශයේ උපත ලබා ඇත (2007 දී 9.3% සිට පහළට); 1.2% ක් විදේශ ප්රංශයේ වෙනත් තැනක උපත ලබා ඇත (2007 දී 1.4% සිට පහළට); සහ 1.7% ක් විදේශ රටවලින් (2007 දී 2.0% සිට පහළට). ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජීවත් වන මෙට්රොපොලිටන් ප්රංශයේ ස්වදේශිකයින්ගේ ජනගහනය 1980 ගණන්වල සිට සාපේක්ෂ වශයෙන් අඩු වී ඇත, නමුත් නිරපේක්ෂ වශයෙන් ඔවුන්ගේ ජනගහනය 2007 සංගණනයේදී උපරිමයට පැමිණියේය, එහිදී 24,265 ක් ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ජීවත් වූහ (එහි උපත ලැබූ ඔවුන්ගේ දරුවන් ගණන් නොගෙන). දේශීය ආර්ථික අර්බුදයත් සමඟ, 2012 සංගණනයේදී ඔවුන්ගේ ජනගහනය 22,278 දක්වාත්, 2017 සංගණනයේදී 22,387 දක්වාත් අඩු විය.
| සංගණනය | ප්රංශ පොලිනීසියාව | මෙට්රොපොලිටන් ප්රංශය | විදේශීය ප්රංශය | උපතේදී ප්රංශ පුරවැසිභාවය ඇති විදේශීය රටවල්1 | සංක්රමණිකයන්2 |
|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 89.0% | 8.1% | 1.2% | 0.9% | 0.8% |
| 2012 | 88.7% | 8.3% | 1.3% | 0.9% | 0.8% |
| 2007 | 87.3% | 9.3% | 1.4% | 1.1% | 0.9% |
| 2002 | 87.2% | 9.5% | 1.4% | 1.2% | 0.8% |
| 1996 | 86.9% | 9.3% | 1.5% | 1.3% | 0.9% |
| 1988 | 86.7% | 9.2% | 1.5% | 1.5% | 1.0% |
| 1983 | 86.1% | 10.1% | 1.0% | 1.5% | 1.3% |
වගුවට සටහන්
1 ප්රංශ දෙමව්පියන්ගෙන්, උදාහරණයක් ලෙස පයිඩ්ස්-නොයර්ස් සහ ප්රංශ විදේශිකයන්ගේ දරුවන්ගෙන් විදේශයන්හි උපත ලැබූ පුද්ගලයින්.
2 සංක්රමණිකයෙකු යනු ප්රංශ අර්ථ දැක්වීමට අනුව විදේශ රටක උපත ලැබූ සහ උපතේදී ප්රංශ පුරවැසිභාවය නොමැති පුද්ගලයෙකි. සංක්රමණිකයෙකු ප්රංශයට ගිය දා සිට ප්රංශ පුරවැසිභාවය ලබාගෙන ඇති නමුත් ප්රංශ සංඛ්යාලේඛනවල තවමත් සංක්රමණිකයෙකු ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇත. අනෙක් අතට, විදේශීය පුරවැසිභාවය ඇති ප්රංශයේ උපන් පුද්ගලයින් (සංක්රමණිකයන්ගේ දරුවන්) සංක්රමණිකයින් ලෙස ලැයිස්තුගත කර නොමැත. මූලාශ්රය: ISPF
1988 සංගණනයේදී, ජනවාර්ගිකත්වය පිළිබඳ ප්රශ්න අසන ලද අවසාන සංගණනයේදී, 66.5% ක් වාර්ගික වශයෙන් මිශ්ර නොවූ පොලිනීසියානුවන් වූ අතර, 7.1% ක් සැහැල්ලු යුරෝපීය හෝ නැගෙනහිර ආසියානු මිශ්රණයක් සහිත වාර්ගික වශයෙන් පොලිනීසියානුවන් වූ අතර, 11.9% ක් යුරෝපීයයන් (බොහෝ විට ප්රංශ), 9.3% ක් මිශ්ර යුරෝපීය සහ පොලිනීසියානු සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයින්, ඊනියා ඩෙමිස් (වචනාර්ථයෙන් "අඩ" යන්නෙහි තේරුම) සහ 4.7% ක් නැගෙනහිර ආසියානුවන් (ප්රධාන වශයෙන් චීන) විය.
චීන, ඩෙමිස් සහ සුදු ජාතිකයන් ප්රධාන වශයෙන් ටහිටි දූපතේ, විශේෂයෙන් පැපීට් නාගරික ප්රදේශයේ සංකේන්ද්රණය වී ඇති අතර, එහි ජනගහනයෙන් ඔවුන්ගේ කොටස සමස්තයක් ලෙස ප්රංශ පොලිනීසියාවට වඩා බෙහෙවින් වැඩි ය. වාර්ගික මිශ්රණයේ දිගු ඉතිහාසයක් තිබියදීත්, මෑත වසරවලදී ජනවාර්ගික ආතතීන් වර්ධනය වෙමින් පවතින අතර, දේශපාලනඥයන් විදේශිකයන්ට එරෙහි කතිකාවක් භාවිතා කරමින් ජාතිකවාදයේ ගිනිදැල් අවුළුවති.
ඓතිහාසික ජනගහනය
| Historical population | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Official figures from past censuses. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
සංස්කෘතිය
භාෂා
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සියලුම ස්වදේශීය භාෂා පොලිනීසියානු වේ. පුරාණ කාලයේ සිටම ප්රංශ පොලිනීසියාව භාෂාමය වශයෙන් විවිධත්වයක් ලබා ඇති අතර, සෑම ප්රජාවකටම තමන්ගේම දේශීය කථන ප්රභේදයක් ඇත. මෙම උපභාෂා අන්යෝන්ය අවබෝධය මත පදනම්ව භාෂා හතකට කාණ්ඩගත කළ හැකිය: ටහිටියානු, ටුවාමොටුආන්, රාපා, ඕස්ට්රල්, උතුරු මාර්කේසන්, දකුණු මාර්කේසන් සහ මැංගරේවන්. මේවායින් සමහරක්, විශේෂයෙන් ටුවාමොටුආන්, විවිධ උපභාෂා වල පැච්වර්ක් එකකින් සෑදුණු උපභාෂා අඛණ්ඩතාවයකි. භාෂා සහ උපභාෂා අතර වෙනස ස්ථාපිත කිරීම කුප්රකට ලෙස දුෂ්කර වන අතර, එබැවින් සමහර කතුවරුන් ප්රභේද දෙකක් එකම භාෂාවේ උපභාෂා ලෙස දැකිය හැකි අතර අනෙක් අය ඒවා වෙනස් භාෂා ලෙස දැකිය හැකිය. මේ ආකාරයෙන්, උතුරු සහ දකුණු මාර්කේසන් බොහෝ විට තනි මාර්කේසන් භාෂාවක් ලෙස කාණ්ඩගත කර ඇති අතර, රාපා බොහෝ විට ඕස්ට්රේලියානු උප පවුලක කොටසක් ලෙස සැලකේ. ඒ අතරම, රයිවාවේ බොහෝ විට ඔවුන්ගෙන් වෙනස් ලෙස සැලකේ.
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ එකම නිල භාෂාව ප්රංශ වේ. 1996 අප්රේල් 12 වන දින කාබනික නීතියක සඳහන් වන්නේ "ප්රංශ රාජ්ය භාෂාව වන අතර ටහිටියානු සහ අනෙකුත් පොලිනීසියානු භාෂා භාවිතා කළ හැකිය" යනුවෙනි. 2017 සංගණනයේදී, වයස අවුරුදු 15 සහ ඊට වැඩි ජනගහනය අතර, 73.9% ක් නිවසේදී වැඩිපුරම කතා කළ භාෂාව ප්රංශ බව වාර්තා කළහ (2007 සංගණනයේදී 68.6% සිට ඉහළට), 20.2% ක් නිවසේදී වැඩිපුරම කතා කළ භාෂාව ටහිටියානු බව වාර්තා කළහ (2007 සංගණනයේදී 24.3% සිට පහළට), 2.6% ක් මාර්කේසන් සහ 0.2% ක් අදාළ මැන්ගරේවා භාෂාව (2007 සංගණනයේදී දෙකටම සමාන ප්රතිශත), 1.2% ක් ඕස්ට්රේලියානු භාෂාවන්ගෙන් ඕනෑම එකක් වාර්තා කළහ (2007 සංගණනයේදී 1.3% සිට පහළට), 1.0% ක් ටුවාමොටුආන් (2007 සංගණනයේදී 1.5% සිට පහළට), 0.6% ක් චීන උපභාෂාවක් වාර්තා කළහ (එයින් 41% ක් හක්කා) (2007 සංගණනයේදී 1.0% සිට පහළට), සහ 0.4% ක් වෙනත් භාෂාවක් (වැඩි) එයින් අඩක් ඉංග්රීසි විය) (2007 සංගණනයේදී 0.5% සිට අඩු විය).
එම සංගණනයේදී, වයස අවුරුදු 15 හෝ ඊට වැඩි පුද්ගලයින්ගෙන් 95.2% ක් ප්රංශ භාෂාව කතා කිරීමට, කියවීමට සහ ලිවීමට හැකි බව වාර්තා කළහ (2007 සංගණනයේදී 94.7% සිට ඉහළ ගියේය), ප්රංශ භාෂාව පිළිබඳ දැනුමක් නොමැති බව වාර්තා කළේ 1.3% ක් පමණි (2007 සංගණනයේදී 2.0% සිට පහළට). වයස අවුරුදු 15 හෝ ඊට වැඩි පුද්ගලයින්ගෙන් 86.5% ක් අවම වශයෙන් එක් පොලිනීසියානු භාෂාවක් පිළිබඳ යම් ආකාරයක දැනුමක් ඇති බව වාර්තා කළහ (2007 සංගණනයේදී 86.4% සිට නමුත් 2012 සංගණනයේදී 87.8% සිට පහළට), නමුත් 13.5% ක් වාර්තා කළේ තමන්ට කිසිදු පොලිනීසියානු භාෂාවක් පිළිබඳ දැනුමක් නොමැති බවයි (2007 සංගණනයේදී 13.6% සිට අඩු නමුත් 2012 සංගණනයේදී 12.2% සිට ඉහළ ගියේය).
සංගීතය
1992 දී ප්රංශ පොලිනීසියාව ලෝක සංගීත ක්ෂේත්රයට පිවිසි අතර, එය ප්රංශ සංගීතඥ පැස්කල් නැබෙට්-මේයර් විසින් පටිගත කරන ලද අතර එය ටහිටියානු ගායන කණ්ඩායමේ හිමේන් තාරවා ලෙස හඳුන්වන සහාය නොදක්වන ගායන ක්රිස්තියානි සංගීතයේ පටිගත කිරීම් නිකුත් කිරීමත් සමඟ පටිගත කරන ලදී. මෙම ගායන ක්රමය ප්රංශ පොලිනීසියාවේ සහ කුක් දූපත් වල බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර, වාක්ය ඛණ්ඩ අවසානයේ අද්විතීය තාරතාවක් පහත වැටීමක් සඳහා කැපී පෙනේ, එය විවිධ කටහඬවල් කිහිපයකින් සෑදී ඇති ලක්ෂණයකි, ස්ටැකැටෝ, ශබ්දකෝෂ නොවන අක්ෂරවල ස්ථාවර මැසිවිලි නැඟීමක් සමඟින්.
නර්තනය
ටහිටියානු නර්තනය සංස්කෘතික දැනුම සම්ප්රේෂණය කිරීම සමඟ පරිණාමය වූ චලන කලාවක් ලෙස. ඇත්ත වශයෙන්ම, නර්තන චලනය හෝ අභිනය සංස්කෘතික දැනුම සම්ප්රේෂණයට සහාය වූ වැදගත්කමක් ඇත. නර්තන ශෛලීන් අතර 'අපරිමා සහ 'උප'උප' ඇතුළත් වේ.
කෙසේ වෙතත්, ලන්ඩන් මිෂනාරි සංගමය ඔවුන්ගේ ආගම දූපත් වලට ගෙන ආ පසු, ඔවුන් සාම්ප්රදායික විශ්වාසයන්ගෙන් ඔවුන්ගේ ප්රතිසංස්කරණ සම්ප්රදායට පරිවර්තනය කළ දෙවන පොමාරේ රජුට (ඔවුන් සාම්ප්රදායික විශ්වාසයන්ගෙන් ඔවුන්ගේ ප්රතිසංස්කරණ සම්ප්රදායට පරිවර්තනය කළ) නව නීති සංග්රහයක් හඳුන්වා දෙන ලෙස බලපෑම් කළහ. දැන් පොමාරේ නීති සංග්රහය ලෙස හඳුන්වන මෙම නීති සංග්රහය 1819 දී ක්රියාත්මක වූ අතර නැටුම්, ගායනා, මල් ඇඳුම්, පච්ච කෙටීම ඇතුළු බොහෝ සාම්ප්රදායික පිළිවෙත් තහනම් කළේය.
ආගම
දූපත් වල ප්රධාන ආගම ක්රිස්තියානි ආගමයි. 54% න් බහුතරයක් විවිධ රෙපරමාදු පල්ලිවලට අයත් වේ, විශේෂයෙන් මාඕහි රෙපරමාදු පල්ලිය, එය විශාලතම වන අතර ජනගහනයෙන් 50% කට වඩා වැඩි ප්රමාණයක් නියෝජනය කරයි. එහි මූලාරම්භය ටහිටිහි රජු වූ දෙවන පොමාරේ වෙත යොමු කරයි, ඔහු සාම්ප්රදායික විශ්වාසයන්ගෙන් ලන්ඩන් මිෂනාරි සංගමය විසින් දූපත් වලට ගෙන එන ලද ප්රතිසංස්කරණ සම්ප්රදායට පරිවර්තනය විය.
කතෝලිකයන් ජනගහනයෙන් 38.3% ක විශාල සුළුතරයක් (2019) වන අතර එයට තමන්ගේම පල්ලියේ පළාතක් ඇත, එයට පැපීට් මෙට්රොපොලිටන් අගරදගුරු පදවිය සහ එහි එකම ඡන්දදායකයා වන තායෝහා රදගුරු පදවිය ඇතුළත් වේ. 1950 සිට කතෝලිකයන්ගේ සංඛ්යාව සහ අනුපාතය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වී ඇත, ඔවුන් මුළු ජනගහනයෙන් 21.6% ක් නියෝජනය කළ විට.
1991 දත්ත වලින් හෙළි වූයේ කතෝලිකයන් ටුවාමොටු දූපත්, ගැම්බියර් දූපත් සහ මාර්කේසාස් දූපත් හි බහුතරයක් වූ අතර රෙපරමාදු භක්තිකයන් ඕස්ට්රල් දූපත් සහ ටහිටි වැනි සමිති දූපත් කිහිපයක බහුතරයක් පිහිටුවා ගත් බවයි. මෙම විවිධත්වයට හේතුව රෙපරමාදු මිෂනාරිවරුන් (එංගලන්තයෙන් සහ එක්සත් ජනපදයෙන්) මුලින්ම දූපත් සමූහයකට පැමිණීම සහ ප්රංශ යටත් විජිතකරණයෙන් පසු කතෝලික පල්ලිය තවත් විසිරී ඇති දූපත් කිහිපයකට පමණක් නොව ටහිටි ප්රධාන දූපතටද ව්යාප්ත වීමයි.
පසුකාලීන සාන්තුවරයන්ගේ ජේසුස් ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ පල්ලියේ සාමාජිකයින් 28,147 ක් සිටියහ. 2018 වන විට. පසුකාලීන සාන්තුවරුන්ගේ සම්ප්රදාය තුළ තවත් නිකායක් වන ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ ප්රජාව, 2018 වන විට මුළු ප්රංශ පොලිනීසියානු සාමාජිකයින් 9,256 ක් ප්රකාශ කළ අතර, ඔහු දොළොස් අපොස්තුළුවරුන්ගේ පල්ලියේ සේවය කරන මාරේවා ආර්නෝඩ් චොං ද ඇතුළුව. 2014 වන විට ටහිටි හි යෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරුවන් 3,000 ක් පමණ සිටි අතර, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ මුස්ලිම්වරුන් 500 ක් පමණ සිටි බව ගණන් බලා ඇත.
ආහාර පිසීම
ප්රංශ පොලිනීසියාව ස්වභාවික දේශීය නිෂ්පාදන (විශේෂයෙන් පොල්) ලෙස පලතුරු සහ එළවළු සැලකිය යුතු ප්රමාණයක් නිෂ්පාදනය කරයි, එය දූපත් වල බොහෝ කෑම වර්ගවල මෙන්ම නැවුම් මුහුදු ආහාරවල ද දක්නට ලැබේ. ෆරාඕවා 'ඉපෝ, පොයිසන් කෲ සහ රේටියා වැනි ආහාර බහුලව අනුභව කරනු ලැබේ. ටහිටි සහ මාර්කේසාස් දූපත් වල මා ලෙස හඳුන්වන පාන් ගෙඩි කල් තබා ගැනීමෙන් සාදන ලද අද්විතීය ආහාරයක් ඇති අතර එය පොළොවේ උඳුනක තවදුරටත් පුළුස්සා ගත හැකිය, නැතහොත් පොපොයි මේ (මාර්කේසාස් හි ඇති පරිදි) ලෙස නැවුම් පාන් ගෙඩි සමඟ කෙලින්ම මිශ්ර කර පරිභෝජනය කළ හැකිය.
ක්රීඩා
පාපන්දු
ටහිටි දූපතේ පාපන්දු ක්රීඩාව ෆෙඩරේෂන් ටහිටියන් ඩි පාපන්දු විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ.
වා'ආ
පොලිනීසියානු සාම්ප්රදායික ක්රීඩාව වා'ආ සියලුම දූපත් වල ක්රියාත්මක වේ. ප්රංශ පොලිනීසියාව ටහිටි, හුවාහයින් සහ බෝරා බෝරා අතර ජාත්යන්තර තරඟයක් වන හවායිකි නුයි වා'ආ පවත්වයි.
සර්ෆින්
ප්රංශ පොලිනීසියාව එහි ගල්පර බිඳීමේ තරංග සඳහා ප්රසිද්ධය. තේහුපෝ'ඕ බොහෝ විට වඩාත් ප්රසිද්ධ, නිතිපතා ලෝකයේ හොඳම තරංග අතර ශ්රේණිගත කර ඇත. මෙම ස්ථානය වාර්ෂික බිල්ලාබොං ප්රෝ ටහිටි සර්ෆ් තරඟය, ලෝක ශූරතා සංචාරයේ 7 වන නැවතුම, සහ 2024 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේ සර්ෆින් ඉසව් සඳහා සත්කාරකත්වය ලබා දුන්නේය.
කයිට්සර්ෆිං
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ කයිට්සර්ෆිං පුහුණු වීමට බොහෝ ස්ථාන තිබේ, ටහිටි, මුරියා, බෝරා-බෝරා, මවුපිටි සහ රයිවාවේ වඩාත් කැපී පෙනෙන ඒවා අතර වේ.
කිමිදීම
ප්රංශ පොලිනීසියාව කිමිදීම සඳහා ජාත්යන්තරව ප්රසිද්ධය. සෑම දූපත් සමූහයක්ම කිමිදුම්කරුවන් සඳහා අවස්ථා ලබා දෙයි. ටුවාමොටු දූපත් වල රංගිරෝවා සහ ෆකරවා ප්රදේශයේ වඩාත් ප්රසිද්ධ ස්ථාන වේ.
රග්බි
රග්බි ප්රංශ පොලිනීසියාවේ, විශේෂයෙන් රග්බි සංගමයේ ද ජනප්රියයි.
රූපවාහිනිය
දේශීය වැඩසටහන් සහිත රූපවාහිනී නාලිකා අතරට පොලිනීසි ලා 1ère (1965 දී පිහිටුවන ලදී) සහ ටහිටි නුයි රූපවාහිනිය (2000 දී පිහිටුවන ලදී) ඇතුළත් වේ. මෙට්රොපොලිටන් ප්රංශයේ නාලිකා ද තිබේ.
ආර්ථිකය සහ යටිතල පහසුකම්
| කලාපය | සමස්ත ද.දේ.නි., නාමික, 2019 (ඇ.ඩො. බිලියන) | ඒක පුද්ගල ද.දේ.නි., නාමික, 2019 (ඇ.ඩො.) |
|---|---|---|
| ඕස්ට්රේලියාව | 1,388.09 | 54,391 |
| නවසීලන්තය | 210.76 | 42,274 |
| හවායි | 93.24 | 63,997 |
| පැපුවා නව ගිනියාව | 24.75 | 2,315 |
| නව කැලිඩෝනියාව | 9.48 | 34,939 |
| ගුවාම් | 6.36 | 37,794 |
| ප්රංශ පොලිනීසියාව | 6.02 | 21,673 |
| ෆිජී | 5.44 | 6,079 |
| සොලොමන් දිවයින් | 1.62 | 2,278 |
| උතුරු මරියානා දිවයින් | 1.18 | 24,670 |
| වනුටු | 0.93 | 3,187 |
| සැමෝවා | 0.91 | 4,472 |
| ඇමරිකානු සැමෝවා | 0.65 | 13,352 |
| ටොන්ගා | 0.45 | 4,435 |
| මයික්රොනීසියා ගිවිසුම් ජනපද | 0.39 | 4,001 |
| කුක් දිවයින් | 0.39 | 22,752 |
| පලාවු | 0.28 | 15,992 |
| මාෂල් දිවයින් | 0.23 | 5,275 |
| කිරිබටි | 0.22 | 1,847 |
| වැලිස් සහ ෆුටුනා | 0.21 | 18,360 |
| නාඌරූ | 0.13 | 10,567 |
| ටුවාලු | 0.05 | 5,277 |
| මූලාශ්ර: | ||
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ නීත්යානුකූල ටෙන්ඩරය වන්නේ යුරෝ සමඟ ස්ථාවර විනිමය අනුපාතයක් ඇති CFP ෆ්රෑන්ක් ය. 2019 දී ප්රංශ පොලිනීසියාවේ නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (GDP) වෙළඳපල විනිමය අනුපාතවලට අනුව ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 6.02 ක් වූ අතර එය ඕස්ට්රේලියාව, නවසීලන්තය, හවායි, පැපුවා නිව්ගිනියාව, නිව් කැලිඩෝනියාව සහ ගුවාම් වලට පසු ඕෂනියාවේ හත්වන විශාලතම ආර්ථිකය වේ. ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 2019 දී ඇමරිකානු ඩොලර් 21,673 ක් විය (වෙළඳපල විනිමය අනුපාතවලට අනුව, PPP හි නොවේ), හවායි, ඕස්ට්රේලියාව, නවසීලන්තය, ගුවාම්, නිව් කැලිඩෝනියාව, උතුරු මරියානා දූපත් සහ කුක් දූපත් වලට වඩා අඩු නමුත් ඕෂනියාවේ අනෙකුත් සියලුම ස්වාධීන දූපත් රාජ්යයන් සහ යැපෙන ප්රදේශවලට වඩා වැඩි ය.
2008 මූල්ය අර්බුදය සහ ඉන් පසුව ඇති වූ මහා අවපාතයෙන් ප්රංශ පොලිනීසියාව දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් වූ අතර, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස 2009 සිට 2012 දක්වා වසර 4 ක අවපාතයක් අත්විඳින ලදී. 2013 දී ආර්ථික වර්ධනයත් සමඟ ප්රංශ පොලිනීසියාව අලුත් වූ අතර, 2010 ගණන්වල දෙවන භාගයේදී ශක්තිමත් ආර්ථික වර්ධනයක් අත්විඳ ඇති අතර, 2016 සිට 2019 දක්වා වසරකට +2.8% ක සාමාන්ය සැබෑ දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධන අනුපාතයක් සමඟින්, 2020 දී COVID-19 වසංගතයෙන් බලපෑමට ලක් වූ අතර එය තවත් අවපාතයකට තුඩු දී ඇත.
ප්රංශ පොලිනීසියාවට මධ්යස්ථව සංවර්ධිත ආර්ථිකයක් ඇති අතර, එය ආනයනික භාණ්ඩ, සංචාරක ව්යාපාරය සහ ප්රංශයේ ප්රධාන භූමියේ මූල්ය ආධාර මත රඳා පවතී. සංචාරක පහසුකම් හොඳින් සංවර්ධනය වී ඇති අතර ප්රධාන දූපත් වල ඇත. ප්රධාන කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන වන්නේ පොල් (කොප්පරා), එළවළු සහ පලතුරු ය. ප්රංශ පොලිනීසියාව නොනි යුෂ, උසස් තත්ත්වයේ වැනිලා සහ 2008 දී අපනයනවලින් 55% ක් (වටිනාකමෙන්) වූ ප්රසිද්ධ කළු ටහිටියානු මුතු අපනයනය කරයි.
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ මුහුදු පතුලේ නිකල්, කොබෝල්ට්, මැංගනීස් සහ තඹ බහුල ලෙස භාවිතා නොකරන ලද නිධි අඩංගු වේ.
2008 දී, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ආනයන ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 2.2 ක් වූ අතර අපනයන ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 0.2 ක් විය.
| $0 – $5,000 $5,000 – $10,000 $10,000 – $20,000 $20,000 – $30,000 $30,000 – $45,000 $45,000 – $60,000 $60,000 – $90,000 |
ප්රවාහනය
ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ගුවන්තොටුපළ 53ක් ඇත; 46ක් තාර දමා ඇත. ෆා'ආ ජාත්යන්තර ගුවන්තොටුපළ ප්රංශ පොලිනීසියාවේ ඇති එකම ජාත්යන්තර ගුවන්තොටුපළයි. සෑම දූපතකටම තමන්ගේම ගුවන්තොටුපළක් ඇති අතර එය අනෙකුත් දූපත් වෙත ගුවන් ගමන් සපයයි. දූපත් වටා පියාසර කරන ප්රධාන ගුවන් සේවය එයාර් ටහිටි වේ.
සන්නිවේදනය
2017 දී, නොකියා හි ඒකකයක් වන ඇල්කැටෙල් සබ්මැරීන් නෙට්වර්ක්ස්, ප්රංශ පොලිනීසියාවේ බොහෝ දූපත් දිය යට ෆයිබර් ඔප්ටික් කේබල් සමඟ සම්බන්ධ කිරීමේ ව්යාපෘතියක් දියත් කළේය. NATITUA නමින් හැඳින්වෙන මෙම ව්යාපෘතිය, ටහිටි ටුවාමෝටු සහ මාර්කේසාස් දූපත් සමූහයේ දූපත් 10කට සම්බන්ධ කිරීමෙන් ප්රංශ පොලිනීසියානු බ්රෝඩ්බෑන්ඩ් සම්බන්ධතාවය වැඩිදියුණු කිරීමට අදහස් කෙරේ. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී, පැපීට් සිට හාඕ අතොළුව දක්වා සබ්මැරීන් කේබලයක් පැමිණීම සැමරීම සඳහා සැමරුමක් පවත්වන ලද අතර, ජාලය කිලෝමීටර් 1000කින් පමණ දිගු කරන ලදී.
සටහන්
- සැහැල්ලු යුරෝපීය හෝ නැගෙනහිර ආසියානු මිශ්රණයක් සහිත පොලිනීසියානුවන්.
- මිශ්ර යුරෝපීය සහ පොලිනීසියානු සම්භවයක්.
- බොහෝ විට ප්රංශ.
- බොහෝ විට චීන.
යොමු කිරීම්
- Most recent ethnic census, in 1988. "Frontières ethniques et redéfinition du cadre politique à Tahiti" (PDF). 26 March 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 31 May 2011.
- "R1- Population sans doubles comptes, des subdivisions, communes et communes associées de Polynésie française, de 1971 à 1996". Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF). 31 March 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2022-03-04.
- "Recensement de la population 2022 – La population légale en Polynésie française au 18 août 2022" (PDF). ISPF. 25 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 2022-12-12.
- "Les comptes économiques rapides de la Polynésie française". Institut de la statistique de la Polynésie française (ISPF). සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- "French Polynesia at a glance 2020" (PDF). Institut de la statistique de la polynésie française (ISPF). p. 91. 29 December 2021 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2022-03-04. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid
<ref>tag; name "islands" defined multiple times with different content - "The European Union and French Polynesia | EEAS". www.eeas.europa.eu (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 2025-07-27.
- "Les statuts de la Nouvelle-Calédonie et de la Polynésie". 8 May 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 17 December 2015.
- Ganse, Alexander. "History of Polynesia, before 1797". 30 December 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 20 October 2007.
- James Burney (1803) A Chronological History of the Voyages or Discoveries in the South Sea or Pacific Ocean, Vol. 5, London, p. 222
- Geo. Collingridge (1903). "Who Discovered Tahiti?". Journal of the Polynesian Society. 12 (3): 184–186. 28 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 February 2017.
- Manso Porto, Carmen (1997). Cartografía histórica de América: catálogo de manuscritos (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Madrid: Real Academia de la Historia. p. 10. ISBN 9788489512023. 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 November 2016.
- Ganse, Alexander. "History of French Polynesia, 1797 to 1889". 30 December 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 20 October 2007.
- Robert D. Craig (2002). Historical Dictionary of Polynesia. Vol. 39 (2 ed.). Scarecrow Press. p. 107. ISBN 0-8108-4237-8. 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 November 2017.
- Matt K. Matsuda (2005). "Society Islands: Tahitian Archives". Empire of Love: Histories of France and the Pacific. Oxford University Press. pp. 91–112. ISBN 0-19-516294-3. 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 November 2017.
- Ganse, Alexander. "History of French Polynesia, 1889 to 1918". 30 December 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 20 October 2007.
- The Japanese claim to the French Pacific islands, along with many other vast territories, appears in 16 September 1940 "Sphere of survival for the Establishment of a New Order in Greater East Asia by Imperial Japan", published in 1955 by Japan's Foreign Ministry as part of the two-volume "Chronology and major documents of Diplomacy of Japan 1840–1945" – here quoted from "Interview with Tetsuzo Fuwa: Japan's War: History of Expansionism", Japan Press Service, July 2007
- Ganse, Alexander. "History of Polynesia, 1939 to 1977". 30 December 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 20 October 2007.
- French Polynesia සංරක්ෂණය කළ පිටපත 15 අප්රේල් 2021 at the Wayback Machine. The World Factbook. Central Intelligence Agency.. Retrieved 25 September 2012.
- Whitney, Craig R (30 January 1996). "France Ending Nuclear Tests That Caused Broad Protests". The New York Times. 1 January 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 20 October 2007.
- Reeves, Rachel; Hunt, Luke (10 October 2012). "French Polynesia Battles for Independence". The Diplomat. 28 June 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 June 2017.
- "BBC NEWS, French Polynesia gets new leader". BBC News. 14 September 2007. 30 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 May 2011.
- "Polynésie : Gaston Flosse présente un gouvernement d'union" [Polynesia: Gaston Flosse announces a unity government]. RFO (ප්රංශ බසින්). 29 පෙබරවාරි 2008. 4 මාර්තු 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 23 මාර්තු 2008.
- Angelo, Tony; Moyrand, A (2010). "Administrative Regimes of French Overseas Territories: New Caledonia and French Polynesia". In Angelo, Tony; Sage, Yves-Louis (eds.). Governance and Selfreliance in Pacific Island Societies: Comparative Studies (Gouvernance et autonomie dans les sociétés du Pacifique Sud: Etudes comparés) (PDF). Revue Juridique Polynesienne. p. 202. 24 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 24 January 2021.
- Rachel Reeves; Luke Hunt; The Diplomat. "French Polynesia Battles for Independence". The Diplomat. 1 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 December 2015.
- "FAPF – Bilan de la mission PACIFIC AITO du patrouilleur Arago". Ministère des Armées. 28 February 2023. 28 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 February 2023.
- "Forces armées de Polynésie française" [Armed Forces of French Polynesia] (ප්රංශ බසින්). Ministère des Armées. 14 February 2022. 14 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 December 2022.
- "French Military Presence in the Indo-Pacific". United States Naval Institute News. 24 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 November 2021.
- Groizeleau, Vincent (13 December 2024). "Les avions de surveillance maritime Gardian prolongés à Tahiti et Nouméa". Mer et Marine (ප්රංශ බසින්). සම්ප්රවේශය 13 December 2024.
- "French Navy to receive new eyes in the sky from Dassault". AeroTime. 19 November 2020. 13 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 November 2022.
- Groizeleau, Vincent (17 October 2022). "Un nouvel hélicoptère pour la frégate de surveillance Prairial en Polynésie" [A new helicopter for the surveillance frigate Prairial in Polynesia]. Mer et Marine (ප්රංශ බසින්). 18 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 December 2022.
- Groizeleau, Vincent (19 July 2024). "La Marine nationale met en service son deuxième patrouilleur d'outre-mer". Mer et Marine (ප්රංශ බසින්). සම්ප්රවේශය 19 July 2024.
- Lagneau, Laurent (18 July 2024). "Le patrouilleur outre-mer " Teriieroo a Teriierooiterai " a été admis au service actif". zone militaire (ප්රංශ බසින්). සම්ප්රවේශය 16 August 2024.
- Groizeleau, Vincent (16 July 2021). "La Marine nationale n'a plus aucun bâtiment disponible en Nouvelle-Calédonie". Mer et Marine (ප්රංශ බසින්). 5 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 March 2023.
- "Marine Nationale Dossier d'Information, pp. 19 and 23" (PDF). Cols Bleus (ප්රංශ බසින්). January 2023. 4 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 2023-03-04.
- "Tahiti : Sauvetage en mer par la 35F". French Navy (ප්රංශ බසින්). 13 August 2025. සම්ප්රවේශය 15 August 2025.
- Donald, David (7 May 2020). "French Navy Revamps Its Helicopter Fleet". AIN Online. 14 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 December 2022.
- "Le Commandement de la Gendarmerie pour la Polynésie Française" [The Gendarmerie Command for French Polynesia] (ප්රංශ බසින්). Haut-Commissariat de la République en Polynésie Française. 9 October 2022. 7 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 December 2022.
- "Le Jasmin sera remplacé en 2024". Direction Polynésienne des Affaires Maritimes (ප්රංශ බසින්). 12 June 2019. 4 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-03-04.
- "Le premier des six nouveaux patrouilleurs côtiers de la Gendarmerie maritime officiellement commandé". 2 September 2022. 5 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 March 2023.
- "French Polynesia at a glance 2020" (PDF). Institut de la statistique de la polynésie française (ISPF). p. 91. 29 December 2021 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2022-03-04.
- Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; Hahn, Nathan; Palminteri, Suzanne; Hedao, Prashant; Noss, Reed; Hansen, Matt; Locke, Harvey; Ellis, Erle C; Jones, Benjamin; Barber, Charles Victor; Hayes, Randy; Kormos, Cyril; Martin, Vance; Crist, Eileen; Sechrest, Wes; Price, Lori; Baillie, Jonathan E. M.; Weeden, Don; Suckling, Kierán; Davis, Crystal; Sizer, Nigel; Moore, Rebecca; Thau, David; Birch, Tanya; Potapov, Peter; Turubanova, Svetlana; Tyukavina, Alexandra; de Souza, Nadia; Pintea, Lilian; Brito, José C.; Llewellyn, Othman A.; Miller, Anthony G.; Patzelt, Annette; Ghazanfar, Shahina A.; Timberlake, Jonathan; Klöser, Heinz; Shennan-Farpón, Yara; Kindt, Roeland; Lillesø, Jens-Peter Barnekow; van Breugel, Paulo; Graudal, Lars; Voge, Maianna; Al-Shammari, Khalaf F.; Saleem, Muhammad (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869.
- "Gambier – Guide Floristique" (PDF) (ප්රංශ බසින්). Government of French Polynesia, Directorate of the Environment. 21 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 2022-03-04.
- "Annexe 3 : Indicateurs par île et classement par archipel pour la PF" (PDF) (ප්රංශ බසින්). Centre d'Etudes du Tourisme en Océanie-Pacifique (CETOP). p. 91. 7 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 2022-03-04.
- "Bilan démographique 2020". Institut de la statistique de la Polynésie française (ISPF). 4 March 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2022-03-04.
- Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF). "Recensement 2017 – Données détaillées – Migrations" (ප්රංශ බසින්). 7 April 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2019-04-07.
- "Recensements de la population – Evolution des caractéristiques socio-démographiques". ISPF. 24 June 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2018-02-18.
- "Logiques " autonomiste " et " indépendantiste " en Polynésie française". Conflits.org. 24 ජනවාරි 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 31 මැයි 2011.
- "Temaru-Flosse: le rebond du nationalisme tahitien". Rue89.com. 19 January 2011. 24 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 May 2011.
- "La population légale au 17 août 2017 : 275 918 habitants". ISPF. 9 February 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2018-02-16.
- "Population des communes de Polynésie française au RP 2007". INSEE. 19 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 13 October 2013.
- "Population statistique des communes et communes associées aux recensements de 1971 à 2002". ISPF. 18 December 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 13 October 2013.
- "Censuses from 1907 to 1962 in Population, 1972, #4–5, pp. 705–706, published by INED". 29 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- Charpentier & François 2015, පිටු අංක: 73–76.
- Le tahitien reste interdit à l'assemblée de Polynésie, RFO, 6 October 2010
- Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF). "Recensement 2017 – Données détaillées Langues". 7 April 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2019-04-07.
- Hayward, Philip (2006). Bounty Chords: Music, Dance and Cultural Heritage on Norfolk and Pitcairn Islands. Bloomington: Indiana University Press. pp. 24–35. ISBN 9780861966783.
- McLean, Mervyn (1999). Weavers of Song: Polynesian Music and Dance. Auckland University Press. pp. 403–435. ISBN 9781869402129.
- "Tahitian Dance".
- "Traditional Tahitian dances – cultural survivors". 31 August 2023.
- Gunson, N. (1969). Pomare II of Tahiti and Polynesian imperialism. The Journal of Pacific History, 4(1), 65–82
- Gille, Bernard (2009). Histoire des institutions de l'Océanie française: Polynésie, Nouvelle-Calédonie, Wallis et Futuna, L'Harmattan (ප්රංශ බසින්). Harmattan. pp. 403–435. ISBN 978-2-296-09234-1.
- "Let's celebrate 140 years of Heiva !".
- "126th Maohi Protestant Church Synod to last one week". Tahitipresse. 26 ජූලි 2010. 29 July 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 31 December 2011.
- "Papeete (Archdiocese) [Catholic-Hierarchy]". www.catholic-hierarchy.org. 15 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2021-08-15.
- "Catholic Church in Territory of French Polynesia". GCatholic. 10 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 April 2017.
- Saura, Bruno (1991). "The Tahitian Churches and the Problem of the French Presence in 1991". The Journal of Pacific History. 26 (2): 347–357. doi:10.1080/00223349108572673. ISSN 0022-3344. JSTOR 25169083. 15 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 August 2021.
- LDS Newsroom Statistical Information සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 ජූලි 2019 at the Wayback Machine. Retrieved 25 March 2020.
- 2015 Yearbook of Jehovah's Witnesses. Watch Tower Society. p. 186.
- "State of the World's Minorities and Indigenous Peoples 2014 – Case study: Tahiti: Islamophobia in French Polynesia". 9 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 May 2020.
- Pollock, Nancy (1984). "Breadfruit Fermentation Practices in Oceania". Journal de la Société des Océanistes. 40 (79): 157–8. doi:10.3406/jso.1984.2544.
- ""Va'a" – the Polynesian Canoe". Tahiti Nui Travel. 28 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 January 2022.
- Jade Bremner (July 2013). "World's 50 best surf spots - CNN.com". CNN. 16 August 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2016-06-03.
- "2019 Tahiti Pro Teahupo'o". World Surf League (ඉංග්රීසි බසින්). 28 August 2019. 31 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2020-04-20.
- "Tahiti approved by IOC as surfing venue for Paris 2024 Olympic Games". Inside the Games (ඉංග්රීසි බසින්). 2020-03-03. 24 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2021-02-23.
- GR3G. "General Info - WWW.TaHiTi-KiTeSuRF.COM". tahiti-kitesurf.com. 7 අගෝස්තු 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 3 ජූනි 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link) - "Top 100 Destination: Diving in French Polynesia". Scuba Diving. 2 April 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2016-06-03.
- "French Polynesian Rugby – Rugby is a hit in Tahiti!". Where to play rugby. 25 February 2020. 11 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 June 2022.
- "World Economic Outlook Database – October 2024". IMF. සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- "Evolution du PIB et du PIB par habitant". Nouméa: Institute of Statistics and Economic Studies (ISEE-NC). සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- "SASUMMARY State annual summary statistics: personal income, GDP, consumer spending, price indexes, and employment". Bureau of Economic Analysis (BEA). සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- "TASUMMARY1 Summary of GDP and components for U.S. territories, current dollars". Bureau of Economic Analysis (BEA). සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- "Table 1: Gross domestic product at current prices by industry – quarterly value". Cook Islands Statistics Office. සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- INSEE, CEROM (11 September 2024). "Évaluation du PIB de Wallis-et-Futuna en 2019" (ප්රංශ බසින්). සම්ප්රවේශය 2025-02-22.
- "Comptes économiques – Données essentielles". Institut de la statistique de la Polynésie française (ISPF). 3 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2022-03-03.
- "The story of Tahitian Pearls in French Polynesia" (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 6 June 2025.
- Institut d'émission d'Outre-Mer (IEOM). "La Polynésie française en 2008" (PDF) (ප්රංශ බසින්). 17 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 14 September 2009.
- Manheim, F. T. (1986). "Marine Cobalt Resources". Science. 232 (4750): 600–608. Bibcode:1986Sci...232..600M. doi:10.1126/science.232.4750.600. ISSN 0036-8075. PMID 17781410. S2CID 21146020. 1 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 July 2019.
- "NATITUA submarine cable system to bridge French Polynesian digital divide". lightwaveonline.com. 25 July 2017. 24 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2018-10-23.
- "Submarine cable extended to French Polynesia's Hao". Radio New Zealand (New Zealand English බසින්). 2018-08-07. 24 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2018-10-23.
විකිපීඩියා, විකි, විශ්වකෝෂය, පොත, පුස්තකාලය, ලිපිය, කියවීම, නොමිලේ බාගත කිරීම, ප්රංශ පොලිනීසියාව පිළිබඳ තොරතුරු, ප්රංශ පොලිනීසියාව යනු කුමක්ද? ප්රංශ පොලිනීසියාව යනු කුමක් දර්ශනය කරන්නේ?